Abstrakcjonizm

Abstrakcjonizm stanowi czasami problem dla widza, który chciałby zaczepić wzrok o jakiś konkret: człowieka, owoc, Dom, zwierzę, kwiat, a tu ma przed sobą płaszczyzny kolorowe, kwadraty, koła, romby, wśród nich zaś proste lub wijące się linie, czasem kropki, czasem kombinacje prawidłowych większych i malutkich prostokątów w kilku powtarzających się jednolitych barwach.
Przykładem jest obraz malarza holenderskiego Pieta Mondriana (1872-1944), ma on kształt kwadratu, którego pion przechodzi przez naprzeciwległe kąty. Jego powierzchnia przypomina szachownicę, jest całkowicie pokryta dużymi i małymi prostokątami koloru białego jasnopopielatego, czerwonego, zielonego, żółtego i czarnego. W układzie tych elementów uderza pewna prawidłowość i myśl kierownicza artysty; lecz ład tej kompozycji nie wynika z symetrycznej powtarzalności jej składników, grożącej banałem i nudą tkanin fabrycznych, ale ze swoistego, właśnie zupełnie asymetrycznego i urozmaiconego ich rozmieszczenia.
Malarstwo abstrakcyjne, czyli bezprzedmiotowe posiada wiele odmian. Zamiast rozpatrywać wszystkie z nich zwróćmy uwagę na parę rzeczy z nim związanych. Jak wszelka sztuka, posiada ono źródło w duchowości człowieka, w pierwiastkach psychiki ludzkiej, którą oczywiście kształtują warunki historyczne.
W skomplikowanej dynamice współczesnego życia, którą można by przedstawić jako wir splątanych i krzyżujących się różnorodnych linii, rodzi się potrzeba nowej plastycznej formy, formy, która miałaby w sobie coś z matematycznej prawidłowości i uspokajającej prostoty. Forma taka, nie zahaczająca o biologiczną i dynamiczną rzeczywistość, stawałaby się czymś w rodzaju plastycznej (malarskiej) matematyki, spokojnie i chłodno przemawiającej prostota płaskich figur geometrycznych. Widz nie potrzebuje tu doszukiwać się żadnych związków z konkretnymi realiami, jak to jeszcze było w kubizmie, i jeśli potrafi, niech oddaje się wyłącznie „plastycznemu” postrzeganiu. Taki sposób obcowania ze sztuką jest pokrewny słuchaniu poważnej muzyki. Wchłaniamy ją niejako całą naszą istotą, nie doszukując się literackich odpowiedników, i doznajemy specyficznych wrażeń, odbywających się bez komentarzy słownych.
Można zapytać: „Jakie zastosowanie mieć może tego rodzaju malarstwo”, znamienny dla naszej epoki jest powrót malarstwa do funkcji, jaką spełniało w epokach odległych, mianowicie do powrotnego wejścia w związek z architekturą. Płaskie kompozycje abstrakcyjne harmonizują z pełną poważnej prostoty i spokoju, bardzo linearną i płaszczyznową architekturą współczesną, łączą się z jej ścianą, nie wyskakując z niej zaczepnie. Stosowane więc w wielkich budowlach publicznych i we wnętrzach reprezentacyjnych., spełniają funkcję elementów dekoracyjnych, nadają się tez bardzo w mniejszych formatach do mieszkań współczesnych. Ponadto w dziedzinie plakaty dają się szeroko zastosować kombinacje form abstrakcyjnych.
Niech jednak ta użytkowa przydatność, która może prowadzić do modnej i pseudoartystycznej łatwizny, nie zamknie nam oczu na twórcze osiągnięcia artystów wielkiej miary.
Istnieje odmiana abstrakcjonizmu o charakterze wybitnie uczuciowym. Cechują ją forma czysto dynamiczna, bogactwo i płynność barw, występujących jako plamy rozpierzchłe, bezkonturowe, nie wiążące się w żaden kształt lub ledwo napomykające po nim.
Malarstwo to przemawia wielkim ładunkiem bezsłownego uczucia, jakąś wibrację wewnętrzną i jeszcze bardziej niż abstrakcjonizm czysto rozumowy wydaje się pokrewne muzyce, szczególnie nowoczesnej. Samo należy do najmłodszych kierunków malarstwa europejskiego i ma wielu żyjących przedstawicieli, zwłaszcza we Włoszech, w Niemczech, w Holandii i w innych krajach.
Bardzo interesującą indywidualnością wśród abstrakcjonistów jest Wasili Kandinkski (1866-1944). Odbył znamienną ewolucję od form stylizowanych, przypominających folklor rosyjski, do sztuki figuratywnej, jednocześnie skłaniając się ku abstrakcji, przesyconej gorącym uczuciem i wyrażonej intensywnie, niemal wschodnimi barwami. Z czasem jednak kiełzna swą wybuchowość i tworzy formy opanowane o bardzo świadomej konstrukcji, staje się więc abstrakcjonistą intelektualnym. W końcowym okresie swej twórczości dochodzi w pracach niezmiernie starannie wystudiowanych do syntezy oby kierunków, to jest zespolenia pierwiastków rozumowych z uczuciowymi.
Pablo Ruizo Picasso był Hiszpanem. Urodził się w Maladze. Studiował w Barcelonie. W 1904r. osiadł na stałe w Paryżu. Należał do licznej gromady cudzoziemców, dla których to miasto stało się ojczyzną artystyczną, miejscem rozkwitu ich sztuki i gdzie wespół z Francuzami stworzyli Szkołę Paryską. Malarstwo tu powstałe, międzynarodowego pochodzenia i bardzo różnorodne., promieniuje wysoką kulturą artystyczną, śmiałymi osiągnięciami, dynamiką nie hamowanych zmian i dążeń. Atmosfera, w jakiej się rozwija, nadaje mu swoisty, Francuzki charakter – należy więc ono do współczesnego malarstwa Francji.
Picasso gra w tym malarstwie francuskim poważną rolę. Zawdzięcza wiele impresjonistom i Czanne’owi. Od nich się zaczęła jego ewolucja.
Picasso – to zdumiewający artysta, fenomen zmienności i niespodzianek, wynikających z niespokojnej, bogatej, zuchwałej indywidualności twórczej. Niezmiernie utalentowany plastycznie, umie sprostać w sposób jak najbardziej indywidualny każdemu zagadnieniu plastycznemu, jakie sobie postawi; toteż mimo ogromnej skali przeobrażeń, przez jakie przechodzi, nadaje każdej swojej pracy piętno tak swoiste, że każdy, choć trochę wyrobiony plastycznie widz, nie czytając podpisu, pozna jego autorstwo.
Picasso uprawiał malarstwo, grafikę, ceramikę i rzeźbę. W czterdziestych latach swego życia pisał poematy. Łączył wielki talent z wielką sprawnością i zręcznością techniczną.