Moja ocena polskiej drogi do niepodległości w formie reportażu

Dzień dobry państwu. Witamy serdecznie Maria Kolwalska i Marcin Kowalski w naszym programie pt. „historia da się lubić”. W dzisiejszym programie zajmiemy się dość obszernym, ale jakże poruszającym tematem; a mianowicie spróbujemy odpowiedzieć sobie na pytania dotyczące uzyskania przez Polskę niepodległości po I wojnie światowej. Jaka była droga Polski do niepodległości, w jaki sposób udało się to naszym przodkom. O tym wszystkim właśnie dzisiaj. A więc zaczynamy!!!

Po zakończeniu I wojny światowej rozbudziły się wśród Polaków nastroje niepodległościowe. Pierwszym krokiem do odzyskania niepodległości było tworzenie się na terenie zaboru austriackiego partii politycznych. Różniły się one przede wszystkim kwestią odzyskania przez Polskę niepodległości. Najbardziej zaangażowana była partia piłsudczyków czyli PPS. Jej polityka opierała się głównie na wydarciu siłą niepodległości dla Polski. PPS stworzyło nawet organizację bojowo spiskową OBS, niestety nie działała zbyt długo. Pomimo ogromnego zaangażowanie Polaków w walkę o wolną ojczyznę, pojawiało się wiele rozbieżności wśród ugrupowań, na które Rodacy się dzielili. Nie zgadzano się w wielu kwestiach, gdzie jedną z najistotniejszych stał się problem wyboru sojusznika spośród państw sąsiadujących. Podczas gdy Piłsudski snuł plany odrodzenia ojczyzny przy wsparciu Niemiec i Austro- Węgier , Dmowski i Daszyński przejawiali tendencje prorosyjskie.

Należałoby również wspomnieć o Ignacym Padarewskim muzyku i polityku, który reprezentował sprawę Polską na zachodzie. Jego działalność przyczyniła się do oficjalnego stanowiska prezydenta także melomana – Wilsona, który stwierdził, że po wojnie powinna się odrodzić niepodległa Polska.

Wybuch I wojny światowej dał Polakom szansę na odzyskanie niepodległości oraz odnalezienia sprzymierzeńca spośród państw do niej przystępujących.. Zarówno państwa centralne jak i Państwa Ententy starały się pozyskać do swego obozu wybitne osobistości polskie, by te skłoniły swych rodaków do walki po ich stronie. Najsilniejszy obóz niepodległościowy był związany z Austro-Węgrami. Tam też J. Piłsudski utworzył Kompanię Kadrową, z którą w sierpniu 1914 roku wkroczył do zaboru rosyjskiego, licząc na wywołanie powstania. Niestety, akcja ta nie powiodła się, a oddziały Piłsudskiego zostały podporządkowane Austrii. Z kolei Rosja zaproponowała utworzenie Królestwa Polskiego, lecz była to bardzo mglista obietnica. Projekt ten podchwyciła jednak Narodowa Demokracja z Romanem Dmowskim na czele, która była zwolenniczką odzyskania niepodległości w oparciu o Rosję. Jednak car poza tym nie poczynił nic, by wesprzeć endeków w działaniach, tak więc sprawa upadła. Następny przejaw wciągnięcia Polaków do wojny miał miejsce w 1916 roku. Wojna znalazła się wtedy w impasie, toczono walki pozycyjne, a wiele z nich miało miejsce właśnie na terenach polskich. Wyczerpanie się potencjału ludzkiego zmusiło cesarzy Niemiec i Austrii do wydania odezwy w dniu 5 listopada 1916 roku. Zawierała ona intencję utworzenia samodzielnego Królestwa Polskiego, jednak miało ono istnieć w ścisłej korelacji z obu mocarstwami. Reakcja na ten akt była w większości sceptyczna. Piłsudski wszedł, co prawda, do Tymczasowej Rady Stanu, namiastki polskiej władzy związanej z państwami centralnymi, ale w celu zorganizowania samodzielnego wojska polskiego. Jednak akt 5 listopada mimo swej niejednoznaczności spowodował wzrost zainteresowania sprawą polską.

25 grudnia 1916 roku car Mikołaj II zapowiedział utworzenie państwa polskiego z wszystkich części zaborów. Ta niewątpliwie wartościowa dla Polski propozycja stała się wkrótce nierealna, gdyż w marcu 1917 roku car abdykował. Nowa władza w Rosji, Rząd Tymczasowy, prolongowała jednak nadzieje Polaków, zapowiadając utworzenie państwa polskiego na tych ziemiach, gdzie żyje większość Polaków. Endecja zaczęła tworzyć polskie oddziały w Rosji, jednocześnie też Dmowski wiosną 1917 roku zażądał od państw Ententy utworzenia niepodległej Polski, zaś działający w Paryżu Komitet Narodowy Polski uzyskał zgodę od władz francuskich na tworzenie tam wojsk polskich. Komitet ten, któremu przewodniczył Dmowski, został uznany przez zachodnie mocarstwa za przedstawiciela władz polskich. Tymczasem sprawa polska w Niemczech i Austro-Węgrzech znalazła się w dramatycznym impasie po tak zwanym "kryzysie przysięgowym" w lipcu 1917 roku. Wówczas Piłsudski, stojąc na czele Polskiej Siły Zbrojnej nie zgodził się złożyć przysięgi na wierność cesarzowi Niemiec i Austro-Węgier. I i III Brygada poszły jego śladem i zostały rozbrojone i internowane, zaś sam Piłsudski został uwięziony w Magdeburgu.

