Renesans karoliński

Po upadku imperium rzymskiego na zachodzie Europy w wieku 5-8 zaznaczył się ogólny upadek kultury i sztuki. Wyjątkiem był okres panowania Karola Wielkiego, którego rządy oraz naczelna idea „renovatio imperii romanii” przeszły do historii jako Renesans karoliński. Był to pierwszy okres ożywienia w kulturze i sztuce europejskiej. Cesarz pragnął ponownego zjednoczenia Europy i powrotu imperium rzymskiego. Zdołał rozszerzyć swą władzę na wszystkie ludy chrześcijańskie Europy Zachodniej. Podbił wszystkie plemiona germańskie na kontynencie i umocnił granice, zakładając marchie na terenach graniczących z Duńczykami i ludami słowiańskimi. W 800- nym roku w dzień Bożego Narodzenia papież Leon III koronował Karola na cesarza. Karol nie chciał jednak poprzestać na militarnym rozwoju państwa, więc zadbał także o jego rozwój umysłowy i kulturalny. Usiłował on nawiązać do kultury antycznej. W sprawie oświaty podobnie jak i w polityce wykazywał zmysł praktyczny i konsekwencję. Ruch odrodzenia w swym państwie zapoczątkował wprowadzeniem reformy szkolnictwa. W jej przeprowadzeniu zwrócił się o pomoc do najbardziej oświeconych ośrodków ówczesnej Europy łacińskiej- klasztorów Irlandii. W organizowaniu szkół ujawniła się wyraźnie zasada Karola, by tworzyć nowe, z wykorzystaniem wszystkiego, co w przeszłości było dobre. W dziedzinie kultury i nauki sięgano aż do antyku rzymskiego i greckiego, oczywiście na miarę swych możliwości i potrzeb. Jest to więc niewątpliwy renesans, choć o wiele skromniejszy niż sławne Odrodzenie XV wieku.
Szkoły nauczały siedmiu nauk wyzwolonych (artes librales), podzielonych na dwa stopnie: niższy trivium- gramatykę, retorykę i dialektykę oraz wyższy quadrivium- arytmetykę, geometrię, astronomię i muzykę. Mnisi z Irlandii nauczali Łaciny. Prawo do nauki w zreformowanych szkołach mieli nie tylko kandydaci na duchownych, ale także i ludzie świeccy.
Podczas renesansu karolińskiego zreformowano też pismo. Zamiast używanej do tej pory kursywy karolińskiej, wprowadzono bardziej wyraźną minuskułę, która stopniowo przekształciła się w dzisiejszy alfabet. W trosce o czystość mowy usuwano z niej wszelkie wulgaryzmy.
Zasługą Karola było sprowadzenie na dwór uczonych z wszystkich stron królestwa, a nawet z poza jego granic. Jednym z nich był Alkuin. Był on mnichem angielskim, nauczycielem, najwybitniejszym działaczem renesansu karolińskiego. Ten najwybitniejszy uczony tego okresu przybył z Anglii, gdzie przez wiele lat był kierownikiem szkoły katedralnej w Yorku. W latach 782-796 pełnił obowiązki kierownika szkoły pałacowej Karola Wielkiego, a potem został opatem w Tours, gdzie doprowadził do rozkwitu szkołę klasztorną i zorganizował wzorcowe skryptorium. W twórczości pisarskiej najczęściej posługiwał się formą dialogów. Pisał podręczniki do „siedmiu sztuk wyzwolonych”, komentarze biblijne, rozprawy teologiczne, dzieła liturgiczne, utwory poetyckie i żywoty świętych. Zajął się krytycznym opracowaniem Pisma Świętego. Pod jego wpływem Karol Wielki przyjął teokratyczną interpretację władz królewskiej i pogląd, że z woli Boskiej jest przywódcą ludów chrześcijańskich.
W okresie tym produkowano najwyższej jakości książki. Teksty były szczegółowo analizowane przez uczonych tej miary co Alkuin i ilustrowane w wielu ośrodkach m.in. w szkole pałacowej na dworze Karola Wielkiego w Akwizgranie, przy pomocy artystów greckich. Większość książek stanowiły Biblie bogato ozdabiane miniaturami o tematyce religijnej oraz licznymi ornamentami. Oprócz Pisma Świętego przepisywano dzieła antycznych poetów, filozofów, prawników i polityków. Korzystali z nich karolińscy uczeni, ale panowała zasada, że antyczne pisma świeckie muszą być podporządkowane mądrości Bożej. Za panowania Karola Wielkiego nastąpił także rozwój dziejopisarstwa- zaczęto spisywać roczniki, które początkowo zawierały noty na marginesach tablic paschalnych i stopniowo przekształciły się w krótkie i suche relacje o wydarzeniach uważanych za najważniejsze w danym roku. Wybitny historyk Einhard napisał biografię cesarza, na której wzorcowali się późniejsi kronikarze europejscy m.in. Gal Anonim.
Poza szkolnictwem i piśmiennictwem rozwijała się także sztuka nawiązująca do tradycji antycznych. Odbudowywano stare kościoły i klasztory, stawiano nowe. Architektura tego okresu stylem przypominała budownictwo bizantyjskie w Rawennie. Duża część budowli stawiana była z drewna i dlatego nie przetrwała. Głównym zabytkiem architektury karolińskiej jest kaplica pałacowa w Akwizgranie- najwspanialszy kompleks pałacowy tamtej epoki.
Sztuka karolińska wspierała się na lokalnych tradycjach, własnych mistrzach, artystach i rzemieślnikach. Największym osiągnięciem sztuki malarskiej była charakterystyczna dla epoki średniowiecza miniatura. Obok motywów czysto dekoracyjnych, charakterystycznych dla sztuki wykształconej w klasztorach irlandzkich, rozwijały się tendencje do odtwarzania postaci ludzkich.
W okresie karolińskim rozwinęło się również rzemiosło artystyczne. Artyści wyspecjalizowali się głównie w wyrobach metalowych i w rzeźbie z kości słoniowej. Wykonywano piękne przedmioty codziennego użytku, ozdoby, a także elegancką broń. Pojawiły się posążki drewniane kryte metalem, służące za relikwie, a także postacie z brązu. Sztuka renesansu karolińskiego przygotowała powstanie sztuki romańskiej. Odegrała rolę ogniwa pomiędzy sztuką „barbarzyńską” a romańską. Renesans karoliński zapoczątkował nowy okres w kulturze i sztuce, powodując tym samym tworzenie się nowej kultury średniowiecznej.