Instytucje i organizacje wspierjące ludzi starszych w Polsce. (gerontologia społeczna)
Dom pomocy społecznej (ang. social welfare lwme) typu zamkniętego, na?zywany inaczej stacjonarnym domem pomocy społecznej, jest instytucjonalną formą pomocy społecznej sensu stricto. Mieszkańcy placówki zamieszkują tam stale lub tymczasowo, jednocześnie mają względną swobodę poruszania się poza jej obrębem. Celem działalności domów pomocy społecznej jest świadczenie osobom w nich zamieszkałym całodobowej opieki oraz zaspokajanie ich nie?zbędnych potrzeb bytowych, edukacyjnych, społecznych i religijnych na pozio?mie obowiązującego standardu. Ponadto domy te umożliwiają ich mieszkań?com korzystanie z przysługujących im świadczeń zdrowotnych? Domy pomocy społecznej są przeznaczone dla osób potrzebujących całodobowej opieki z powodu wieku, niepełnosprawności lub choroby, które nie mogą samodzielnie funkcjonować w codziennym życiu i którym nie moż?na zapewnić niezbędnej pomocy w formie usług opiekuńczych. O miejsce w domu pomocy społecz?nej ubiegają się przede wszystkim osoby pozbawione opieki ze strony bli?skich, a ostatnio coraz częściej dom ten staje się miejscem świadomie wy?bieranym na dalsze życie. dom pomocy społecznej to częściej miejsce wygnania niż wyboru, a de?cyzja o przeniesieniu do placówki podyktowana jest koniecznością. Leszek Sołtysiak podaje, że osoby starsze decydują się zamieszkać w domu pomocy społecznej głównie ze względu na pogarszający się stan zdrowia i lęk o nie, kłopoty mieszkaniowe, konflikty ze współmieszkańcami oraz namowy przy?jaciół, znajomych i członków rodziny.
Istnieją różne typy domów pomocy społecznej, które określa usta?wa o pomocy społecznej. Zgodnie z ustawą kryterium podziału stanowi ka?tegoria odbiorcy usług. Ta typologia obejmuje domy pomocy społecznej dla: 1) osób w podeszłym wieku, 2) osób przewlekle somatycznie chorych, 3) osób przewlekle psychicznie chorych, 4) dorosłych niepełnosprawnych in?telektualnie, 5) dzieci i młodzieży niepełnosprawnych intelektualnie, 6) osób niepełnosprawnych fizycznie. W praktyce bywają domy pomocy społecznej posiadające dwa profile, przede wszystkim dla osób w podeszłych wieku i przewlekle somatycznie chorych.
Wymienione rodzaje domów należą do sektora państwowego. Państwo?we domy pomocy społecznej mogą być placówkami o zasięgu:
*gminnym - gdy są prowadzone przez gminy, podlegają prezydentowi, bur?mistrzowi lub wójtowi za pośrednictwem ośrodków pomocy społecznej,
*powiatowym - jeśli pozostają w gestii starosty,
*regionalnym - gdy są prowadzone przez samorząd województwa
Pobyt w państwowych domach pomocy społecznej jest od?płatny, Opłatę za pobyt ponoszą: 1) mieszkaniec placówki _ nie więcej niż 70% dochodu tej osoby; 2) małżonek mieszkańca lub jego zstępni przed wstępnymi; 3) gmina, z której mieszkaniec został skierowany do placówki.
Obecnie funkcje domów pomocy społecznej określa ustawa o pomocy spo?łecznej z 2004 r. oraz inne dokumenty szczegółowe. Każdy dom pomocy spo?łecznej posiada ponadto swój własny statut bądź/i regulamin organizacyjny, w którym obok nazwy, siedziby i typu domu, zasad i organizacji działania, praw i obowiązków mieszkańców, przedstawiony jest zakres i poziom świadczo?nych usług. Zgodnie z obowiązującymi aktami prawnymi domy pomocy społecz?nej zobligowane są do świadczenia przede wszystkim usług bytowych, opiekuń?czych, wspomagających i edukacyjnych na poziomie obowiązującego standardu
Dzienne domy pomocy (nazywane także domami dziennego pobytu) to placówki pomocy społecznej typu otwartego. Celem tych instytucji jest zapewnienie podopiecznym pomocy w organizacji ich życia. Utrzymywa?ne są głównie przez państwową pomoc społeczną (ośrodek pomocy społecz?nej) i PKPS, często wspierają je fundacje charytatywne i wyznaniowe. Ich lokalizacja jest różna, najczęściej istnieją przy domach pomocy społecznej bądź są odrębne lokalowo. Placówki te posiadają własne regulaminy, w któ?rych szczegółowo opisany jest zakres ich świadczeń. Dzienne domy pomocy zapewniają w ramach dziesięciogodzinnego pobytu całodzienne wyżywienie, zaspokojenie potrzeb kulturalno-oświatowych, terapię zajęciową, ponadto udostępniają przedmioty i urządzenia służące utrzymaniu higieny osobistej, a także ułatwiają korzystanie z opieki lekarskiej, pielęgniarskiej i usług rehabilitacyjnych oraz zapewniają pomoc w innych sprawach socjalno-byto?wych. Omawiane placówki posiadają pokoje wypoczynkowe, świetlicę, jadal?nię, łazienkę, kuchnię, gabinet lekarski, rehabilitacyjny. W każdym domu istnieje Rada Domu i Samorząd Mieszkańców. W ramach samorządu powsta?ją różne sekcje, np. sekcja gospodarcza, sekcja opiekuńcza, sekcja kulturalna. Domy te współpracują m.in. z instytucjami edukacyjnymi i z instytucjami .
