Sytuacja i charakterystyka mniejszośći narodowości w polsce.

Mniejszosci narodowe pojawily sie w wyniku naturalnego ruchu ludnosci na przestrzeniu wielu lat, w skutek zmian granic panstwowych lub powstania panstw wieloetnicznych. Jedna z przyczyn masowych wedrowek ludnosci bylo dazenie do poprawy bytu, rowniez dzis glowny kierune migracji plynie z krajow ubogich do wysoko rozwinietych.
Polska jest niemal jednolita etnicznie. Przed 1989 r. wladze komunistyczne popieraly model panstwa, w ktorym trudno bylo o miejsce dla mniejszosci narodowych. Po 1989 przywrocono nalezne prawa mniejszosciom. Polskie prawo zakazuje dyskryminacje oraz isnienie organizacji propagujacych nienawisc rasowo i narodowosciowa, obowiazuje wolnosc religii. Prawo polskie gwarantuje mniejszościom wolnosc zachowania i rozwoju własnego języka, zachowania obyczajów i tradycji. Mają one prawo do tworzenia włascnych instytucji edukacyjnych i kulturalnych. Mogą również obsadzać swoich przedstawicieli w parlamencie.
Konstytucja RP Art. 35 Art. 35
Rzeczpospolita Polska zapewnia obywatelom polskim należącym do mniejszości narodowych i etnicznych wolność zachowania i rozwoju własnego języka, zachowania obyczajów i tradycji oraz rozwoju własnej kultury.
Mniejszości narodowe i etniczne mają prawo do tworzenia własnych instytucji edukacyjnych, kulturalnych i instytucji służących ochronie tożsamości religijnej oraz do uczestnictwa w rozstrzyganiu spraw dotyczących ich tożsamości kulturowej.

Polska początku XXI wieku jest państwem jednorodnym pod względem narodowościowym. Według Spisu powszechnego przeprowadzonego przez GUS w 2002 roku prawie 97% mieszkańców naszego kraju zadeklarowało narodowość polską, natomiast 1,23% zadeklarowało przynależność do innej narodowości; 2,03 % osób nie zdołało ustalić ich przynależności narodowościowej. Okazuje się, że największą mniejszością w Polsce są Ślązacy (173,2 tys. osób), następnie Niemcy (152,9 tys.), Białorusini (48,7 tys.), Ukraińcy (31 tys.) oraz Romowie (12,9 tys.). W dalszej kolejności wymienić można Rosjan, Łemków, Litwinów, Kaszubów, Słowaków, Żydów, Ormian, Czechów, a także Tatarów i Karaimów.

SYTUACJA I CHARAKTERYSTYKA MNIEJSZOŚCI NARODOWYCH
I ETNICZNYCH W POLSCE
Udział członków mniejszości narodowych i etnicznych w społeczeństwie obywatelskim Polski nie przekracza obecnie 4% całej populacji (). W liczbach bezwzględnych możemy mówić co najwyżej o ponad półtoramilionowej (nie przekraczającej jednak 1,8 mln osób) kategorii obywateli cechujących się posiadaniem odrębnej od polskiej tożsamości narodowej bądź etnicznej.
Najbardziej liczebną i zarazem wpływową kategorię mniejszości tworzą grupy będące częściami innych narodów – państw. Mniejszości te, oprócz odrębności kulturowej, cechuje silne poczucie terytorialności i związku z regionem, który grupy traktują jako własny. Są to klasyczne mniejszości narodowe pogranicza, funkcjonujące w swoistej dwukulturowej, w tym w dużym stopniu dwujęzycznej przestrzeni społecznej. W tabeli ujęte są one jako mniejszości wchodzące w skład innych narodów – państw typu terytorialnego.
Mniejszości etniczne o autochtonicznym charakterze stanowią w Polsce stosunkowo liczną, aczkolwiek niejednorodną kategorię zbiorowości o różnym poziomie uświadamianej oraz artykułowanej odrębności. W tabeli prezentowane są jako autochtoniczne mniejszości etniczne.
Odrębną ze względu na genezę kategorię mniejszości narodowych i etnicznych stanowią grupy o imigracyjnym rodowodzie. Mniejszości narodowe napływowe wyszczególnione są w tabeli jako kategoria grup o imigracyjnym rodowodzie. Napływowe zbiorowości etniczne nie wchodzące w skład innych narodów – państw wymienione są jako grupy etniczne o imigracyjnym (napływowym) rodowodzie. Do tej kategorii zaliczam mniejszości o silnym ideologicznym poczuciu odrębności oraz etnicznej tożsamości grupowej.
