Przedstawienie wizerunku wampira na przestrzeni epok z wykorzystaniem tekstów kultury obcej.

I Literatura podmiotu:
1. Rice Anne. Wywiad z wampirem. Przeł. Tomasz Olszewski. Warszawa: Rebis, 2007.
ISBN 9788373016866.
2. Cast Phyllis Christine, Cast Kristin. Naznaczona. Przeł. Renata Kopczewska. Katowice:
Książnica, 2009. ISBN 9788324578184.
3. Smith Lisa Jane. Świat Nocy: Dotyk wampira. Przeł. Ewa Spirydowicz, Ewa Ratajczyk.
Warszawa: Amber, 2009.
4. Coppola Francis Ford. Dracula [film], USA 1992.
5. Friedrich Wilhelm Murnau. Nosferatu - symfonia grozy [film], Niemcy 1922.
II Literatura przedmiotu:
1. Janion Maria. Niesamowita słowiańszczyzna. Kraków: Literackie, 2006, s.136-137.
2. Kaczor Katarzyna. Od Draculi do Lestata. Portrety wampira. Gdańsk: Gdański Klub Fantastyki, 2010. s. 9-10, 19.
3. Petoia Erberto. Wampiry i Wilkołaki: źródła, historia, legendy od antyku do współczesności. Przeł. Aneta Pers. Kraków: Universitas, 2003. s. 35 – 36, 173 – 174, 200, 326 – 329.
4. Raczek Tomasz, Kałużyński Zygmunt. Leksykon filmowy na XXI wiek, Michałów-
Grabina: Instytut Wydawniczy Latarnik, 2005. s. 56 – 60.

III. Materiały pomocnicze:
1. Ramowy plan wypowiedzi
2. Zdjęcia z filmu Dracula
3. Zdjęcia z filmu Nosferatu - symfonia grozy
4. Zdjęcia z filmu Zmierzch
5. Karta cytatów
Ramowy plan wypowiedzi

Temat: Przedstawienie wizerunku wampira na przestrzeni epok z wykorzystaniem tekstów kultury obcej.

I Wstęp:

1. Powstanie terminu „wampir”
2. Popularność wampirów
4. Wygląd wampira nowoczesnego
3. Wybór literatury

II Rozwinięcie:

1. Świat nocy: Dotyk wampira – L. J. Smith
- Powstanie postaci wampira
- Krótkie streszczenie utworu
- Określenie problemu
2. Naznaczona – P. C. Cast, Kristin Cast
- Zoey Redbird jako główna bohaterka
- Określenie problemu
- Różnice między nowoczesnym a klasycznym wampirem
3. Wywiad z wampirem – Anne Rice
- Krótkie streszczenie utworu
- Określenie problemu
- Porównanie wampirów
4. Dracula - Coppola Francis Ford [film]
- Krótkie streszczenie utworu – jak powstał Dracula
- Miłość jako ważny wątek w filmie
- Opis zdjęcia Draculi
- Dracula jako klasyczny wzorzec wampira
5. Nosferatu - Friedrich Wilhelm Murnau [film]
- Krótkie streszczenie utworu
- Historia Draculi Palownika
- Opis zdjęcia Nosferatu
- Nosferatu jako wampir bliższy ludowym wierzeniom

III Wnioski końcowe:

1. Ewolucja postaci wampira
2. Problem braku akceptacji
Karta z cytatami

1. „Poppy, przestaniesz się starzeć w jednej chwili. Tak się dzieje z ludzi przemienionymi w wampiry. W zasadzie umrzesz jako śmiertelnik. Będziesz wyglądać jak martwa. A potem...się obudzisz.”
2. „Phil, w filmach pokazują bzdury. Nie jesteśmy wszechmocni. Nie możemy się zdematerializować, przenikać przez ściany ani przenosić się w czasie i nie musimy zabijać, żeby się pożywić.”3. „Mamy większą kontrolę nad naszymi ciałami niż ludzie. Rany szybko się na nas goją, oprócz zadanych drewnem – Prychnął. - To jedyna prawdziwa rzecz w filmach: osikowy kołek wbity w serce zabije wampira. I spalenie.”
Wypracowanie

