Jak zmieniał się krajobraz na przestrzeni wieków? Ogólny opis okresów
Średniowiecze
We wczesnym średniowieczu, wiernym, którzy nie umieli pisać ani czytać, treść Pisma Świętego przekazywano przez ilustracje – malowidła ścienne, mozaiki, iluminowane księgi, obrazy malowane na deskach (ikony). W dziełach tego okresu głównym tematem byli święci i sceny z ich życia.
W XIII w. nadal ulubione tematy wykorzystywane w sztuce były związane z religią chrześcijańską. Bardzo często tworzono piety.
Przedstawiały one Marię trzymającą na kolanach zmarłego Chrystusa.
W tym stuleciu bardzo popularne stały się obrazy ołtarzowe – tryptyki (składały się z trzech części – nieruchoma środkowa, i dwa ruchome skrzydła) oraz poliptyki (ołtarze wieloskrzydłowe) Najczęstszym tematem ołtarzy był Sąd Ostateczny. Zgodnie z zasadami perspektywy intencjonalnej najważniejsze postacie były zawsze największe, dość sztywne. Tło było najczęściej złote.
Pod koniec stylu gotyckiego w sztuce coraz częściej pojawiały się realistyczne motywy z życia codziennego mieszczaństwa, (które fundowało ołtarze)
W średniowieczu tło obrazów stanowiła jednolita, złota powierzchnia.
Renesans
Twórczość renesansowa sławiła człowieczeństwo i piękno świata widzialnego, rezygnując ze skrajnego duchowego podejścia do sztuki, jakim charakteryzował się okres średniowiecza. Wiązało się to z „odrodzeniem świata antycznego” – ponownym odkryciem klasycznej kultury Grecji i Rzymu w całej ich wspaniałości. Malarzy fascynowało odkrycie zasad perspektywy zbieżnej, która umożliwiała stworzenie iluzji przestrzenności obrazu. Artyści spostrzegli, że w miarę oddalania się wszystkich przedmiotów od obserwatora, stają się one proporcjonalnie mniejsze, a linie, które występują w naturze jako równoległe zbiegają się w jednym punkcie – punkcie zbiegu.
W przeciwieństwie do średniowiecza, w renesansie tło stanowił pejzaż. Za głównymi postaciami możemy podziwiać naturę – drzewa, niebo, wodę…
Renesans przyniósł odrodzenie malarstwa ściennego, oraz odkrycie nowej techniki – malarstwa olejnego. Wprowadził wiele nowych tematów; kwitło malarstwo alegoryczne, częste były wątki nawiązujące do mitologii greckiej i rzymskiej, a wnikliwa obserwacja szczegółów takich jak fryzury, biżuteria czy bogate stroje, ujawnia się w miniaturowych pejzażach znajdujących się na odległym planie, w tle portretu lub sceny zbiorowej.
Od 1520 r. we włoskim malarstwie dokonywały się ogromne przemiany. Doprowadziły one do powstania nowego stylu nazywanego manieryzmem. W stylu tym używano niezwykle żywych kolorów, wymyślnych pozycji modeli, stosowano ogromną dekoracyjność.
Zastosowano sztafaż, czyli tło wyobrażające fragment natury.
W renesansie, w przeciwieństwie do średniowiecza, krajobrazem był pejzaż.
Barok
Na uformowanie się malarstwa barokowego wywarło wpływ rzymskie środowisko artystyczne - nurt naturalistyczny i nurt klasycystyczny oraz kolorystyczna szkoła wenecka. Prądy te, przeplatając się z tendencjami mistyczno-symbolicznymi i nurtem sztuki dworskiej (zwłaszcza w krajach katolickich), były głównymi kierunkami malarstwa barokowego.
Celem barokowych artystów było budzić olśnienie kształtem, kolorem, pomysłem. Chcieli zadziwiać i oszałamiać nawet za cenę nadmiernej ozdobności. Popularność w baroku zyskują zwłaszcza martwe natury, sceny rodzajowe oraz pejzaże. Malarze tego okresu za podstawowe zasady przyjęli iluzjonizm oraz przenośny sposób przedstawiania rzeczywistości. Prawie wszystko, co znajdowało się na obrazach miało jakieś ukryte, symboliczne znaczenie.
Malarstwo pejzażowe bardzo się rozwijało dzięki artystom weneckim. Krajobraz był głównym tematem obrazów.
