Ratunku!!!!!!! Jutro spr. z historii pierwsze cywilizacje klasa 4 ze wczoraj i dziś. Jakieś pomoce?

Ważne pojęcia:Prehistoria – okres od chwili pojawienia się istot człowiekowatych (praludzi) do wynalezienia pisma; od wynalezienia pisma i początków organizacji państw rozpoczyna się historia starożytna Antropogeneza – pochodzenie i wczesne dzieje człowieka; kolejność ewolucji: australopitek – homo habilis – homo erectus – homo neanderthalensis – homo sapiens – homo sapiens sapiens Hominidy – najstarsze formy istot człowiekowatych (np. australopitek) Rewolucja neolityczna – miała miejsce ok. 10 tys. lat p.n.e. w rejonie Żyznego Półksiężyca; początki osiadłego trybu życia i przejście do gospodarki rolniczo¬-hodowlanej, uprawa roli i hodowla zwierząt domowych; rozwój rzemiosła; przyrost liczby ludności Żyzny Półksiężyc – obszar od Egiptu przez Bliski i Środkowy Wschód Protomiasta - najstarsze osady miejskie; Jerycho w Izraelu (ok. 8000 lat p.n.e.) i Çatal Höyük w Turcji (7500-6000 p.n.e.) System irygacyjny – system kanałów nawadniających, budowanych w celu powiększenia obszaru uprawianej ziemi w dolinach wielkich rzek (np. nad Nilem) Zikkuraty – „święte wieże”; to budowle w starożytnej Mezopotamii spełniające funkcje: religijne, administracyjne i gospodarcze (spichlerz) Pismo klinowe – odciskane na glinianych tabliczkach; wprowadzone przez Sumerów pod koniec IV tysiąclecia p.n.e. Kodeks Hammurabiego – pochodzi z ok. 1700 r. p.n.e.; został wyryty na bazaltowym słupie o wysokości 2,25 m; najstarszy zbiór prawa pisanego, kierujący się zasadą talionu (odwetu) „oko za oko, ząb za ząb”; kara uzależniona była od statusu społecznego pokrzywdzonego i winnego Siedem cudów świata – najsławniejsze budowle w starożytności, do których zaliczono: egipską piramidę Cheopsa, babilońskie wiszące ogrody Semiramidy i greckie dzieła: świątynię Artemidy w Efezie, Mauzoleum w Halikarnasie, latarnię morską na Faros, posąg Zeusa w Olimpii i Kolosa rodyjskiego Politeizm – wierzenia w wielu bogów np.: w Mezopotamii (Anu, Aszur, Marduk, Isztar), w Egipcie (Re, Ozyrys – bóg świata zmarłych, Izyda, Anubis) Pismo egipskie – hieroglify (malowane lub wykuwane na ścianach grobowców; odczytał je w 1822 r. François Champollion na podstawie kamienia z Rosetty), hieratyczne, czyli „kapłańskie” pisane na papirusie, demotyczne, zwane „ludowym” było pismem uproszczonym, stosowanym przez urzędników Księga Umarłych – zbiór zaklęć i modlitw, wkładany do grobu, aby zmarły wiedział, co ma powiedzieć na sądzie Ozyrysa Piramidy w Gizie - Cheopsa, Chefrena i Mykerinosa oraz ogromny posąg Sfinksa Popiersie królowej Nefertiti (Nefretete) – znalezione w 1912 r. przedstawia żonę faraona Echnatona Fenicjanie – zamieszkiwali tereny dzisiejszego Libanu, byli twórcami pisma alfabetycznego złożonego z 22 samogłosek, kolonizowali basen Morza Śródziemnego, założyli największą kolonię – Kartaginę Hebrajczycy (Żydzi, Izraelici) – według tradycji, w XIX w. p.n.e. Abraham opuścił Mezopotamię i udał się do Palestyny; w późniejszych wiekach Hebrajczycy trafili do Egiptu, a z niewoli egipskiej wyprowadził ich Mojżesz w XIII w. p.n.e.; zjednoczenia plemion dokonał Saul, pierwszy król izraelski, a panowanie Hebrajczyków w całej Palestynie ugruntowali Dawid i jego syn Salomon w X w. p.n.e.; w VI w. p.n.e. Judea znalazła się pod panowaniem Babilończyków (niewola