Szanowna komisjo!
Tematem mojej prezentacji jest przedstawienie wizerunku wampira na przestrzeni epok z wykorzystaniem tekstów kultury polskiej i obcej.
Po raz pierwszy termin „wampiryzm” został użyty dopiero w XVIII wieku w Europie, jednakowoż historie o tych stworzeniach powstawały już w najdawniejszych czasach. Już w II tysiącleciu przed naszą erą stworzony został jeden z pierwszych wzorców wampira. Była to skrzydlata bogini przynosząca śmierć o imieniu Lilith. Niegdyś tajemniczy i przerażający mit wampira, dziś sprowadza się jedynie do historii o zakazanej miłości w iście przesłodzonej oprawie.
W ostatnich latach wampiry bardzo zyskały na popularności. Zapewne każdy słyszał o kultowym filmie „Zmierzch” bądź równie popularnym serialu „Pamiętnikach wampirów”. Współczesne wampiry przeszły wielką przemianę. Zmieniły się nie tylko pod względem wyglądu (pokazuje zdjęcie) ale również charakteru. Na zdjęciu tym widzimy model współczesnego wampira. Jako że nowoczesny wampir znajduje się jedynie w wybranych przeze mnie książkach, postanowiłam zaprezentować jak mniej więcej wygląda na obrazku.
Do realizacji swojego tematu wybrałam kilka książek oraz filmów, które pozwolą mi spojrzeć na postać wampira z różnych perspektyw. W „Wywiadzie z wampirem”, „Naznaczonej” oraz „Świecie nocy” zobaczymy świat z perspektywy wampira i jego ofiary. Postaci tych mrocznych stworzeń zostały tam wykreowane bardziej nowocześnie aniżeli w filmach „Drakula” i „Nosferatu”, gdzie zaprezentowany został bardziej „klasyczny” wzorzec. W mojej prezentacji zauważą państwo jak wygląda wampir starodawny oraz wykreowany przez wiek XXI. Wybrane teksty kultury pozwolą mi zaprezentować pewne ogólne wnioski dotyczące wampirów i sposobów ich kreacji.

Wykreowana przez strach ludzi, postać wampira jest niczym innym jak duchem zmarłej osoby lub jej trupem, który został zbudzony z wiecznego snu zwanego śmiercią, aby dręczyć żywych poprzez wysysanie ich krwi bądź pozbawianie ich organów. W kulturze słowiańskiej wampirem mógł stać się praktycznie każdy. Człowiek, który narodził się w owodni, osoba popełniająca złe uczynki, kobiety, które miały kontakt z czarami (tzw. czarownice), mężczyzna, który nie spożywał czosnku...
Przez takie podejście ludzi, narodził się wielki problem opisany w pierwszym opowiadaniu o tytule „Dotyk wampira” Lisy Jane Smith, w którym to Poppy, główna bohaterka, dowiaduje się o swojej nieuleczalnej i bolesnej chorobie. James, najlepszy przyjaciel dziewczyny, będący również obiektem jej westchnień okazuje się być mityczną istotą, która rzekomo pragnie ją uratować. W utworze tym wampir postawiony zostaje przed bardzo ciężkim wyborem. Musi zdecydować czy przeciwstawić się zasadom świata nocy i uratować swoją przyjaciółkę, czy pozwolić jej umrzeć. Z wyborem tym wiąże się jednak kolejna niewiadoma, albowiem ratunek może nie okazać się w stu procentach skuteczny. Istnieje ryzyko, że Poppy zostanie wiecznie żywą kobietą o gnijącym ciele, powszechnie znaną jako zombie. Dziewczyna po odkryciu wstrząsającej prawdy o Jamesie jest zszokowana i przerażona. Powodem tego jest odwieczne pokazywanie wampirów jako przerażających krwiopijców, którzy dążą tylko do wyssania całej energii życiowej ze swoich ofiar. Na przestrzeni wieków wizerunek wampira ulegał znacznym zmianom, chociażby związanym z kwestiami chrześcijaństwa. Ludzie od wieków próbowali sobie wytłumaczyć co dzieje się gdy dusza pozostaje w ciele, które jest martwe, zastanawiali się nad istnieniem duchów oraz mieli wątpliwości w odnośni życia pośmiertnego.
Głównym problemem jest to, że społeczeństwo nie akceptuje wampirów. Zasady świata nocy są niezwykle surowe i rygorystyczne. Złamanie ich oznaczać może wydanie tajemnicy, która chroniona była przez niezliczoną ilość lat. Dzieje się tak, ponieważ już w czasach zamierzchłych powstały wyobrażenia na temat wampirów, które nie mają nic wspólnego z ich dobrą naturą. Istoty nocy nie wiedzą, czy mogą zaufać ludziom, którzy z chęcią wbiliby im kołek w serce bądź spalili na stosie.
Przed Jamesem stanęło więc kolejne trudne zadanie. Musiał wytłumaczyć Poppy i Philowi, że wampiry wcale nie są takie, jak opisywano je w filmach bądź książkach fantastycznych, co pokazują cytaty o numerach 1,2 i 3. Miał on za zadanie wprowadzić ich do mistycznego świata, o którym mieli tylko błędne wyobrażenie.