Rokoko to okres bujnego rozwoju życia towarzyskiego. Rokokowi malarze malowali głównie scenki rodzajowe. Często przedstawiano dworskie zabawy. Obrazy te miały pogodna tematykę oraz jasne, świetliste barwy.
Klasycyzm
Klasycyzm jest to kierunek nawiązujący do grecko – rzymskich wzorów antycznych. Cechą charakterystyczną tego malarstwa było to, że doskonałemu rysunkowi podporządkowano kolor. Uzyskiwano w ten sposób wyrazistość postaci. Niektórym tematom zaczerpniętym z antyku nadawano współczesny wydźwięk propagandowy.
W klasycyzmie powstało wiele obrazów przedstawiających wydarzenia historyczne, motywy kojarzone z państwem, tematykę mitologiczną, portery wodzów w stylu rzymskich cesarzy oraz wyobrażenie zwycięskich bitew.
Romantyzm
W romantyzmie coraz częściej odwoływano się do uczuć, do wątków narodowych. Wykształciło się wtedy bardzo istotne dla sztuki malarstwo batalistyczne, oraz pełne nastroju malarstwo pejzażowe. Było to malarstwo oparte na zdecydowanych zestawieniach plam barwnych i na ostrych kontrastach światłocieniowych.
Realizm
Jednym z dominujących prądów w malarstwie i rzeźbie II połowy IX wieku był realizm. Nowy kierunek zakładał wierne i bezpośrednie odtwarzanie wyłącznie rzeczywistości postrzeganej przez zmysły. Program realizmu odrzucał piękno na rzecz prawdy, idealizację na rzecz wiernego odtwarzania rzeczywistości, burzył hierarchię tematyczną uzależniającą rangę dzieła od przedstawianego tematu. W praktyce realizm oznaczał przede wszystkim podejmowanie tematyki współczesnej z tendencją do ukazywania niskich i pospolitych stron życia społecznego, przedstawiał biedę oraz ciężką pracę. Realiści pragnęli przedstawiać życie w sposób prosty, obiektywny i dostępny wszystkim. Oprócz scen rodzajowych z życia niższych warstw społecznych tworzyli również znakomite pejzaże.
Impresjonizm
Impresjonizmu nie da się łatwo zdefiniować. Obecnie jest to nazwa najpopularniejszego kierunku sztuki, na początku jednak był to termin obraźliwy - używano go dla opisania wystawy obrazów, które wydały się szokująco szkicowe i niedopracowane. Malarzy, którzy stworzyli tamte prace, łączyła niechęć do tradycyjnej, "ugrzecznionej" sztuki popieranej przez oficjalny Salon, lecz ich style i artystyczne cele różniły się. Mieli wspólne zainteresowania - koncentrowali się na opisywaniu codziennego życia i często malowali w plenerze.
Malowanie na wolnym powietrzu (en plein air) było jednym z wyróżników impresjonizmu, artyści opuszczali swoje pracownie, by malować wprost z natury. Nie był to jednak nowy pomysł. Przez cały XIX wiek malarze pejzażyści wykonywali pospieszne szkice olejne na wolnym powietrzu - uważali je jednak tylko za wstęp do ostatecznego dzieła malowanego w pracowni.
W impresjonizmie główne tematy, takie jak pejzaż i martwa natura, należało namalować tak jak się je dostrzegało w danej chwili, respektując zamgloną warstwę powietrza i eliminując zarówno koloryt lokalny, jak również czerń cienia, który w malarstwie impresjonistycznym był utrwalany w błękitach.
W sztuce średniowiecznej krajobraz odgrywał bardzo małą rolę. Najczęściej było to jednolite, złote tło. W renesansie malarze odkryli zasady perspektywy zbieżnej, a w tle za postaciami mogliśmy podziwiać pejzaże. W baroku pejzaże były już głównym tematem obrazów. W malarstwie klasycystycznym częstym tematem były bitwy lub ich wyobrażenia. W romantyzmie malarstwo pejzażowe było bardzo nastrojowe. W realizmie pejzaże były odtworzeniem rzeczywistości. Impresjoniści krajobraz malowali tak, jak dostrzegali w danej chwili. Uwzględniali każdy promień słońca, każdy cień rzucony przez jakąś rzecz.