babilońska); kiedy Palestyna znalazła się pod panowaniem rzymskim w Betlejem urodził się Jezus Chrystus (początek naszej ery) Judaizm – religia monoteistyczna, czyli wiara w jednego Boga (Jahwe), który zawarł przymierze z Hebrajczykami Arka Przymierza – z kamiennymi tablicami, na których był Dekalog otrzymany przez Mojżesza od Boga; pierwsza świątynia, w której złożono Arkę Przymierza, została zbudowana w X w. p.n.e. w Jerozolimie przez króla Salomona Satrapia – jednostka administracyjna w starożytnej Persji na czele z satrapą, który m.in. zbierał podatki, dbał o bezpieczeństwo prowincji; podziału dokonał w 518 r. p.n.e. król Dariusz I Wielki Zaratustryzm – religia monoteistyczna stworzona przez proroka Zaratustrę w VII w. p.n.e.; miał poparcie wśród Medów i Persów; głosił wiarę w nadejście mesjasza i sąd ostateczny Biblia - zwana przez chrześcijan Starym Testamentem; z I tysiąclecia p.n.e., dla Żydów najważniejszy jest Pięcio¬ksiąg, określany jako Tora, czyli Prawo: Księga Rodzaju, Księga Wyjścia, Księga Kapłańska, Księga Liczb, Księga Powtórzonego Prawa Cywilizacje wielkich rzek – Egipt nad Nielem; Mezopotamia - Tygrys, Eufrat; Indie - Indus, Ganges; Chiny - Jangcy, Huang-He; Izrael – Jordan Braminizm – wyznawcy wierzyli w metempsychozę (wędrówkę dusz) i reinkar¬na¬cję (ponowne wcielenie nieśmiertelnej duszy; rodzaj wcielenia zależał od postępowania człowieka) Hinduizm - powstał w wyniku przekształcenia się braminizmu; główne bóstwa to Wisznu i Sziwa Buddyzm – stworzony w Indiach przez księcia Siddhartha Gautama, zwanego Buddą (Oś-wie¬conym, Przebudzonym) w VI/V w. p.n.e.; głosił dojście do nirwany (stanu wyzwolenia od cierpień, pragnień i namiętności) poprzez ascezę, medytację, uczciwe życie, życzliwość dla wszystkich istnień Konfucjusz – twórca systemu filozoficznego na przełomie VI/V w. p.n.e.; propagował życie w harmonii, rozwój edukacji, wypełnianie obowiązków wobec rodziny i społeczeństwa; do XIX w. n.e. konfucjanizm był oficjalną doktryną państwa chińskiego Terakotowa armia – odnaleziona w Chinach w 1974 r.; znajdowała się w grobowcu cesarza Qin-Zhenga (Qin Shi Huanga) z III w. p.n.e.; składa się z około 7,5 tys. figur wojowników ukazując ich realistyczne indywidualne rysy twarzy, uzbrojenie System kastowy – podział społeczeństwa w starożytnych Indiach na grupy zwane warnami: bramini (kapłani); kszatriowie (wojownicy); wajsjowie (chłopi, rzemieślnicy, kupcy); podbite ludy stanowiły warnę, zwaną siudrami; najniżej stali pariasi, czyli niedotykalni (trędowaci oraz ci, którzy wy¬konywali prace „niegodne”, np. grabarze)Ważne daty:około 3100 r. p.n.e. - zjednoczenie Górnego i Dolnego Egiptu pod wodzą faraona Menesa około 2340 r. p.n.e. – przejęcie władzy przez Sargona Wielkiego i początek budowy imperium Akadu XIV w. p.n.e. – faraon Amenchotep IV (Echnaton) wprowadził kult jednego boga Atona około 1285 r. p.n.e. – bitwa pod Kadesz między wojskami faraona Ramzesa II a Hetytami 966-959 p.n.e. – budowa pierwszej świątyni w Jerozolimie przez króla Salomona 814 r. p.n.e. – założenie Kartaginy przez Fenicjan 587-538 r. p.n.e. – „niewola babilońska” – wygnanie Żydów z Judei przez władcę Babilonu Nabuchodonozora II 518 r. p.n.e. – reforma administracyjna w państwie perskim dokonana przez „króla królów” Dariusza I Wielkiego 332 r. p.n.e. – podbój Egiptu przez Aleksandra Wielkiego 221 r. p.n.e. – zjednoczenie Chin przez cesarza Qin Shi Huanghi