MNIEJSZOŚCI NARODOWE TERYTORIALNE
1. Białorusini. Mniejszość ta liczby obecnie w Polsce od 220 do 260 tys. członków. Ludność białoruska skupiona jest w rejonie północno-wschodnim, właściwie w granicach województwa podlaskiego. Głównie skupiska Białorusinów mieszczą się w okolicach Hajnówki, Bielska Podlaskiego, Białowieży, Siemiatycz, Gródka oraz Białegostoku. Zdecydowana większość członków tej mniejszości wyznaje prawosławie. Główne organizacje etniczne: Białoruskie Towarzystwo Społeczno – Kulturalne (działa od 1956 roku) oraz Białoruskie Zjednoczenie Demokratyczne (założone w 1990 roku). Najważniejszym czasopismem tej grupy jest tygodnik „Niwa” (drukowany w języku białoruskim).
2. Czesi. Jedna z najmniejszych mniejszości narodowych w Polsce. Ilość członków tej grupy szacowana jest mniej więcej na 5 tys. (Tobjański 1994). Mniejszość o charakterze historyczno – terytorialnym. Koncentracja przestrzenna w okolicach przygranicznych południowej Polski. Największe skupiska w okolicach Zelowa, niedaleko Łodzi, i miejscowości sudeckich, np. Głubczyc i Kowar. Jest to grupa niejednorodna wyznaniowo. Większość członków czeskiej mniejszości wyznaje protestantyzm, część katolicyzm.
3. Litwini. Mniejszość o bardzo dużym wskaźniku koncentracji przestrzennej. Lokuje się w północno – wschodniej części Polski, w granicach województwa warmińsko – mazurskiego. Jej liczebność szacuje się mniej więcej 20tys. osób. Największe skupiska występują w miejscowościach: Sejny, Puńsk, Szypliszki. Sejny stanowią centrum administracyjno – kulturowe mniejszości. Istnieją tam również szkoły z litewskim językiem nauczania. Najważniejszą organizacją jest Litewskie Towarzystwo Społeczno – Kulturalne. Działa ono od 1956 r. i skupia około 30% Litwinów w Polsce. Towarzystwo wydaje m.in. miesięcznik „Ausra” (Podlaski 1990, Litwini w Polsce 1993). Litewska mniejszość narodowa posiada obecnie 6 szkół podstawowych, w których nauka prowadzona jest w języku macierzystym.
4. Niemcy. Szacunki liczebnościowe – zależnie od źródeł – są bardzo rozbieżne i wahają się w granicach od 100 do 800tys. osób. Rzeczywista wielkość tej zbiorowości to w przybliżeniu około 450tys. członków. Mniejszość o silnej korelacji z wyznaniem protestanckim oraz przynależnością terytorialno –regionalną. Za członków tej mniejszości uważa się czasem także Ślązaków, Mazurów, Warmiaków i Kaszubów. Mniejszość o dużym wskaźniku koncentracji przestrzennej. Zamieszkuje głównie tereny należące przed rokiem 1937 do Niemiec, czyli Górny Śląsk, zwłaszcza Śląsk Opolski, Ziemie Zachodnie, Warmię, Mazury. Około 60% członków mniejszości to osoby wyznania protestanckiego, pozostali to katolicy. Grupa posiada wiele regionalnych oraz lokalnych stowarzyszeń i organizacji o charakterze narodowym i kulturalnym. Do największych należą: Towarzystwo Społeczno – Kulturalne Ludności Pochodzenia Niemieckiego Województwa Śląskiego (istnieje od 1991 roku), Towarzystwo Społeczno – Kulturalne Niemców na Śląsku Opolskim (założone w 1992 roku wcześniej istniało pod nazwą Towarzystwo Społeczno – Kulturalne Mniejszości Niemieckiej na Śląsku Opolskim), Związek Niemieckich Stowarzyszeń Społeczno – Kulturalnych w Polsce (rok założenia 1991). Periodykiem o największym nakładzie i zasięgu jest „Gazeta Górnośląska/Obershlesische Zeitung”. Jest to grupa o silnej integracji wewnętrznej i aktywności społeczno – politycznej. Reprezentacja polityczna tej grupy jako jedyna tworzy klub parlamentarny. Charakterystyczną dla tej mniejszości cechą jest brak szkolnictwa w języku niemieckim. Ten stan rzeczy kompensuje jednak dużą ilość szkół podstawowych i średnich, w których prowadzona jest – zwłaszcza ma Śląsku – nauka języka niemieckiego w rozszerzonym wymiarze.