Książka pt. „Naznaczona” jest jedną z moich ulubionych. Opisane są w niej losy Zoey Redbird, głównej bohaterki, która została obarczona ogromnym ciężarem bycia wampirem. Za sprawą mrocznego posłańca domu nocy została ona zmuszona do przejścia przemiany w równie przerażające stworzenie, jakim był on. W chwili, gdy została przemieniona, została rzucona na głęboką wodę. Wszyscy jej przyjaciele a nawet właśni rodzice odsunęli się od niej, jak gdyby nagle została zarażona najgorszą z możliwych i w dodatku zaraźliwych chorób.
Po raz kolejny pokazuje się nam wiara ludzi w wierzenia ludowe. Starzy przyjaciele odchodzą od Zoey w jednej chwili, ponieważ boją się tego, co jest im nieznane, bądź ich wiedza pochodzi jedynie z przekazywanych historii. Chcą całkowicie odizolować się od niej.
W książce został pokazany całkowicie inny obraz wampira niż moglibyśmy się spodziewać. Pierwszym zadziwiającym faktem jest to, że wampiry również muszą uczęszczać do szkoły aby ich przemiana się dokonała. Jeśli postanowią zrezygnować bądź ich ciało nie wytrzyma przeistoczenia, umierają. Kreacja ludzi nocy jest tutaj całkowicie inna niż w wierzeniach ludowych. Wampiry w „Naznaczonej” posiadają piękne tatuaże zdobiące ich ciała, pokazujące jak bardzo związane są z wampiryzmem oraz swoją własną boginią – Nyks. Dodatkowo każda osoba, która została naznaczona otrzymuje specjalny dar od swojej bogini. Zupełnie nie pasuje to do znanego nam dotychczas wizerunku wampira.
Tak naprawdę już na pierwszy rzut oka zauważyć można, że wampiry nie różnią się praktycznie niczym od zwykłych ludzi, pomimo tego są dyskryminowane i zrzucane na dalszy plan.