Ważne pojęcia:Prehistoria – okres od chwili pojawienia się istot człowiekowatych (praludzi) do wynalezienia pisma; od wynalezienia pisma i początków organizacji państw rozpoczyna się historia starożytna Antropogeneza – pochodzenie i wczesne dzieje człowieka; kolejność ewolucji: australopitek – homo habilis – homo erectus – homo neanderthalensis – homo sapiens – homo sapiens sapiens Hominidy – najstarsze formy istot człowiekowatych (np. australopitek) Rewolucja neolityczna – miała miejsce ok. 10 tys. lat p.n.e. w rejonie Żyznego Półksiężyca; początki osiadłego trybu życia i przejście do gospodarki rolniczo¬-hodowlanej, uprawa roli i hodowla zwierząt domowych; rozwój rzemiosła; przyrost liczby ludności Żyzny Półksiężyc – obszar od Egiptu przez Bliski i Środkowy Wschód Protomiasta - najstarsze osady miejskie; Jerycho w Izraelu (ok. 8000 lat p.n.e.) i Çatal Höyük w Turcji (7500-6000 p.n.e.) System irygacyjny – system kanałów nawadniających, budowanych w celu powiększenia obszaru uprawianej ziemi w dolinach wielkich rzek (np. nad Nilem) Zikkuraty – „święte wieże”; to budowle w starożytnej Mezopotamii spełniające funkcje: religijne, administracyjne i gospodarcze (spichlerz) Pismo klinowe – odciskane na glinianych tabliczkach; wprowadzone przez Sumerów pod koniec IV tysiąclecia p.n.e. Kodeks Hammurabiego – pochodzi z ok. 1700 r. p.n.e.; został wyryty na bazaltowym słupie o wysokości 2,25 m; najstarszy zbiór prawa pisanego, kierujący się zasadą talionu (odwetu) „oko za oko, ząb za ząb”; kara uzależniona była od statusu społecznego pokrzywdzonego i winnego Siedem cudów świata – najsławniejsze budowle w starożytności, do których zaliczono: egipską piramidę Cheopsa, babilońskie wiszące ogrody Semiramidy i greckie dzieła: świątynię Artemidy w Efezie, Mauzoleum w Halikarnasie, latarnię morską na Faros, posąg Zeusa w Olimpii i Kolosa rodyjskiego Politeizm – wierzenia w wielu bogów np.: w Mezopotamii (Anu, Aszur, Marduk, Isztar), w Egipcie (Re, Ozyrys – bóg świata zmarłych, Izyda, Anubis) Pismo egipskie – hieroglify (malowane lub wykuwane na ścianach grobowców; odczytał je w 1822 r. François Champollion na podstawie kamienia z Rosetty), hieratyczne, czyli „kapłańskie” pisane na papirusie, demotyczne, zwane „ludowym” było pismem uproszczonym, stosowanym przez urzędników Księga Umarłych – zbiór zaklęć i modlitw, wkładany do grobu, aby zmarły wiedział, co ma powiedzieć na sądzie Ozyrysa Piramidy w Gizie - Cheopsa, Chefrena i Mykerinosa oraz ogromny posąg Sfinksa Popiersie królowej Nefertiti (Nefretete) – znalezione w 1912 r. przedstawia żonę faraona Echnatona Fenicjanie – zamieszkiwali tereny dzisiejszego Libanu, byli twórcami pisma alfabetycznego złożonego z 22 samogłosek, kolonizowali basen Morza Śródziemnego, założyli największą kolonię – Kartaginę Hebrajczycy (Żydzi, Izraelici) – według tradycji, w XIX w. p.n.e. Abraham opuścił Mezopotamię i udał się do Palestyny; w późniejszych wiekach Hebrajczycy trafili do Egiptu, a z niewoli egipskiej wyprowadził ich Mojżesz w XIII w. p.n.e.; zjednoczenia plemion dokonał Saul, pierwszy król izraelski, a panowanie Hebrajczyków w całej Palestynie ugruntowali Dawid i jego syn Salomon w X w. p.n.e.; w VI w. p.n.e. Judea znalazła się pod panowaniem Babilończyków (niewola babilońska); kiedy Palestyna znalazła się pod