5. Słowacy. Liczebność około 17tys. Mniejszość koncentruje się głównie na terenach przygranicznych ze Słowacją, na Spiszu (w okolicach Jurgowa i Kacwina) i Orawie (w Jabłonce i okolicach). Brak precyzyjnych danych co do struktury wyznaniowej, większość członków grupy to katolicy. Mniejszość o dużym zakresie autonomii językowej i kulturalnej. Posiada szkolnictwo w języku macierzystym. Główną organizacją jest Towarzystwo Społeczno – Kulturalne Słowaków w Polsce.
6. Ukraińcy (bez Łemków). Liczebność tej mniejszości jest trudna do precyzyjnego ustalenia. Ilość osób o ukraińskim pochodzeniu narodowym szacuje się w Polsce w przedziale od 300 do 500tys. Można założyć, że mniejszość ta skupia obecnie około 250 – 300tys. osóbosób. Ludność pochodzenia ukraińskiego zamieszkuje tereny 2/3 województw (Łodziński 1992: 87), przy czym największa koncentracja występuje w województwach: dolnośląskim, warmińsko – mazurskim, pomorskim oraz w pasie województw południowo – wschodnich, przygranicznych – podkarpackim i małopolskim. Fakt zamieszkiwania dużej części członków mniejszości w województwach północnych i zachodnich spowodowany jest przesiedleniem ludności ukraińskiej z terenów ich historycznej, wielopokoleniowej koncentracji, które nastąpiło w ramach akcji „Wisła” w 1947 r. Około 70% członków tej mniejszości stanowią wyznawcy Kościoła greckokatolickiego, 30% prawosławia. Kryterium wyznaniowe łączy w sporym zakresie mniejszości białoruską, rosyjską, ukraińską oraz – wyodrębnioną jako osobna – łemkowską. Mniejszość ukraińska prowadzi obecnie 4 szkoły podstawowe w języku macierzystym. Najważniejszą organizacją tej grupy jest Związek Ukraińców w Polsce, założony w 1990 roku (wcześniej Ukraińskie Towarzystwo Społeczno – Kulturalne). Związek wydaje tygodnik „Nasze Słowo” oraz kwartalnik „Zustriczi”(Podlaski 1990).

MNIEJSZOŚCI NARODOWE NAPŁYWOWE
1. Grecy i Macedończycy. Jest to mniejszość o rodowodzie imigracyjnym napływowym. Według oficjalnych danych, od września 1948 r. do grudnia 1951 r. Polska udzieliła azylu politycznego 14 795 Grekom i Macedończykom (Pudło 1992). Po 1970 r. rozpoczęła się reemigracja członków tej mniejszości do jugosłowiańskiej części Macedonii. Obecnie pozostało w Polsce około 5tys. członków tej grupy narodowej. Główne skupiska znajdują się w Bielawie, Zielonej Górze, Wrocławiu, Szczecinie, Bielsku Białej, Zgorzelcu, Lubaniu Śląskim, Jeleniej Górze, Wałbrzychu. Z uwagi na lewicowy charakter tej imigracji trudno mówić o dominacji. Jakiegoś wyznania. Niemniej duża część członków tej grupy należy do Kościoła greckokatolickiego (Pudło 1992). Organizacją skupiającą największą liczbę osób jest założone w 1984 r. Towarzystwo Greków w Polsce, działające wcześniej pod nazwą: Związek Uchodźców Politycznych z Grecji w Polsce.
2. Ormianie. Ormianie polscy wywodzą się z kilki fal imigracyjnych napływowych na ziemie polskie od czasów średniowiecza. Ostatnia znacząca fala imigracyjna Ormian napłynęła do Polski w okresie pierwszej wojny światowej. Jej uczestnikami byli Ormianie ocaleni z pogromów tureckich. Ludność ormiańska w Polsce posiada własny Kościół katolicki obrządku ormiańskokatolickiego. Znacząca liczba wyznawców tego Kościoła mieszka w Krakowie. W 1980 r. założyli oni przy krakowskim oddziale Polskiego Towarzystwa Ludoznawczego Koło Zainteresowań Kulturą Ormian. Jedyna Parafia obrządku ormiańskokatolickiego ma siedzibę w Gliwicach. Jest to parafia personalna, obejmująca swym zasięgiem wszystkich wyznawców tego obrządku w Polsce. LiczebnośćLiczebność tej mniejszości przekracza obecnie 3,5tys. osób (Pełczyński 1994).
