Trzy spojrzenia na wieś polską – Sienkiewicza w Szkicach węglem, Wyspiańskiego w Weselu, Reymonta w Chłopach. Porównaj sposoby portretowania wsi w podanych utworach.

Wieś w literaturze pojawia się w różnych kontekstach i rolach. Zazwyczaj przedstawiona jest jako sielska kraina gdzie żyje się w zgodzie z naturą z dala od świata. Tak najczęściej widzą ją zamożni ziemianie. Ale wieś ma także drugie pesymistyczne oblicze- jest miejscem ciężkiej pracy i skrajnej biedy. Tematem mojej prezentacji są trzy spojrzenia na wieś polską- Sienkiewicza w szkicach węglem, Wyspiańskiego w Weselu i Reymontach w Chłopach. W poniższej pracy postaram się zgodnie z tematem porównać sposoby portretowania wsi w tych utworach.
Dwa z wyżej wymienionych utworów : Chłopi i Wesele to utwory epoki młodej polski, Szkice węglem są zaś utworem epoki pozytywizmu. Epoka Młodej Polski zwana także neoromantyzmem charakteryzowała się powiewem nowych poglądów, idei zmieniających dotychczasowe myślenie.
Pozytywizm zaś charakteryzował naturalizm, praca u podstaw i realizmem, co dobrze ukazane jest w szkicach węglem.
Czas akcji omawianych przeze mnie utworów to dziewiętnastowieczna wieś. W Chłopach mamy odczyniania z epopeją ponieważ Reymont stworzył gigantyczną scenerie ludzkich losów i barwne tło na których się one rozgrywają, akcja rozgrywa się tu najdłużej bo trwa aż 9miesięcy-od września do lipca. Wesele to dramat, akcja rozgrywa się tu w ciągu kilku godzin, zabawa weselna opisywana jest od ok. północy do świtu. W noweli Sienkiewicza akcja rozgrywana jest na przełomie kilku tygodni.
Narracje w tych utworach różnią się od siebie, w szkicach węglem narrator jest jednocześnie odautorski i wszechwiedzący. Jego obecność w utworze jest wyraźnie widoczna. Narrator jest wszechwiedzący, ale nie bierze udziału w wydarzeniach, w jakich uczestniczą postaci tworzące społeczeństwo wsi Lipce. Także narracja jest tu odautorska. W Weselu narratorem jest Wyspiański, który uczestniczył w wydarzeniach opisanych w dramacie.
W chłopach spotykamy się z bohaterem zbiorowym- mieszkańcami wsi Lipce. W szkicach węglem będą to mieszkańcy wsi Barania Glowa, w Weselu mamy do czynienia z bohaterami których możemy podzielić na dwie grupy: Postacie realistyczne -są to goście weselni, których prototypy można odnaleźć wśród krakowskiej inteligencji i chłopów z Bronowic i postacie fantastyczne-osoby dramatu pojawiają się w II akcie dramatu, personifikują rozgrywające się w psychice realnych bohaterów konflikty, ujawniają ich marzenia, niepokoje, lęki, kompleksy głęboko zakorzenione w ich świadomości .
"Chłopi" Reymonta to jedna z najbardziej skomplikowanych powieści pod względem struktury
powieści młodopolskich. Łączy w sobie elemementy powieści środowiskowej
impresjonizmu i symbolizmu. Kompozycja powieści jest zamknięta czyli jest zwarta, skończona i wewnętrznie niepodzielna. Utwór charakteryzuje bogactwo opisów przyrody i wiejskich obyczajów które spowalniały akcje. Język stylizowany jest tu na gwarę ludową. znajdziemy tu Realizm, naturalizm impresjonizm i ekspresjonizm i symbolizm ;pory roku odzwierciedla procesy przemijania i związek życia ludzkiego z cyklem natury.
Także w Weselu spotykamy się z symboliką, występują tu 3 rodzaje symboli ; Postaci, Przedmiotów i scen np.; chocholi taniec. Kompozycja utworu jest dwuplanowa, obejmuje plan realistyczny i fantastyczno-wizyjny. Technika sceniczna przypomina szopkę. W dramacie często pojawiają się didaskalia i zajmują w dramacie dużą objętość . Uwagi pojawiające się na wstępie to niezwykle rozbudowany, tworzący nastrojową atmosferę opis bronowickiej chaty - miejsca akcji. W tych didaskaliach nie brakuje uwag odnoszących się do rozmieszczenia na scenie sprzętów i rekwizytów tworzących tło zdarzeń. Ale oprócz nich występują także poetyckie fragmenty budujące nastrój, opisujące pojawiające się dźwięki, które mają typowo polski charakter.