Obaj cesarze widząc, że pomoc Polaków po tych wszystkich wydarzeniach i samorozwiązaniu Tymczasowej Rady Stanu jest niemal żadna, próbowali temu przeciwdziałać, powołując w miejsce TRS Radę Regencyjną, we wrześniu 1917 roku, ale była ona popierana przez niewielką część społeczeństwa. W tym czasie komuniści zdobyli władzę w Rosji, wyłamali się z Ententy i zawarli w marcu 1918 roku separatystyczny pokój z Niemcami, w którym sprawa polska została uznana za "wewnątrzniemiecką". Endecy w KNP systematycznie sprawę polską nagłaśniali, aż doprowadzili do tego, że w 1918 roku premier Wielkiej Brytanii - Lloyd George i prezydent USA - Wilson uznali stworzenie niepodległego państwa polskiego za niezbędny element powojennego ładu.

Wobec pogarszającej się sytuacji państw centralnych na froncie zachodnim, zaczęły one tracić kontrolę nad okupowanymi ziemiami polskimi, także nad podległą im Radą Regencyjną, która 7 października 1918 roku wydała manifest do narodu, w którym jest mowa o odzyskaniu niepodległości. W innych zaborach w tym czasie również formułują się polskie lokalne władze. Społeczeństwo walczyło, rozbrajało i usuwało okupantów. W Lublinie w nocy z 6 na 7 listopada powstał Tymczasowy Rząd Ludowy Republiki Polskiej, na czele z Ignacym Daszyńskim. Rząd tworzyli przedstawiciele partii lewicy niepodległościowej, którzy 7 listopada wydali manifest, ogłaszając przejęcie przezeń władzy do czasu zwołania Sejmu Ustawodawczego, a także zapowiadając reformę rolną, nacjonalizację przemysłu i demokratyzację życia politycznego.

Ostateczną cezurą, która zamyka kształtowanie się polskiej niepodległości, jest przejęcie 11 listopada przez przybyłego dzień wcześniej z więzienia. Piłsudskiego Tego dnia rozbrojono w Warszawie niemiecki garnizon okupacyjny, Rada Regencyjna w specjalnej odezwie do Narodu Polskiego przekazała Piłsudskiemu władze wojskową jako część władzy zwierzchniej w państwie,a 14 listopada rozwiązała się przekazując mu również władzę cywilną dowództwa nad tworzącym się wojskiem polskim oraz otrzymanie przez niego.

Polska ostatecznie odzyskała suwerenność jesienią 1918 roku. Suma czynników takich jak: zdecydowana klęska Niemców i Austriaków oraz chaos wywołany wojną domową w Rosji i w wyniku tego poparcie sprawy niepodległości Polski przez Ententę przestraszoną perspektywą zwycięstwa bolszewików, spowodowały możliwość reaktywowania państwowości Polskiej. Najistotniejszą kwestią dotyczącą budowy Polski i jej pozycji w Europie okazała się stabilizacja sytuacji politycznej i terytorialnej nowopowstałego państwa.

Jeszcze zanim fakt odzyskania niepodległości stał się absolutnie rzeczywisty życie polityczne Polski już od 1917 roku kwitło w Paryżu. Zawiązany został wówczas Komitet Narodowy Polski, uznawany przez zwycięskie mocarstwa Ententy za oficjalne przedstawicielstwo Polski. Stojący na czele Roman Dmowski prowadził rozmowy z prezydentem Wilsonem jeszcze we wrześniu 1918 roku. Przedstawił on stanowisko polski w sprawach granic, ale dowiedział się jedynie, że sekcja polska Komisji House’a otrzymała wyraźne polecenia nie poruszania na konferencji kwestii ziem polskich, które znalazły się pod zaborem pruskim. Kwestii tej, mimo zabiegów polskich, nie poruszono również w dniu 11 listopada, który okazał się w odzyskiwaniu niepodległości szczególnie ważną dla Polski datą, albowiem wówczas w Compiègne podpisany został rozejm na froncie zachodnim. Nie dość, że nie rozwinął on kwestii rozszerzenia granic państwa polskiego na ziemie z zaboru pruskiego, ale jeszcze deklarował pozostanie wojsk na terenie ziem polskich aż do chwili stabilizacji sytuacji wewnętrznej na tych obszarach.

Z uwagi na tak postawione warunki rozejmu Polacy czym prędzej przystąpili do kształtowania organów rządzących, aby możliwym stało się poczynienie pierwszych kroków na drodze do budowy silnego i niepodległego państwa: wyklarowanie granic, w tym zachodniej jako pierwszej. Pomimo zapowiadających się trudności, uzyskanie ostatecznego jej kształtu zostało okupione stosunkowo mało krwawo.

