Premier

REFERAT
PREZES RADY MINISTRÓW

Sposób powoływania Prezesa Rady Ministrów określa Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej w Art. 154 i 155
Art. 154
1. Prezydent Rzeczypospolitej desygnuje Prezesa Rady Ministrów, który proponuje skład Rady Ministrów. Prezydent Rzeczypospolitej powołuje Prezesa Rady Ministrów wraz z pozostałymi członkami Rady Ministrów w ciągu 14 dni od dnia pierwszego posiedzenia Sejmu lub przyjęcia dymisji poprzedniej Rady Ministrów i odbiera przysięgę od członków nowo powołanej Rady Ministrów.
2. Prezes Rady Ministrów, w ciągu 14 dni od dnia powołania przez Prezydenta Rzeczypospolitej, przedstawia Sejmowi program działania Rady Ministrów z wnioskiem o udzielenie jej wotum zaufania. Wotum zaufania Sejm uchwala bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów.
3. W razie niepowołania Rady Ministrów w trybie ust. 1 lub nieudzielenia jej wotum zaufania w trybie ust. 2 Sejm w ciągu 14 dni od upływu terminów określonych w ust. 1 lub ust. 2 wybiera Prezesa Rady Ministrów oraz proponowanych przez niego członków Rady Ministrów bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów. Prezydent Rzeczypospolitej powołuje tak wybraną Radę Ministrów i odbiera przysięgę od jej członków
Art. 155
1. W razie niepowołania Rady Ministrów w trybie art. 154 ust. 3 Prezydent Rzeczypospolitej w ciągu 14 dni powołuje Prezesa Rady Ministrów i na jego wniosek pozostałych członków Rady Ministrów oraz odbiera od nich przysięgę. Sejm w ciągu 14 dni od dnia powołania Rady Ministrów przez Prezydenta Rzeczypospolitej udziela jej wotum zaufania większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów.
2. W razie nieudzielenia Radzie Ministrów wotum zaufania w trybie określonym w ust. 1, Prezydent Rzeczypospolitej skraca kadencję Sejmu i zarządza wybory.