Konstrukcja Szkiców węglem jest podporządkowana założonej wymowie utworu, czyli krytyce ciemnoty chłopskiej i zasady nieinterwencji szlachty w losy chłopstwa
W utworach przedstawione są relacje mieszkańców wsi ze szlachta, gromady wiejskiej względem siebie, i rolu kościoła. Opowiem o nich teraz oddzielnie”
.
W Szkicach węglem poznajemy problem chłopów po wejściu w życie ustawy uwłaszczeniowej w 1864r. Chłop dostał na własność ziemie i uzyskał wiele praw jednak jego sytuacje paradoksalnie się pogorszyła ponieważ bez opieki dworu do której był przyzwyczajony , nie znając przepisów nie potrafił korzystać z nadanych mu przywilejów, stał się ofiarą urzędników gminnych. Obraz wsi jest bardzo niekorzystny. pokazuje zacofanie chłopów oraz nieodpowiedzialność i ignorancje wiejskiej inteligencji . Zawiera wielopłaszczyznową krytykę dziewiętnastowiecznej wsi.
Po pierwsze problem z brakiem edukacji społeczności wiejskiej. Jest to nowela pozytywistycznai przedstawia się w niej , że człowiek wykształcony może o wiele więcej niż prosty chłop, który nie umie nawet czytać i pisać. Znajdziemy tu także takie hasła jak scjentyzm- pogląd głoszący, iż nauka jest najwyższą wartością. Sienkiewicz daje tu wyraz swoim przekonaniom o kształceniu chłopów.
Przez to że chłopi są niewykształceni łatwo nimi manipulować. Jest to widoczne na obradach sądu gminnego. Nawet wtedy gdy dobrze oceniają jakaś sytuacje np.; uważają za niesłuszne upicie Rzepy i zmuszenie go do podpisania w tym stanie dokumentów, odchodzą od swoich przekonań po wywodzie pana Zołzikiewicza, który zawiera wiele terminów sądowych i urzędowych których nie są w stanie zrozumieć. Jak wiemy ludzie boją się tego czego nie rozumieją. Więc we wszystkich sprawach potrzebują przewodnika. Kiedy pisarz gminny nie zabiera głosy, czuja się zagubieni. Zołzikiewicz wykorzystuje swoją pozycje i wchodzi w układy z szlachtą, która wycofała się z obrad gminnych bo było to dla niej wygodne, a kiedy im zależało na jakiejś sprawie przekupywali Zołzikiewicza.
W funkcjonowaniu wsi zawodzi także kościół. Kiedy Rzepowa idzie po pomoc do księdza, najpierw wysłuchuje kazania z którego nie wiele rozumie. zamiast wskazania konkretnego rozwiązania, drogi wyjścia z kłopotów, ksiądz mówi kobiecie o konieczności ofiarowania swoich zmartwień Bogu oraz o tym, że powinna się cieszyć, że kara za pijaństwo spotyka jej męża już na ziemi. Taka rada nie wymaga od księdza angażowania się w organizowanie żadnej pomocy i pozostawia go z czystym sumieniem. Sienkiewicz oskarża więc ziemiaństwo i kler za doprowadzenie do tego, że o życiu naiwnych, ciemnych i bezbronnych chłopów, zagubionych w nowej, pouwłaszczeniowej rzeczywistości decydują bezkarnie pisarze gminni.