Wracając do sprawy formowania się organów rządzących w Polsce istniały (niezależnie od inicjatyw o charakterze dzielnicowym) dwa duże obozy polityczne pretendujące do przejęcia władzy: lewica niepodległościowa oraz Narodowa Demokracja. Choć z tej drugiej wywodził się KNP uznany przez Francję i Wielką Brytanię, czołowi przywódcy ND znajdowali się poza krajem. Tak więc kluczowe znaczenie w walce o władzę i jej kształt przypadło lewicy niepodległościowej, która wprawdzie nie miała na razie dobrych kontaktów politycznych za granicą, ale była świetnie zorganizowana w kraju. Z niej właśnie wywodził się Piłsudski, któremu zdecydowano się powierzyć sprawowanie władzy. Generalnie okazało się to słusznym posunięciem, albowiem cieszył się on autorytetem, zdawał sobie sprawę z konieczności współpracy z KNP, którą zresztą udało mu się nawiązać, i miał świadomość wielu nierozwiązanych, a „palących” kwestii. W praktyce zmieniające się nieustannie wówczas kolejne rządy miały niewiele do powiedzenia w sprawach polityki zagranicznej, bowiem Piłsudski wziął sprawy te w swoje ręce.

Rozważając wydarzenia mające miejsce na początku XX wieku , zauważamy że nie tylko zaangażowanie i upór Polaków w dążeniu do niepodległości zadecydował o powodzeniu w tych działaniach, lecz również pomyślny rozwój wydarzeń na arenie międzynarodowej. Oceniając wszystko z perspektywy czasu możemy do wniosku, że kształtowanie nowego państwa w oparciu o Niemcy i Austro-Węgry na początku wojny, a następnie niewielki zwrot w kierunku Rosji było słuszną koncepcją. Józef Piłsudski , który cieszył się dużym zaufaniem ze strony narodu nie zawiódł go. Potrafił porozumieć się z obozem przeciwnym, gdy zmusiła go do tego sytuacja.

Piłsudski, był jednostką wybitną, niezwykłą co do tego nikt nie miał i mieć nie może żadnej wątpliwości zarówno jego zwolennicy i wielbiciele, jak i jego przeciwnicy i wrogowie. Józef Piłsudski i ruchy z nim związane najkonsekwentniej ze wszystkich polskich orientacji politycznych reprezentował ideę niepodległości Polski, najgorliwiej walczył o nią, czyniąc z niej naczelny i niekwestionowany nigdy cel swej działalności.
Aby Polska stała się potrzebny był wysiłek wielu światłych i mądrych ludzi. Potrzebny był Józef Piłsudski, wokół którego zgromadziła się grupa ludzi oddanych sprawie odzyskania Niepodległości. Potrzebny był Roman Dmowski, choć był opozycyjny wobec Józefa Piłsudskiego, ale w chwilach trudnych potrafili się obaj porozumieć (szkoda, że dziś takich nie ma, którzy potrafią się porozumieć nawet w bardzo trudnych sprawach). Aby Polska stała się potrzebny był "Strzelec", "Sokół", Komisja Skonfederowanych Stronnictw Niepodległościowych, Narodowy Związek Robotniczy, Związek Walki Czynnej, Drużyny Bartoszowe, Drużyny Podhalańskie. Często nie zdajemy sobie sprawy jak wielki wpływ na nasze współczesne życie mają toczące się wtedy wydarzenia. Są to momenty , do których należałoby od czasu do czasu wracać myślami , ponieważ dzięki nim żyjemy w wolnym i niepodległym kraju.W domach moich dziadków i domu rodzinnym, kiedy się mówiło o roku 1918 padało stwierdzenie, że to wtedy wybuchła Polska, choć tak naprawdę ona nie wybuchła, lecz proces dochodzenia do niej był długi, złożony i trudny. Był to proces trudny, obfitujący w wydarzenia dramatyczne, dzięki któremu - Polska stała się. Dzięki któremu stał się cud bez precedensu w dziejach Europy, bo nowopowstające państwo było zlepkiem regionów i obszarów wyniszczonych wojną, a mimo to Polska stała się faktem.
Nasz czas antenowy dobiegł już końca, pozostawiamy państwa z rozważaniami na temat tak znacznej wartości jaką stanowi niepodległość, której już dziś niestety nie doceniamy.
Zapraszamy serdecznie na kolejny odcinek naszego programy, który to przybliży nam sytuacje Polaków w czasie II wojny światowej.
Dziękujemy za uwagę i do zobaczenia.




Bibliografia:
1. Encyklopedia multimedialna
2. Encyklopedia PWN
3. Halina Tomalska – „Świat-Europa-Polska w latach 1795-1939. HISTORIA”
4. Grażyna Szelągowska- Historia 3 „Dzieje nowożytne i najnowsze 1870 - 1939
5. Portale internetowe : „Onet”, „Wp” i „Google”