Prezes Rady Ministrów zajmuje szczególną pozycję w strukturze i mechanizmie funkcjonowania rządu i całej administracji centralnej. Posiada on dwie zasadnicze funkcje: jest on przewodniczącym Rady Ministrów, a z drugiej strony jest monokratycznym samodzielnym organem administracji państwowej, wyposażonym w sferę własnych zadań i kompetencji. Podwójny charakter roli Prezesa Rady Ministrów zarysowany jest w Konstytucji, oraz znacznie wyraźniej w Ustawie o Radzie Ministrów . W świetle tych aktów Prezes Rady Ministrów kieruje pracami Rady Ministrów, reprezentuje Radę Ministrów, koordynuje i kontroluje pracę członków Rady Ministrów, zapewnia wykonywanie polityki Rady Ministrów i określa sposoby jej wykonania (art. 148 pkt 1, 2, 4 i 5 Konstytucji), oraz wykonuje zadania określone w odrębnych przepisach.
Pozycja premiera, jako przewodniczącego Rady Ministrów obejmuje kierowanie jej działalnością i organizowanie jej pracy jako organu kolegialnego. W tym zakresie Prezes Rady Ministrów zwołuje posiedzenia Rady Ministrów, przewodniczy posiedzeniom, ustala porządek dzienny posiedzeń, zaprasza na posiedzenia osoby niebędące członkami Rady Ministrów, zarządza przeprowadzenie korespondencyjnego uzgodnienia stanowisk członków Rady Ministrów, podpisuje akty podjęte przez Radę Ministrów. Oprócz tych funkcji organizatorskich organu kolegialnego premier kieruje również merytoryczną działalnością Rady Ministrów i jest kierownikiem rządu odpowiedzialnym politycznie za efekty jego działania. Z kierowaniem rządem w politycznym znaczeniu wiąże się konstytucyjna pozycja premiera wobec ministrów, polegająca na koordynowaniu przez Prezesa Rady Ministrów pracy poszczególnych ministrów. Na podstawie ustawy z dnia 4 września 1997 r. o działach administracji rządowej (tekst jedn. Dz.U. z 2007 r. Nr 65, poz. 437 z późn. zm.) premier wykonując politykę Rady Ministrów może wydawać nadzorowanym przez niego centralnym organom administracji wiążące wytyczne i polecenia. Mogą one dotyczyć całokształtu działalności tych organów, z wyłączeniem rozstrzygnięć co do istoty sprawy załatwianej w drodze decyzji administracyjnej.
Prezes Rady Ministrów jest podmiotem decydującym o kształcie i składzie rządu. Powołuje ministrów do kierowania określonymi działami administracji, które komponuje sam zgodnie z zasadami zawartymi w ustawie o działach. Powołuje również ministrów, którzy nie mają statusu organów kierujących działami administracji (tzw. ministrów bez teki), lecz są powoływani do zadań wyznaczonych przez premiera z obszaru jego kompetencji. Prezes Rady Ministrów w drodze rozporządzenia ustala szczegółowy zakres działania ministra, oraz wyznacza ministerstwo lub inny urząd administracji rządowej do obsługi ministra. Prezes Rady Ministrów ma, więc dużą elastyczność w zakresie kształtowania Rady Ministrów i rozdziału zadań między jej ogniwa. Jest to świadectwem merytorycznego kierowania rządem i spełniania roli głównego ośrodka dyspozycyjnego.
Ustawa o Radzie Ministrów w art. 5 daje premierowi następujące uprawnienia:
?W celu wykonywania zadań i kompetencji określonych w Konstytucji Rzeczypospolitej i ustawach, Prezes Rady Ministrów może w szczególności:
1) wyznaczyć ministrowi zakres spraw, w których minister ten działa z upoważnienia Prezesa Rady Ministrów;
2) żądać informacji, dokumentów i sprawozdań okresowych lub dotyczących poszczególnej sprawy albo rodzaju spraw od ministra, kierownika urzędu centralnego lub wojewody oraz od pracowników urzędów organów administracji rządowej po zawiadomieniu właściwego ministra, kierownika urzędu centralnego lub wojewody;
3) zarządzić przeprowadzenie korespondencyjnego uzgodnienia stanowisk członków Rady Ministrów;
4) zwoływać, brać udział i przewodniczyć posiedzeniom organów pomocniczych Rady Ministrów lub Prezesa Rady Ministrów, bez względu na ich skład i zakres działania;
5) zwoływać posiedzenia, z udziałem właściwych ministrów, kierowników urzędów centralnych lub wojewodów i im przewodniczyć;
6) przekazać, z urzędu lub na wniosek właściwego organu albo na wniosek strony, sprawę należącą do właściwości więcej niż jednego ministra lub kierownika centralnego urzędu do załatwienia wskazanemu przez siebie ministrowi, zawiadamiając o tym wszystkie inne właściwe organy oraz strony;
7) rozstrzygać o zakresie działania ministrów w razie sporu kompetencyjnego między ministrami.?
Przytoczone uprawnienia Prezesa Rady Ministrów są przede wszystkim związane z jego rolą jako szefa rządu, mogą jednak znaleźć zastosowanie również przy spełnianiu przez premiera funkcji samodzielnego organu administracji państwowej. Np. ustalenie przez Prezesa Rady Ministrów szczegółowego zakresu działania ministra w drodze rozporządzenia jest z jednej strony przejawem prawotwórczej, odrębnej kompetencji, z drugiej zaś strony ze względu na przedmiot rozporządzenia łączy się z funkcją kierowania rządem.
Prezes Rady Ministrów, jako naczelny organ administracji państwowej posiada szeroki zakres zadań i kompetencji, obejmujących różnorakie dziedziny. W głównej mierze wynikają one z ustaw zwykłych, a tylko niektóre z postanowień konstytucji jak np. funkcja prawodawcza. Do głównych funkcji Prezesa Rady Ministrów należą :
a) funkcja prawodawcza, obejmująca przede wszystkim rozporządzeń na podstawie ustaw i w celu ich wykonania. Konstytucja przewiduje też wydawanie przez Prezesa Rady Ministrów zarządzeń, jako aktów o charakterze wewnętrznym, obowiązujących jednostki podległe. Wśród aktów normatywnych, do wydawania których upoważniony jest premier, znajdują się akty dotyczące unormowań prawnych organizacji oraz funkcjonowania rządu i jego członków. Obok stanowienia przepisów prawnych na funkcję tę składają się również uprawnienia premiera w zakresie kierowania procesem legislacyjnym rządu i nadzorowania jego przebiegiem. Prezes Rady Ministrów wydaje Dziennik Ustaw RP oraz ?Monitor Polski?. Z tego tytułu może on wykonywać czynności kontrolne w stosunku do zgłoszonych do publikacji aktów normatywnych (w sensie formalnym). Organem pomocniczym Prezesa Rady Ministrów w realizowaniu funkcji prawodawczej jest podporządkowana mu Rada Legislacyjna;
b) funkcja personalna, na którą oprócz uprawnień w zakresie kształtowania składu osobowego Rady Ministrów składają się li kompetencje do dokonywania obsad personalnych na Różne kierownicze stanowiska w administracji państwowej, głównie centralnej ale i terenowej. W odniesieniu do niektórych stanowisk premier ma prawo do występowania z wnioskiem o dokonanie obsad personalnych. Zgodnie z przepisami Konstytucji Prezes Rady Ministrów jest zwierzchnikiem służbowym wszystkich pracowników administracji rządowej, i to na szczeblu centralnym, jak i terenowym. Jest również zwierzchnikiem korpusu służby cywilnej;
c) nadzór nad urzędami centralnymi. Wiele spośród tych organów centralnych z różnych względów sytuowanych jest poza strukturami działów administracji (organy te wskazuje m.in. ustawa o działach administracji rządowej). Przykładowo do organów centralnych nadzorowanych przez premiera należą: Główny Urząd Statystyczny, Komisja Nadzoru Finansowego, Agencja Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencja Wywiadu, Szef Służby Cywilnej, Centralne Biuro Antykorupcyjne, Zakład Ubezpieczeń Społecznych, Urząd Zamówień Publicznych, Polski Komitet Normalizacyjny, Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów. Zakres nadzoru premiera wobec wymienionych organów określają ustawy normujące te organy. Należy pamiętać o uprawnieniach Prezesa Rady Ministrów do wydawania tym organom wiążących wytycznych i poleceń;
d) funkcje kierownicze i nadzorcze w stosunku do terenowych organów administracji rządowej. Również wobec samorządu terytorialnego posiada on dość szerokie kompetencje odnoszące się do organizacji samorządu i jego działalności. Wśród nich ważne miejsce zajmują kompetencje o charakterze nadzorczym;
e) cały kompleks pojedynczych, ale niekiedy bardzo znaczących spraw z różnych dziedzin administracji. Tworzą one w sumie dość istotne pole aktywności Prezesa Rady Ministrów. Przykładowo współdziałanie z Najwyższą Izbą Kontroli (możliwość występowania z wnioskami o przeprowadzenie kontroli przez NIK), udział w ustalaniu struktury organizacyjnej Polskiej Akademii Nauk, czy kompetencje w określonych sprawach związanych z orzekaniem administracyjnym w trybie stosowanych procedur (postępowania ogólnego normowanego przez k.p.a. czy postępowania w sprawach skarg i wniosków).
Prezes Rady Ministrów jest podstawowym łącznikiem całej administracji publicznej w państwie. Posiada kompetencje generalne, do jego zadań należy wszystko to, co nie jest zastrzeżone dla innych organów (tzw. domniemanie kompetencji). Premier jest ośrodkiem, wokół którego kształtuje się praktycznie całość organizacji administracji, obejmującej siatkę organów i instytucji o różnej pozycji, zadaniach i znaczeniu.