panowaniem rzymskim w Betlejem urodził się Jezus Chrystus (początek naszej ery) Judaizm – religia monoteistyczna, czyli wiara w jednego Boga (Jahwe), który zawarł przymierze z Hebrajczykami Arka Przymierza – z kamiennymi tablicami, na których był Dekalog otrzymany przez Mojżesza od Boga; pierwsza świątynia, w której złożono Arkę Przymierza, została zbudowana w X w. p.n.e. w Jerozolimie przez króla Salomona Satrapia – jednostka administracyjna w starożytnej Persji na czele z satrapą, który m.in. zbierał podatki, dbał o bezpieczeństwo prowincji; podziału dokonał w 518 r. p.n.e. król Dariusz I Wielki Zaratustryzm – religia monoteistyczna stworzona przez proroka Zaratustrę w VII w. p.n.e.; miał poparcie wśród Medów i Persów; głosił wiarę w nadejście mesjasza i sąd ostateczny Biblia - zwana przez chrześcijan Starym Testamentem; z I tysiąclecia p.n.e., dla Żydów najważniejszy jest Pięcio¬ksiąg, określany jako Tora, czyli Prawo: Księga Rodzaju, Księga Wyjścia, Księga Kapłańska, Księga Liczb, Księga Powtórzonego Prawa Cywilizacje wielkich rzek – Egipt nad Nielem; Mezopotamia - Tygrys, Eufrat; Indie - Indus, Ganges; Chiny - Jangcy, Huang-He; Izrael – Jordan Braminizm – wyznawcy wierzyli w metempsychozę (wędrówkę dusz) i reinkar¬na¬cję (ponowne wcielenie nieśmiertelnej duszy; rodzaj wcielenia zależał od postępowania człowieka) Hinduizm - powstał w wyniku przekształcenia się braminizmu; główne bóstwa to Wisznu i Sziwa Buddyzm – stworzony w Indiach przez księcia Siddhartha Gautama, zwanego Buddą (Oś-wie¬conym, Przebudzonym) w VI/V w. p.n.e.; głosił dojście do nirwany (stanu wyzwolenia od cierpień, pragnień i namiętności) poprzez ascezę, medytację, uczciwe życie, życzliwość dla wszystkich istnień Konfucjusz – twórca systemu filozoficznego na przełomie VI/V w. p.n.e.; propagował życie w harmonii, rozwój edukacji, wypełnianie obowiązków wobec rodziny i społeczeństwa; do XIX w. n.e. konfucjanizm był oficjalną doktryną państwa chińskiego Terakotowa armia – odnaleziona w Chinach w 1974 r.; znajdowała się w grobowcu cesarza Qin-Zhenga (Qin Shi Huanga) z III w. p.n.e.; składa się z około 7,5 tys. figur wojowników ukazując ich realistyczne indywidualne rysy twarzy, uzbrojenie System kastowy – podział społeczeństwa w starożytnych Indiach na grupy zwane warnami: bramini (kapłani); kszatriowie (wojownicy); wajsjowie (chłopi, rzemieślnicy, kupcy); podbite ludy stanowiły warnę, zwaną siudrami; najniżej stali pariasi, czyli niedotykalni (trędowaci oraz ci, którzy wy¬konywali prace „niegodne”, np. grabarze)Ważne daty:około 3100 r. p.n.e. - zjednoczenie Górnego i Dolnego Egiptu pod wodzą faraona Menesa około 2340 r. p.n.e. – przejęcie władzy przez Sargona Wielkiego i początek budowy imperium Akadu XIV w. p.n.e. – faraon Amenchotep IV (Echnaton) wprowadził kult jednego boga Atona około 1285 r. p.n.e. – bitwa pod Kadesz między wojskami faraona Ramzesa II a Hetytami 966-959 p.n.e. – budowa pierwszej świątyni w Jerozolimie przez króla Salomona 814 r. p.n.e. – założenie Kartaginy przez Fenicjan 587-538 r. p.n.e. – „niewola babilońska” – wygnanie Żydów z Judei przez władcę Babilonu Nabuchodonozora II 518 r. p.n.e. – reforma administracyjna w państwie perskim dokonana przez „króla królów” Dariusza I Wielkiego 332 r. p.n.e. – podbój Egiptu przez Aleksandra Wielkiego 221 r. p.n.e. – zjednoczenie Chin przez cesarza Qin Shi Huanghi