3. Rosjanie. Liczba Rosjan zamieszkujących na stałe w Polsce sięga obecnie około 100tys. osób. Są to przeważnie dobrowolni imigranci. Spora ilość Rosjan osiedlonych w Polsce – szacuje się, że blisko 50% - zalicz się do osób zamożnych. Są to przeważnie udziałowcy spółek gospodarczych z i udziałem kapitału rosyjskiego. Pozostała część Rosjan to ludzie o nieokreślonym statusie prawnym i społecznym, włącznie ze znacznym odsetkiem osób trudniących się zajęciami na marginesie prawa. Zbiorowość ta nie tworzy jeszcze mniejszości narodowej w sensie socjologicznym. Jest to raczej kategoria etniczna, która przeradza się powoli w grupę mniejszościową. Pośród członków dominuje wyznanie prawosławne. Mniejszość rosyjska nie posiada do tej pory organizacji o charakterze ogólnogrupowym.
4. Wietnamczycy. Wielkość populacji Wietnamczyków w Polsce trudna jest do oszacowania. Legalnie zarejestrowanych jest ich blisko 6tys. Nieoficjalnie dane Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji mówią o dwudziestotysięcznej zbiorowości (Gryczka i Kostyła 1998: 32)
Pierwsza fala imigrantów wietnamskich o statusie politycznych uciekinierów trafił do Polski w latach pięćdziesiątych. Dołączyli do nich niektórzy spośród studiujących w Polsce ich rodaków i członków rodzin. W latach dziewięćdziesiątych Polska stała się dla Wietnamczyków atrakcyjnym miejscem osiedlenia, pracy i zarobkowania. W latach 1996 – 1997 przyjechało legalnie do Polski około 12tys. Wietnamczyków. Nie wiadomo w zasadzie, ilu z nich pozostało w naszym kraju. Wietnamczycy stają się coraz bardziej widoczni jako właściciele i pracownicy restauracji i półhurtowi handlarze na bazarach. Tworzą hermetyczną, zamkniętą zbiorowość, która osiąga stopniowo status coraz lepiej zintegrowanego wewnętrznie grupy etnicznej o imigracyjnym rodowodzie. Członkowie tej zbiorowości założyli Towarzystwo Społeczno – Kulturalne Wietnamczyków w Polsce. Większość spośród wietnamskich imigrantów posiada status przebywających czasowo cudzoziemców. Niemniej rośnie liczba Wietnamczyków zawierających związki małżeńskie z obywatelami polskimi rejestrującymi spółki i firmy gospodarcze oraz uzyskujących prawo do stałego pobytu (Łodziński 1995).
5. Żydzi. Z zaliczanej do największych przed 1939 r. mniejszości pozostało w Polsce po 1968 r. od 5tys. do 10tys. osób żydowskiego pochodzenia (Bronsztejn 1963, Kersten 1992, Wysocki 1995). Przy posługiwaniu się kryterium religijnym liczbę Żydów w Polsce należy zredukować do niespełna 3,5tys. osób, tyle bowiem jest zarejestrowanych w Związku Religijnym Wyznania Mojżeszowego. Decydujący wpływ na spadek liczby Żydów po drugiej wojnie światowej miały wydarzenia w rodzaju programu kieleckiego z 1946 r. czy politycznie umotywowanej fobii antysemickiej w 1968 r. (Kersten 1992). Największą organizacją mniejszości jest Towarzystwo Społeczno – Kulturalne Żydów w Polsce (działa od 1950 r., z połączeniem Centralnego Komitetu Żydów w Polsce i Żydowskiego Towarzystwa Kultury). Organizacja ta wydaje tygodnik „Fołks Sztyme”.
AUTOCHTONICZNE MNIEJSZOŚCI ETNICZNE
Do autochtonicznych mniejszości etnicznych zalicza się w Polsce grupy nie stanowiące części innych narodów, cechujące się jednak odrębnością kulturową, w tym językową. Są to, zgodnie z tradycją socjologii weberowskiej, zbiorowości cechujące się przekonaniem o wspólnocie pochodzenia i stanowiącym jego następstwo podobieństwem losów dziejowych, języka, wyznania i kultury.
Do mniejszości etnicznych istniejących obecnie w Polsce zalicza Górnoślązaków, Kaszubów, Łemków, Mazurów i Warmiaków.
1.Górnoślązacy. jest to grupa w sensie ideologicznym, subiektywnym. Wyodrębniane ją z uwagi na występujące – w zasadzie w trudnej do oszacowania pod względem wielkości populacji – rodzaje tożsamości regionalno – etnicznej. Na tożsamość górnośląskiej składa się wiele rodzajów i odmian identyfikacji lokalno – wspólnotowej, rodzinno – sąsiedzkiej, tworzący układ identyfikacji subregionalnej typu kulturowego.