Podobny obraz ukazany jest z Chłopach. Podstawowym założeniem powieści jest ukazanie wsi w całości, do zarysowania nie tylko wizji życia człowieka ale całego życia na wsi, którego istotę stanowią cykliczne zmiany przyrody oraz porządek liturgiczny
Przyroda została tu pojęta jako potężna siła twórcza, kształtująca wprowadzany do powieści świat. Tworzy w powieści tętno i nastrój życia. Obraz życia na wsi wynika z takiej lub innej pory roku. W powieści przyroda kształtuje nie tylko krajobraz lecz także życie ludzi bezpośrednio związanego z ziemią. Przez całość powieści przeprowadzany jest motyw prac chłopa na roli, który jednocześnie jest obrazem wielkiej części jego życia. W sytuacjach prac polowych , świąt kościelnych i sytuacji zagrożenia widoczna jest jedność mieszkańców wsi. Wtedy cała wieś stanowi rzeczywiście jedną całość , bohatera zbiorowego. Ważną role dla społeczności lipieckiej odgrywa życie w zgodzie z tradycją, Czas akcji powieści był okazją do pokazania tradycji związanych z bożym narodzeniem i Wielkanocą. Zostały one przedstawione niezwykle szczegółowo, barwnie i z rozmachem. Przejawem kultu dla tradycji wśród wiejskiej gromady są także znane i śpiewane od pokoleń pieśni ludowe. Chłopi integrują się podczas zabaw wiejskich, wesel, chrzcin a także pogrzebów. Taki tradycjonalizm jest siłą gromady oraz gwarancją trwałości i ciągłości wiejskiego życia. Wyeksponowany w utworze realizm który przejawia się poprzez dokładne opisy obyczajów wiejskich oraz sprzętów używanych w gospodarstwie a także przez często opisywane konflikty. O miejscu zajmowanym w hierarchii wiejskiej przesądza zazwyczaj ziemia i pieniądze, toteż są to powody kłótni. Wieś w Chłopach to niezmiernie żywe , ruchliwe , pulsujące środowisko.
W weselu Wyspiańskiego przedstawione są poglądy dwóch kontrastowych warstw społecznych: inteligencji i chłopów. Opisuje ono sytuacje jakie działy się podczas wesela Jadwigi Mikołajczykówny i Lucjana Rydla w Bronowicach Małych oraz rozmowy inteligencji na temat chłopów i życia na wsi.
Według Wyspiańskiego Chłopi to najniższa warstwa społeczna, zwykle zajmująca się uprawą ziemi. Byli to ludzie bardzo pobożni, niewykształceni, nauczeni ciężkiej pracy. posiadali wartości duchowe, w odróżnieniu od inteligencji krakowskiej. Wartości duchowe górowały u nich nad wartościami materialnymi. Chłopi byli zawsze gotowi do działania, ciekawi świata i dumni. Była to klasa konserwatywna i zacofana. Świadoma swojej siły i potęgi, gotowa do walki, ale niezdolna do samodzielnego działania.
Natomiast inteligencja krakowska to typowi dekadencji. Po mimo że byli zwolennikami chłopomanii to jednak nie rozumieli życia na wsi. Mylnie oceniali życie chłopów, bowiem myśleli, że ich egzystencja polega tylko na zabawie. Inteligenci nie posiadali podstawowej wiedzy na temat rolnictwa i życia na wsi. Nie rozumieli podstawowych problemów mieszkańców wsi. Wszystko wydawało się im kolorowe, proste, łatwe i bezproblemowe. Byli zafascynowani wsią, lecz wybierali życie na wsi dla wygody i przyjemności. Ze względu na swój majątek wywyższali się nad chłopami. Określali chłopów jako ludzi zdrowych, rześkich, pobożnych, godnych i rozważnych. Radczyni jednak uważała chłopów za staroświeckich. Nie miała ona tematów do rozmów z Gospodynią, ponieważ nie posiadała odpowiedniej wiedzy. Jednak z fragmentu wypowiedzi: Poety Gospodarza i Pana młodego można zauważyć docenienie pracy i wysiłków chłopów oraz realiów wsi. Gospodarz jako jedyny zna i rozumie chłopów, doceniając ich realną siłę.
Inteligencja i chłopstwo to dwie skrajne, kontrastowe warstwy społeczne, nierozumiejące się na wzajem. Różnią się statusem materialnym i podejściem do życia. Inteligencja to typowi dekadenci, nie rozumiejący potrzeb i problemów wsi i jej mieszkańców. Istnieje miedzy nimi zasadnicza różnica: dla chłopów liczą się wartości duchowe a dla inteligencji materialne. Inaczej postrzegają sfery życia i problemy dotyczące wsi. Inteligenci w większości mają lekceważący stosunek do chłopów.


jak oceniacie? we wtorek mam mature a nie ma mi kto sprawdzić:D