Omów użytkowanie rozpłodowe bydła

Omów użytkowanie rozpłodowe bydła.
Układ rozrodczy krów i buhajów różni się od siebie budową. Najbardziej zewnętrzną częścia układu rozrodczego krowy jest srom zbudowany z dwóch fałd tzw. warg sromowych. Kończy on i zamyka pochwę. Równolegle do jeslita grubego biegnie pochwa i wraz ze sromem stanowi kanał rodny. Kolejnym odcinkiem układu po pochwie jest szyjka macicy przechodząca w macicę zakończoną koroną rogu macicy. Pochwa jest kanałem o długości około 35cm wyścielonym elastyczną warstwą mięśni gładkich okrytych warstwą śluzówki. Macica zawieszona jest w jamie ciała na więzadle szerokim. Wyściela ją warstwa mięsni gładkich, śluzówki i błony surowiczej. Macicę od pochwy oddziela silny fałd mięśniowy- szyjka macicy. Przechodzi ona w trzon macicy z dwona symetrycznie rozmieszczonymi rogami, których przedłużeniem sa jajowody. Wyścielone są nabłonkiem rzęskowatym, który umożliwia transport komórki jajowej w stronę macicy. Na zakończeniu każdego z jajowodów zawieszone są jajniki odpowiedzialne za wytwarzanie komórek jajowych podczas oogenezy. Komórki jajowe powstaja w pęcherzykach jajnikowych i w miare dojrzewania wypychane są na powierzchnię jajnika.
Najważniejszym elementem zapewniającym sukces produkcujny jest prawidłowy rozwój komórkowy. Zazwyczaj dojrzałość płciową - fizjologiczną jałówki osiągaja w wieku około sześciu/dziewięciu miesięcy, buhaje zaś w wieku osmiu/dwunastu. Jest to czas w którym osobniki osiągają dojrzałość fizjologiczną do wytwarzania komórek rozrodczych. Dojrzałość rozpłodowa-somatyczną (optymalny rozwój organizmu, którego wyznacznikiem jest wiek i masa ciała) osiągają póżniej: jałówki w wieku piętnastu/siedemnastu miesięcy( rasy polskiej czerwonej nawet w wieku dwudziestu miesięcy), buhaje czternastu/szesnastu miesięcy. Masa ciała powinna wynosić wtedy 60-70% masy ciała dorosłej sztuki. Pierwsze wycielenie powinno nastąpić około 24 miesiąca, praktyka pokazuje jednak występowanie go w 25-30 miesiącu.
Cykl płciowy to zmiany zachodzące pomiędzy dwoma kolejnymi rujami. Cykl rujowy jest cykliczny powtarza się co 21-28 dniu u wieloródek i co 18-21 u pierwiastek. Przeciętnie ruja trwa 18godzin z wachaniami od 6-24godzin. Owulacja następuje pod koniec ruji. Stwierdzenie ruji poparte jest kilkoma wyraźnymi symptomami. Objawy ruji nasilają się z upływem jej wystepowania. W fazie przygotowawczej krowy wykazują spadek wydajności mlecznej, można u nich zauważyć obrzmienie i zaczerwienienie warg sromowych oraz zaobserwować wyciek przezroczystego i wodnistego śluzu. Szukają kontaktów z innymi osobnikami. Obskakują się , liżą się, częściej oddają mocz, prężą się wyginając grzbiet w odcinku krzyżowym. Wtedy temperatura ich ciała wzrasta o około 0,5 do 1 stopnia Celsjusza. Kolejna faza to ruja właściwa . Wszystkie wcześniej występujące zmiany nasilają się. Śluz staje się gęsty, przezroczysty. Ten okres nazywa się również rują stojącą krowy wykazują odruch tolerancji czyli akceptacji obskakiwania przez inne krowy. Po owulacji następuje faza zanikania i okresu porujowego. Wygasa odruch tolerancji, wzmożona aktywność, powraca apetyt, wzrasta wydajność mleczna. Po dniu, dwóch zanika zaczerwienienie i obrzęk warg sromowych oraz ustaje wydzielanie śluzu. Pojawia się krwawienie będące efektem złuszczania się i odrywania od ścian macicy warstwy śluzówki świadczące o zakończeniu cylku rujowego.
Najlepszym terminem do krycia krów jest okres między 12 a 24 godziną ruji. Metody krycia są dwie naturalne i sztuczne(inseminacja). Kryć bydło metodą naturalna można w różny sposób: krycie wolne polega na wprowadzeniu do stada samic kilku buhajów, które kryją je w miarę wchodzenia w okres ruji. Trudno jednak ustalić wtedy termin krycia i wycielenia. Krycie haremowe czyli grupowe okresowo wprowadza się jednego buhaja do stada samic, sam wyszukuje samicy będącej w ruji. Krycie ręczne polega na indywidualnym doprowadzaniu krowy do buhaja, króry ją obskakuje, można wtedy określic doładnie termin wycielenia . Do sztucznych metod kycia krów i jałówek należy inseminacja polegająca na wprowadzaniu do organizmu nasienia buhajów przez człowieka. Metoda ta jest bardzo bezpieczna pozwala na zwalczanie chorób wenerycznych. Jest bardzo wydajna z nasienia od jednego buhaja preparuje się około 40 tysięcy porcji.
Ciąża trwa przeciętnie dziewięć miesięcy z wahaniami 276 do 278 dni. W okresie ciąży można wyróżnić dwa okresy zarodkowy i płodowy. W czasie rozwoju embrionalnego ( trwa do około 45 dnia) zygota powstała podczas zapłodnienia zagnieżdza się w śluzówce macicy- ułożyskowuje się. Okres tan kończy sie w momencie wytworzenia się wszystkich narządów wewnętrznych w ok. 45 dniu ciąży. W okresie płodowym, który trwa aż do wycielenia, nastepuje wzrost i rozwój organizmu.
Na płodność u krów wpływa kilka czynników. Jednym z nich jest dokładne obserwowanie stada , wykrywanie ruji oraz inseminacja bądż naturalne krycie w najbardziej optymalnym czasie trwania ruji. Około 6-8 tygodnia można wykonać badanie stwierdzające cielność. czasem dochodzi do obunieranie zarodków przed wykształceniem łożyska około 45 dnia ciąży. Także okres pomiędzy wycieleniem a kolejnym kryciem powinien być odpowiedni. Nie należy kryć krów przed 45 dniem od wycielenia , najlepiej po upływie 2-3 miesięcy po porodzie. można określić wzkaźnik płodności. Okres międzywycieleniowy to liczba dni pomiędzy dwoma kolejnymi wycieleniami, optymalny 365 dni. Okres międzyciążowy to okres od wycielenia do stwierdzenia zapłodnienia, najlepiej miedzy 70 a 100 dni. Procent cielności to stosunek liczby zacieleń w grupie krów do liczby osobników(krów) w danej grupie. Procent krów rodzących w ciągu roku to wskaźnik ocieleń. Indeks insemunacyjny czyli przeciętna liczba zabiegów unasienniania niezbędna do uzuskania zacielenia.
Poród właśiwy powinien trwać od 3 godzin. O jego zbliżaniu świadczyć bedzie rozluźnienie więzadeł miedniczych, wyciekanie śluzu, spadek apetytu. Ułożenie płodu może być różne ale zarówno grzbietowo- przednie jak i grzbietowo- tylnie jest prawidłowe. Czasem potrzebna przy wycileniu jest pomoc człowieka. Łożysko powinno odejść po 12 godzinach od wycielenia, gdy po 24-ech godzinach nie następuje należy wezwać lekarza weterynarii.