2.Kaszubi. jest to najliczniejsza grupa etniczno – terytorialna w Polsce. Skupia blisko 500tys. osób. Ma wiele cech zbiorowości regionalnej, autonomicznej, zaliczania jest jednakże w ostatnich latach do mniejszości etnicznych. Zbiorowość ta zasiedla tereny województwa pomorskiego na południowy wschód od linii Gdynia – Władysławowo aż do rzeki Brdy. Rejon ten słynie z malowniczych jezior i piękna krajobrazu. Tradycyjnie ludność kaszubska utrzymywała się z rybołówstwa i rolnictwa. Główną organizacją mniejszość jest Zrzeszenie Kaszubstwo – Pomorskie z siedzibą w Gdańsku (Latoszek 1990 r. i Porębski 1994 r.).
3.Łemkowie. Kryteria przy zależności do tej mniejszości etnicznej są wspólne w dużym stopniu z ukraińską mniejszością narodową (Michna 1996 r., Pieradzka 1990 r.). W wielu publikacjach i zestawieniach traktowało się te dwie zbiorowości jako jedną. W rzeczywistości jednak zarówno w wymiarze cech obiektywnym jak świadomościowych, Łemkowie stanowią odrębną grupę kulturową i religijną. Ich liczebność jest trudna do ustalenia m.in. dla tego, że istnieje tendencja do zaliczania ich do Ukraińców. Ilość Łemków w Polsce z całą pewnością 10tys., bliższa jest liczbie 50tys. osób. Ludność ta została prawie w całości wysiedlona w 1947 r. z terytorium macierzystych i obecnie zamieszkuje głównie województwa: dolnośląskie, lubuskie, zachodniopomorskie, pomorskie, a także w coraz większej części województwa południo – wschodniej Polski; podkarpackie i małopolskie. Główne organizacje łemkowskie to Stowarzyszenie Łemków (z zarządem w Legnicy) i Zjednoczenie Łemków.
4.Mazurzy. Grupa etniczno – regionalna. Zamieszkuje jeszcze w niektórych wsiach na obszarze Mazur. Ponad 85tys. członków tej grupy wyemigrowało w latach powojennych do Niemiec. Obecnie zamieszkuje w Polsce 15tys. Mazurów. Największa populacja Mazurów znajduje się we wsi Pustniki. 38% mieszkańców tej miejscowości to Mazurzy. Jeszcze przed 15 laty zasiadali całe wsie (Korbel 1986 r., Sakson 1990 r.). Podobno exodus z Polski miał miejsce w wypadku Warmiaków. Nie wymienia się już tej grupy jako realnie istniejącej mniejszości, gdyż blisko 100% jej członków opuściło terytorium Polski, emigrując do Niemiec.
Mazurzy są większości (90%) protestantami należącymi do Kościoła ewangelicko – augsburskiego (obrządku luterańskiego). Główne organizacje tej mniejszości już nie istnieją. Działały wcześniej: Mazurskie Zrzeszenie Kulturalne (w latach 1981 – 1982 z siedzibą w Olsztynie) oraz Warmińsko – Mazurskie Towarzystwo Społeczno – Kulturalne (w latach 1957 – 1964).
5.Warmiacy. podobno jak Mazurzy, jest to mniejszości istniejąca w większym stopniu a pamięci historycznej części mieszkańców Warmii i Mazur niż w sensie kompletnej, spoistej oraz trwałej zbiorowości etnicznej. Większość Warmiaków wyemigrowała do Niemiec, natomiast resztki tej grupy zachowują tożsamość warmińską w obrębie bardzo wąskich, ekskluzywnych wspólnot wiejskich.

MNIEJSZOŚCI ETNICZNE O IMIGRACYJNYM RODOWODZIE (NAPŁYWOWE)

1. Karaimi. Jest to bardzo mała egzotyczna grupa etniczna o wyraźnej religijnej odrębności. Powstała w VII w. W Azji jako sekta oparta na elementach judaizmu, katolicyzmu i islamu. Liczy w Polsce nie więcej niż 300 członków. Posiada organizacje pod nazwą Karaimski Związek Religijny w Polsce, mając siedzibę w Warszawie (Pełczyński 1993 r., Pełczyński 1995 r.)