Domy dziennego pobytu przeznaczone są dla osób będących mieszkańcami okolicznych rejonów, wymagających opisanych usług, które są zdolne dochodzić i dojeżdżać do tych instytucji. W zależności od aktualnych uregu?lowań prawnych mogą z nich korzystać ludzie samotni, starsi, inwalidzi, o zmniejszonej sprawności ruchowej, przebywający w złych warunkach mieszkaniowych i bytowych, mający nieodpowiednie stosunki z rodziną bądź osoby starsze, których rodzina nie ma możliwości sprawowania pełnej opie?ki nad nimi w ciągu dnia.
Pobyt w tym domu wyzwala wiarę we własne siły, po?czucie przydatności, godności, pozwala zapomnieć o samotności, pokonać trudności związane z życiem codziennym, zwiększa szansę dalszej niezależ?ności i samodzielności, a przede wszystkim opóźnia starość nie zaradną i przejście do stacjonarnych domów pomocy społecznej.
Kluby seniora są ośrodkami życia kulturalnego, oświatowego, towa?rzyskiego i rekreacyjnego osób w trzecim wieku. Przybierają rozmaite nazwy, np. Klub Seniora, Klub Emerytów, Klub "Odpocznij Chwilkę", Klub Złotego Wieku, Klub Złotej Jesieni.
W latach siedemdziesiątych i osiemdzie?siątych kluby seniora były prowadzone przede wszystkim przez PKPS, a ich działalność polegała głównie na świadczeniu opieki. Obecnie prowadzą je różne instytucje, w tym organizacje pozarządowe (np. PI{PS), tworzone są również przy parafiach. Patronat nad niektórymi klubami sprawuje Polski Związek Emerytów, Rencistów i Inwalidów, spółdzielczość mieszkaniowa. Kluby organizowane są najczęściej w osiedlach mieszkaniowych (połączone z klubami osiedlowymi bądź osiedlowym domem kultury) lub przy zakła?dach pracy. Istnieją też kluby odrębne lokalowo.
Zasadniczym celem klubów seniora jest stworzenie warunków do przy?jemnego spędzania czasu wolnego, do zaspokajania potrzeb wyższego rzędu (w tym przede wszystkim potrzeby kontaktów towarzyskich, wypoczynku, rozrywki, aktywności oraz potrzeb kulturalno-oświatowych), do kontynuacji lub budzenia zainteresowań. Kluby te mają sprzyjać nawiązywaniu i pod?trzymywaniu kontaktów towarzyskich, tworzeniu więzi społecznych, a w efekcie przeciwdziałać uczuciu pustki, nudy i osamotnienia. Realizacji tych celów służą organizowane przez klub zajęcia, zróżnicowane pod względem formy i treści oraz częstotliwości spotkali (mogą się odbywać raz w miesią?cu, raz bądź dwa razy w tygodniu), a także współpraca klubów z innymi instytucjami i organizacjami (jak szkoły, domy dziecka, szpitale), która sprzyja integracji ludzi starszych ze środowiskiem. W klubach organizowa?ne są pogadanki, odczyty, cykliczne prelekcje, kursy, które dotyczą różnych dziedzin wiedzy, kultury i praktyki. Organizuje się także spotkania z cieka?wymi ludźmi, wieczory towarzyskie, występy artystyczne, wycieczki krajo?znawcze i wypoczynkowe, pikniki, kuligi, zajęcia z tańca towarzyskiego, gry i zabawy ruchowe. Kluby zapewniają gimnastykę leczniczą i zachowawczą, propagują indywidualne bądź zespołowe czytelnictwo czasopism i książek, zachęcają do rozwiązywania krzyżówek.
klub seniora pełni cztery podstawowe funkcje: kompensacyjną (uzupełnia kontakty społeczne), psy?choterapeutyczną (przeciwdziała stresowi związanemu z procesem starzenia się), integracyjną (integruje z grupą i szerszą społecznością), adaptacyjną (przystosowuje do zmian w warunkach życia). S. Kowalik sądzi nawet, że kluby seniora pełnią funkcję grup samopomocowych dla osób w starszym wieku, podkreśla, że ich aktywność w ostatnich latach zmalała i że zostały zastąpione przez uniwersytety trzeciego wieku.