Kolejną opisywaną przeze mnie książką będzie „Wywiad z wampirem” Anne Rice. Głównym bohaterem jest niejaki Louis, który postanowił opowiedzieć swoją historię dziennikarzowi. Jego historia zaczyna się w wieku XVIII, kiedy to jego młodszy brat zaczął doświadczać wizji, które nakazywały mu, aby sprzedać plantację i pieniądze przeznaczyć na kościół. Louis wyśmiał jego pomysł, przez co doszło między nimi do kłótni. Niedługo po tym, jego młodszy brat spadł ze schodów, skręcając sobie kark, za co obwiniał się główny bohater. W takim stanie Louis zostaje przemieniony przez Lestata w przerażającą kreaturę. Młodzieniec nie może się przyzwyczaić do tego, że niesie on śmierć gdziekolwiek by się nie pojawił. Postanawia żywić się zwierzętami by nie wyrządzać innym krzywdy. Wszystko zmienia się, gdy spotyka małą pięciolatkę o imieniu Claudia. Pod wpływem impulsu spija jej krew, po czym Lestat zamienia ją w wampira. Louis bardzo przywiązuje się do dziewczynki i traktuje ją jak własną córkę. Po upływie lat Claudia zrozumiała jaką krzywdę wyrządził jej Lestat i postanawia go zabić. Nie było to jednak takie proste. Za pierwszym razem wampir nie umarł i znów zawitał u drzwi Louisa i Claudii. Wtedy to dwójka głównych bohaterów wznieciła pożar, w którym Lestat oraz jego uczeń zostali poważnie zranieni. Od tamtej pory ich losy były nieznane. Claudia oraz Louis rozpoczęli swoją podróż w poszukiwaniu innych wampirów, aby mogli poznać odpowiedzi na różne nurtujące ich pytania. Jednak dopiero w Paryżu spotykają Armanda, który wprowadza ich w społeczność wampirów. Niestety, wampiry dopuściły się morderstwa, zabijając Claudię, przez co Louis wpadł w szał i podpalił cały teatr, uśmiercając przy tym morderców.
Głównym problemem jest brak akceptacji samego siebie przez Louisa. Chłopak nie może pogodzić się z tym, że musi odbierać ludziom życie. Uważa, że jest potępiony i nienawidzi tego, czym się stał. Jak widać wampiry wcale nie mają takiego świetlanego życia, jak mogłoby się wydawać.
W tej książce wampiry prawie całkowicie różnią się od tych z np. Draculi, klasycznej pozycji dotyczącej wampirów. Również posiadają nadludzkie umiejętności, ale zupełnie innego rodzaju – są o wiele szybsze, silniejsze i wytrzymalsze od ludzi, mają nadzwyczajne możliwości regeneracji. Autorka podchodzi do ludowych wierzeń z dużym dystansem i ustami Louisa większość nazywa bzdurami. Czosnek, kołki czy krzyże nie mają żadnej mocy przeciwko wampirom w tej powieści. Jedynym podobieństwem do wierzeń ludowych jest konieczność spania za dnia w trumnie, ponieważ światło dzienne jest dla nich zabójcze.

Kolejnym dziełem, na którym zamierzam się skupić jest film pt. „Dracula”. Pokazuje nam on historię nie tyle przerażającego wampira, ile nieszczęśliwej miłości, która jest bardzo ważnym wątkiem w filmie.
Cała historia zaczyna się w Transylwanii, gdzie powstała postać Draculi. Wampir ten powstaje właśnie przez utratę ukochanej kobiety, która popełnia samobójstwo skacząc do rzeki, po otrzymaniu fałszywej wiadomości o śmierci jej męża, księcia Draculi. Wtedy też zrozpaczony mężczyzna wyrzeka się Boga, po czym wbija swój miecz w krzyż i spija jego krew, obarczając tym samym siebie okropną klątwą. Scena ta jest metaforą zmiany jaka zaszła w księciu. Wyrzekając się Boga, zdał się na łaskę zła, pokazuje to pochodzenie demonicznych mocy wampira.
Historia Draculi jest bardzo smutna. Nie tylko stracił on swoją ukochaną, ale i stał się potworem. Mina, narzeczona Johnatana okazała się być jego miłością sprzed 300 lat. Wampir nie poddaje się jednak swojemu pierwotnemu odruchowi zabijania bądź przemieniania jej w wampira. Dracula wręcz nie chce zamienić jej w potwora jakim się stał, ponieważ wie, jak bardzo mogłoby to ją skrzywdzić. Naszym oczom ukazuje się w tym przypadku historia, w której zauważyć można, że miłość odmienić może nawet największego potwora.
Dracula jest chyba najbardziej klasycznym wzorcem wampira. Na przedstawionym zdjęciu zauważyć można, że postać Draculi jest bladą, starszą osobą, z nietypową fryzurą. Nie ma wystawionych kłów, ani nie wygląda na kogoś niebezpiecznego. W niektórych momentach filmu Dracula pokazywany był jako młody książę zalecający się do ukochanej Johnatana, młodego mężczyzny, który został wysłany z misją sprzedania domu Draculi.
Wampir ten miał wiele niesamowitych zdolności, potrafił chodzić po ścianach, zmieniać się w nietoperza, wilka, szczury czy mgłę. Nie mógł on jednak przebywać w świetle dnia, kiedy to zasypiał w skrzyni pełnej ziemi. Metody walki z wampirem w filmie były dokładnie takie, jakich można by się spodziewać. Głównie przeciwko wampirowi można walczyć za pomocą czosnku bądź krzyża. Świadczy to o piekielnych źródłach mocy wampira i wywodzi się z ludowych legend. Aby go zabić, trzeba przebić jego serce kołkiem oraz odciąć jego głowę. W wierzeniach ludowych właśnie w taki sposób zabijane były wampiry. Wiele wykopalisk archeologicznych potwierdza, że ludzie, którzy byli uznawani za wampiry, chowani byli z głowami umiejscowionymi pod swoimi stopami.