2.Romowie. liczebność tej mniejszości, zwanej także – coraz rzadziej – Cyganami, sięga 20tys. osób. Ludność cygańska zamieszkuje Polskę od kilku stuleci. Grupa ta dzieli się w Polsce zasadniczo na cztery odłamy (szczepy). Najliczniejszym z nich jest grupa Romów wyżynnych, Bergitka Roma. Stanowią oni ponad połowę tej grupy i zamieszkują głównie w województwach małopolskim, podkarpackim i śląskim. Na pozostałą połowę składają się członkowie szczepów Kołderaszów, Lowari i Romów nizinnych, zwanych też Romami właściwymi (Ficowski 1985, Mirga 1987, Mirga i Mróz 1994). Od 1991r. działa Stowarzyszenie Romów w Polsce (z centralną w Oświęcimiu). W Tarnowie mieści się Centrum Kultury Romów. Czasopisma grupy to miesięcznik „Rom po Drom” oraz kwartalnik „Taboreska”.
3.Staroobrzędowcy. Określani także mianem starowierców (filiponi oraz bezpopowcy), tworzą wspólnotę wyznaniową o rosyjskim pochodzeniu narodowym (Grek – Pabisowa 1999). Koncentrują się w rejonie wiosek: Gabowe Grądy, Wodziłki oraz w Suwałkach, Augustowie i Wojnowie w województwie mazusrko – warmińskim. Przybyli na ziemie polskie w kilku falach migracyjnych okresie pomiędzy połową XVII i XVIII w. jako prześladowani przez carat wyznawcy prawosławia w wersji niezreformowanej. Wyznawcy tej grupy należą do wschodniego Kościoła staroobrzędowego. W 1993 r. do Kościoła tego należało w Polsce 2560 wiernych (Mniejszości narodowe w Polsce. Informator 1994 1995: 30).
4.Tatarzy. Mniejszość ta liczy nie więcej niż 2500tys. członków. Ludność pochodzenia tatarskiego zamieszkuje w połowie województwo podlaskie, głównie w Kruszynianach, Bohonikach i okolicy. Pozostała cześć żyje w rozproszeniu, w tym kilkusetosobowa zbiorowość w Warszawie. Jest to grupa o wyznaniu islamskim, zrzeszona w Muzułmańskim Związku Religijnym. Posiada swoją hierarchię kościelną (Miśkiewicz 1993, Urban 1994) oraz wyraźnie wyodrębnione obrzędy i tradycje kulturowe. Mniejszość ta jest reprezentowana przez Związek Tatarów Polskich z siedzibą w Białymstoku.
Po roku 1989 przybywa w Polsce ludności o obcym, imigracyjnym pochodzeniu narodowym. Z danych statystycznych wynika, że saldo migracji, czyli różnica pomiędzy imigracją i emigracją, stale maleje. Dzieje się tak od kilku lat, przy rosnącej liczbie osiedlających się w Polsce imigrantów i malejącej stopie emigracji. Rośnie też z roku na rok liczba zezwoleń na pobyt stały dla cudzoziemców. W 1989 roku wydano 2230 takich zezwoleń, w 1990: 2626, w 1991:5040, w 1992:6512, a w 1993:5924 (Łodziński 1995:61). Większość osób imigrujących do Polski wywodzi się z krajów byłego ZSRR, w tym z Rosji, Ukrainy, Kazachstanu. Spory odsetek tej imigracji stanowią Wietnamczycy, Kurdowie, przybysze z Libanu, Syrii i Niemiec.
Ponadto szacuje się, że w Polsce przebywa okresowo bez uregulowanego statusu prawnego około 800tys. cudzoziemców, głównie Rosjan, Ukraińców, Rumunów (Łodziński 1995:63).
Jednocześnie w Polsce znajduje się pewna liczba uchodźców politycznych, występujących w naszym kraju o przyznanie im statusu uciekinierów politycznych. W 1991 r. o nadanie statusu uchodźcy zwróciły się 2433 osoby, w 1992:592, w 1993:830, a w 1994: 1994: około 600 (Łodziński 1995:66).
Powyższe dane liczbowe wskazują na tendencję do wzrostu liczby cudzoziemców w Polsce. Niektóre z tych zbiorów – kategorii imigrantów przekształcają się we wstępnie zintegrowane grupy narodowe i etniczne. W ten sposób tworzą się nowe mniejszości, takie jak np. rosyjska, wietnamska czy kurdyjska.