Uniwersytet trzeciego wieku- (UTW). Są to placówki należące do sytemu kształcenia ustawicznego, które zajmują edukacją osób w starszym wieku.
*Głównym celem UTW- jest szeroko rozumiana edukacja. Szczegółowe cele to rozwój osobowości słuchaczy, upowszechnienie wiedzy z zakresu różnych dziedzin, poprawa jakości życia, usprawnienie i aktywizowanie ludzi starszych( fizycznie ,psychicznie, społeczne)
*UTW realizuje funkcję a)edukacyjną-uczą jak żyć i jakim być w starszym wieku b)psychoterapeutyczną- podwyższenie obrazu samego siebie, wzrost samopoczucia. c)integracyjną- wzajemne pomaganie sobie, wspólne spędzanie czasu ze sobą.
*spotkania odbywają się z częstotliwością 2-3 dni zajęć w tygodniu. Podsumowaniem uczestnictwa jest honorowy dyplom ukończenia UTW (np. po trzech latach)
Hospicja-specjalistyczne ośrodki typu szpitalnego (stacjonarne i pobytu dziennego) opiekujące się chorymi w stanach terminalnych.
*opieka hospicyjna- obejmuje leczenie objawowe, pielęgnację, pomoc psychiczną, psychoterapeutyczną i duchową. Jest to opieka o charakterze ciągłym, do której należy także pomoc rodzinie po utracie bliskiej osoby. *hospicjum uśmierza ból i cierpienie, obniża lęk przed śmiercią, pomaga w godnym umieraniu.
Organizacje pozarządowe- są to organizację społeczne, niedochodowe, niezależne, sektor non-profit. Cechą charakterystyczną organizacji pozarządowych jest to, że są nie zależne od instytucji państwowych.
*organizacja oferuje- pomoc ludziom starszym poprzez wsparcie finansowe(zapomogi), rzeczowe(odzież), usługi (pielęgnacyjne, medyczne). Organizacje pozarządowe zajmują się także tworzeniem i prowadzeniem dziennych domów pomocy, środowiskowych domów pomocy społecznej oraz placówek stacjonarnych przeznaczonych dla osób starszych.
Krajowa Centrala ?Caritas?- to katolicka organizacja o charakterze dobroczynnym przejawia szeroką działalność w zakresie środowiskowej i instytucjonalnej pomocy społecznej na rzecz dzieci, osób starszych i chorych.
*świadczy pomoc i opiekę na rzecz dzieci, osób niepełnosprawnych, starszych, ubogich itd. ?Caritas? wydaje posiłki i odzież, prowadzi stację opieki medycznej dla osób starszych i chorych, hospicja, domy dziennego pobytu dla seniorów, a także specjalne ośrodki dla ofiar przemocy oraz domy stałego pobytu dla ludzi starszych.
Koła gospodyń wiejskich- zapewniają one osobom starszym różne formy opieki i aktywizacji kulturalnej. Zajmują się rozpowszechnianiem potrzeb ludzi starszych żyjących w środowisku. Wzywają pogotowie, organizują transport do szpitala a także zaopatrują na zimę w ziemniaki, przetwory i opał.
Aktywność samopomocowa ludzi starszych.- to pomoc wzajemna, polegająca na dwustronnym świadczeniu usług w określonej grupie osób, co równocześnie pozwala na uzyskanie pomocy samemu sobie.
*działania samopomocowe ludzi starszych realizowane w formie aktywności grupowej najczęściej nakierowane są na zaspokojenie spraw bytowych, na utrzymaniu kontaktów społecznych i na wiązanie nowych znajomości.
*działania samopomocowe spełniają funkcję: a)psychoterapeutyczną b)wychowawczą-grupa wywiera pozytywny wpływ na kształtowanie się postaw ludzi starszych.
bibliografia:
Anna Leszczyńska-Rejchert "Człowiek starszy i jegow wspomaganie-w stronę pedagogiki starości" wyd.UWM w Olsztynie 2005r.