Kompetencje Prezesa Rady Ministrów
1. Jako przewodniczący Rady Ministrów:
1) Kompetencje organizacyjne:
? reprezentuje Radę Ministrów,
? kieruje jej pracami,
? zwołuje posiedzenia,
? ustala porządek obrad,
? przewodniczy posiedzeniom,
2) Kompetencje merytoryczne:
? kieruje merytoryczną działalnością Rady Ministrów,
? ponosi odpowiedzialność polityczną,
? decyduje o składzie Rady Ministrów,
? koordynuje i kontroluje pracę ministrów i pozostałych członków Rady Ministrów,
? zapewnia wykonanie polityki Rady Ministrów,
2. Jako naczelny organ administracji rządowej:
? posiada kompetencje generalne ? do jego zadań należy wszystko to, co nie jest zastrzeżone dla innych organów (tzw. domniemanie kompetencji),
? wydaje rozporządzenia i zarządzenia,
? jest podstawowym łącznikiem administracji rządowej,
? jest zwierzchnikiem służbowym wszystkich pracowników administracji rządowej,
? dokonuje obsady personalnej szeregu organów administracji rządowej,
? nadzoruje organy centralne i terytorialne administracji rządowej,
? nadzoruje samorząd w granicach określonych w konstytucji i ustawach.

Instytucje podległe Prezesowi Rady Ministrów :
? Agencja Bezpieczeństwa Wewnętrznego,
? Agencja Wywiadu,
? Centralne Biuro Antykorupcyjne,
? Centralna Komisja do Spraw Stopni i Tytułów,
? Centrum Badania Opinii Społecznej,
? Główny Urząd Statystyczny,
? Komisja Nadzoru Finansowego,
? Krajowa Szkoła Administracji Publicznej,
? Polska Akademia Nauk,
? Polski Komitet Normalizacyjny,
? Rada do Spraw Uchodźców,
? Rządowe Centrum Legislacji,
? Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów,
? Urząd Zamówień Publicznych,
? Zakład Ubezpieczeń Społecznych,
? Urząd Komitetu Integracji Europejskiej,
? Rządowe Centrum Bezpieczeństwa.

Literatura:

[1] Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz.U. Nr 78, poz. 483 z późn. zm.).
[2] Ustawa z dnia 8 sierpnia 1996 r. o Radzie Ministrów (tekst jedn. Dz.U. z 2003 r. Nr 24, poz. 199 z późn. zm.).
[3] Ustawa z dnia 4 września 1997 r. o działach administracji rządowej (tekst jedn. Dz.U. z 2007 r. Nr 65, poz. 437 z późn. zm.).
[4] Uchwała nr 49 Rady Ministrów z dnia 19 marca 2002 r. Regulamin pracy Rady Ministrów (M. P. Nr 13, poz. 221 z późn. zm.)
[5] Prawo administracyjne, pod red. M. Wierzbowskiego, LexisNexis, Warszawa 2006.
[6] Zimmermann J., Prawo administracyjne, Wolters Kluwer Polska Kantor Wydawniczy ZAKAMYCZE, Warszawa 2006.
[7] http://www.premier.gov.pl