Odrębność i mniejszościowy charakter zbiorowości narodowych i etnicznych wyznaczany jest w Polsce po 1989 r. przez dwa procesy: wzrostu znaczenia więzi subiektywnych oraz dostosowaniu się ich do wymogów demokratycznego społeczeństwa obywatelskiego. stosunek Polaków do mniejszości narodowych i etnicznych w Polsce oraz czynniki, które na niego wpłynęły. Uwzględnij czynniki polityczne prawne, społeczno-ekonomiczne, historyczne oraz religijno-kulturowe. Wypowiedź uzasadnij, odwołując się do konkretnych przykładów.

W obliczu tendencji kształtujących nowoczesny naród szczególnej wagi nabiera kwestia mniejszości narodowych. Pojawia się on tam, gdzie w ramach jednej organizacji polityczno ? państwowej żyją zbiorowości zaliczające się do różnych narodów. Problem mniejszości nie jest obcy również w Polsce. Pod tym względem po drugiej wojnie światowej i 1989 r. zaszły jednak istotne zmiany. Wydarzenia ostatniej wojny doprowadziły do ustalenia nowych proporcji narodowościowych w społeczeństwie. W kierunku tym działały ruchy migracyjne
o charakterze wysiedleńczym, w ramach, których opuszczali kraj członkowie mniejszości narodowych, np. Niemcy, Żydzi polscy, Ukraińcy, a powracała do niego ludność polska rozproszona po całym świecie w wyniku wojny. W następstwie tych wydarzeń Polska stała się krajem o względnie jednolitym składzie narodowościowym (2-3% to ludność odmienna etnicznie).
Stosunek Polaków do ludzi innej narodowości zmieniał się. Za czasów reformacji Polacy uchodzili za naród tolerancyjny. Rzadko zdarzały się tu jakieś egzekucje innowierców, toteż chętnie przenosili się oni na nasze tereny, gdyż czuli się tu bezpiecznie. Już w XVII wieku nastąpił kryzys tolerancji, miało to związek z reformacją i wojnami, jakie Rzeczpospolita toczyła ze Szwecją, Rosją, Kozakami, którzy jak wiadomo byli innych wyznań, a także z sarmatyzmem. W świadomości szlachty coś zaczęło się zmieniać. Ich system wartości i styl życia przesiąkł jakaś niechęcią do cudzoziemszczyzny. Uważali, że oni- Polacy zostali wybrani przez Boga do spełnienia religijnej, politycznej i kulturalnej misji (mesjanizm). Z wrogością traktowali jakiekolwiek wzorce z innych krajów, najlepsze było to, co nasze- polskie. W drugiej połowie XVII wieku zaczęło to przybierać postać ksenofobii, czyli lęku przed wszystkim, co obce. Coś z tego chyba zostało nam do dziś. Mimo wszystko na naszych ziemiach żyło bardzo wiele mniejszości narodowej, ma to też związek z tym, że granice Rzeczpospolitej nieustannie się zmieniały, a także z tym, że przez wiele lat Polska byłą pod zaborami. Jak już wcześniej wspomniałem, po drugiej wojnie światowej ich liczb
a uległa zmniejszeniu. Władze komunistyczne lansowały model państwa, w którym trudno
o miejsce na mniejszości narodowe. Dopiero po 1989 roku pojawiła się możliwość przywrócenia im należnych praw.
Polskie ustawodawstwo szczegółowo określa prawa mniejszości narodowych. Najważniejszym aktem jest Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Wśród innych, podstawowych aktów prawnych należy wymienić także: ordynację wyborczą, prawo
o stowarzyszeniach, ustawę o języku polskim, ustawę o systemie oświaty, rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej w sprawie kształcenia umożliwiającego podtrzymanie tożsamości narodowej, etnicznej i językowej uczniów należących do mniejszości narodowych, rozporządzenie tego samego ministra dotyczące zwiększenia subwencji oświatowej dla szkół mniejszości narodowych o 20 % w stosunku do innych szkół, ustawę
o radiofonii i telewizji, kodeks karny, kodeksy postępowania - administracyjnego, cywilnego
i karnego, ustawę o ochronie danych osobowych. W Sejmie RP obraduje mniejszość niemieckie w liczbie dwóch posłów.
Polska przyjęła również szereg aktów prawa międzynarodowego, regulujących prawa mniejszości narodowych. Są to między innymi: Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności z 4 listopada 1950 roku, Międzynarodowa Konwencja w Sprawie Likwidacji Wszelkich Form Dyskryminacji Rasowej z 7 marca 1966 roku, Międzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych z 16 grudnia 1966 roku i Konwencja Praw Dziecka
z 20 listopada 1989 roku.