Film pt. „Nosferatu” jest klasyką sam w sobie. Opisuje on nieco zmienioną historię Draculi. Pierwszą zmianą było to, że akcja powieści została przeniesiona do Niemiec. Podobnie jak w Draculi Coppoli, młody mężczyzna musi sprzedać dom mrocznemu księciu Nosferatu, który mieszka w Transylwanii, sercu wielu legend o wampirach. Miejsce to było otoczone mrocznymi opowieściami o Vladzie Draculi, którego ulubioną rozrywką było nabijanie ludzi na pal. To właśnie za sprawą tych historii Transylwania stała się głównym miejscem tworzenia wampirycznych historii. Hrabia postanawia przenieść się do nowego domu, przenosząc przy okazji epidemię dżumy, znaną również jako morowe powietrze. Przyczyną tego są przemiany wampira w szczury, które roznoszą tą śmiertelną chorobę. Jedyną szansą aby uratować miasto było dobrowolne oddanie krwi przez czystą kobietę.
Mimo to, że Dracula i Nosferatu czerpią z tych samych źródeł, bohaterowie znacznie różnią się od siebie. (pokazuje zdjęcie) Nosferatu bardziej przypomina potwora występującego w większości wierzeń ludowych aniżeli człowieka. Wampiryczna postać jest brzydka, stara i przerażająca. Jak widać na zdjęciu posiada dwa kły umiejscowione na przodzie szczęki, spiczaste uszy oraz bardzo długie i ostre paznokcie. Nie zmienia się w młodego, przystojnego człowieka, wilka, czy nietoperza. Również sypia w trumnach wypełnionych ziemią. Istniała bowiem pogłoska, że jeżeli wampir śpi w trumnie z ziemią, w której został pochowany, zyskuje niewiarygodną siłę. Omawiany przeze mnie potwór nie miał motywu miłosnego, tak jak Dracula. Jego jedynym zadaniem było zabijanie ludzi oraz sianie postrachu, przez co wydaje się być jeszcze gorszy niż sam Dracula, który zamiast zabijać, przemieniał ludzi w wampiry.

Podsumowując, wampiry przeszły szereg zmian, które doprowadziły do ewolucji wizerunku tych intrygujących stworzeń. Poczynając od starych, brzydkich i przerażających potworów, które mogły zmieniać się w mgłę i nietoperze, kończąc na pięknych, silnych i szybkich istotach nadnaturalnych. Kreacje wampirów wciąż się zmieniają, być może za kilka lat będziemy świadkami kolejnych przemian jakie zaszły w przedstawianiu ich. „Nowoczesne wampiry” nie są albowiem jeszcze doskonałe. W praktycznie każdej książce zauważyć można jak silny wpływ miały opowieści ludowe na stosunek do tych mitycznych stworzeń. W każdej z przedstawionych przeze mnie książek wampiry uznawane były za postrach i ludzie woleli się od nich odseparować, nie próbując ich nawet zrozumieć. Cóż, wygląda na to, że wampiry na dobre wszczepiły się w naszą sztukę i nic nie zapowiada, żeby miało się to w najbliższym czasie zmienić.

Dziękuję za wysłuchanie mojej prezentacji