Konstytucja RP zakazuje dyskryminacji oraz istnienia organizacji, których program lub działalność zakłada lub dopuszcza nienawiść rasową i narodowościową. Odrębny artykuł poświęcony jest prawom mniejszości narodowych. Gwarantuje on obywatelom polskim należącym do mniejszości narodowych i etnicznych wolność zachowania i rozwoju własnego języka, obyczajów i tradycji oraz rozwoju własnej kultury. Zapewnia także prawo do tworzenia własnych instytucji edukacyjnych, kulturalnych i instytucji służących ochronie tożsamości religijnej oraz do uczestnictwa w rozstrzyganiu spraw dotyczących ich tożsamości kulturowej.
Mniejszości narodowe posiadają własnych przedstawicieli we władzach samorządowych, głównie w województwie warmińsko ? mazurskim, gdzie na różnych szczeblach zasiada ok. 50 radnych pochodzenia ukraińskiego.
Jednym z najważniejszych elementów służącym podtrzymaniu narodowej tożsamości jest oświata. Ministerstwo Edukacji Narodowej zapewnia i stwarza odpowiednie warunki do godnej nauki o własnym narodzie, kulturze i religii. Po okresie przełomu z 1989 r. znacząco wzrosła liczba szkół, w których dzieci uczą się języka swoich mniejszości jako języka ojczystego, a także liczba uczniów
Stosunek Polaków do mniejszości narodowych najczęściej pokrywa się z odczuciami, jakie Polacy deklarują w stosunku do tych narodowości. W dalszym ciągu Niemcy kojarzeni są z drugą wojną światowa i zadawanym przez nich okrucieństwem, zaś Żydów uważa się za ludzi przebiegłych i nieuczciwych. Śledząc badanie przeprowadzone w 2000 r. przez CBOS można zauważyć, że odczucia Polaków do innych narodów wyznacza najogólniej wyznacza ich niechęć do Wschodu i sympatia do Zachodu. Polacy najbardziej przychylni są Czechom (43%) oraz Słowakom (42%), mniej Litwinom, Niemcom, Białorusinom i Rosjanom.
Wiedza Polaków na temat mniejszości jest wciąż niewielka. Nie tylko mniejszości narodowych, ale i religijnych jak i seksualnych. A w szczególności tych ostatnich, spowodowane są wyraźną niewiedza i uprzedzeniami, do których w dużym stopniu przyczynił się kościół i czołowe postacie sceny politycznej a także wartości wpojone
w rodzinnych domach. Niejednokrotnie też mniejszości upominają się o swoje prawa i walczą o utrzymanie tożsamości.
Wyniki badań uzyskane przez socjologów pod redakcją W.S Burgera świadczą o tym, że czynnikami sympatii i pozytywnego nastawienia są: wyższe wykształcenie, zamieszkiwanie w większych aglomeracjach oraz wiek do 40 lat. Różnice etniczne
i kulturowe ujawniają się silniej w warunkach społecznej frustracji i stanowią barierę dla wzajemnej tolerancji.
Trudno jest określić dzisiejszy stosunek Polaków do mniejszości. Wydaje mi się, że jest on nieco zakłamany, gdyż w "dobrym tonie" jest bycie tolerancyjnym w każdej sprawie.
W gruncie rzeczy naszym zdaniem na ten temat rządzą pewne stereotypy. Moim zdaniem proces uświadamiania stosunku Polaków do innych grup narodowych staje się coraz bardziej złożony i zróżnicowany. Świat ich doznań, motywacji i dążeń oraz uwarunkowań jest w fazie stawania się, wchodzenia w kontakt z nową rzeczywistością. Na przestrzeni ostatnich lat zmieniły się warunki historyczno ? społeczne. Z tego względu historycy, media i władze powinni przedsięwziąć odpowiednie środki i uświadomić obywatelom, iż społeczność mniejszościowe to nie wrogowie polskości z czasów drugiej wojny światowej lub osoby chcące zdemoralizować naród, lecz ludzie zdolni do współpracy i kompromisów. Ludzie, którzy tez mają prawo żyć w Polsce nie zależnie od ich poglądów, narodowości czy wyznania.
Jan Paweł II w wielu swych wypowiedziach przypominał o konieczności wspólnego dialogu i wzajemnej tolerancji. Potrzeba przecież nam mocnego przekonania, że w stosunkach między ludźmi, państwami i narodami nie powinno być zaciekłości. Trzeba natomiast próbować dialogu jako wstępnego etapu rzeczywistego partnerstwa. Nie rezygnując ze swej racji i swej prawdy, powinniśmy wysłuchiwać tych, którzy siedzą po drugiej stronie stołu. Wspólnego stołu.