Co to jest origami?

Origami to sztuka składania papieru, znana w Japonii od najdawniejszych czasów, dziś bardzo rozpowszechniona i ogromnie popularna. Nieomal każdy Japończyk potrafi z kawałka papieru wyczarować fantastyczny świat zwierząt i innych postaci czy przedmiotów; pod zręcznymi palcami ożywają, przybierając realne kształty. To, co można wydobyć z kawałka papieru, zależy właściwie od fantazji i znajomości reguł składania. Główną zasadą origami jest zaginanie papieru wzdłuż prostych linii we wszystkich kierunkach - powstałe w ten sposób płaszczyzny są tylko nakładane na siebie symetrycznie. Jeżeli chcemy zrozumieć, w jaki sposób narodziło się origami, musimy wrócić do VII wieku, kiedy to Japonia była odizolowana od reszty świata, zaś panującą religią była narodowa religia shinto. I kiedy Japończycy zaczęli kontaktować się z Chinami, to oprócz różnych towarów sprowadzali papier. Technika wyrabiania papieru ręcznie czerpanego znana była jedynie Chińczykom, sprowadzany do Japonii papier był więc towarem bardzo drogim. W Japonii papier kojarzony był z bogiem. Po japońsku KAMI to bóg. KAMI to również papier. W obu przypadkach dźwięk jest ten sam: papier i bóg to jedność. Japończycy przyozdabiali swoich bogów w papierowe symbole boskości. Od tej pory zaczęła się sztuka origami - traktowana jako czysta sztuka o znaczeniu magicznym. I ta właśnie tradycja przetrwała do dzisiaj. Japończycy składają bogom w ofierze papierowe wota, prosząc o zdrowie i szczęście dla siebie i swoich najbliższych.

Historia mówi nam, że już w IX wieku tworzone były przeróżne formy i kształty z papieru, zaś dziewczynki bawiły się wtedy papierową żabką. Pojawił się więc element zabawy. Na przełomie XVII i XVIII wieku Japończycy opracowali własną technikę wyrobu papieru nazywanego "washi" i zaczęli go produkować w dużych ilościach. Stał się, co naturalne, towarem tańszym, a przez to szerzej dostępnym. Właśnie od tej chwili rozpoczyna się pełny rozkwit origami sztuki ofiarowanej Bogu, i origami - sztuki o charakterze świeckim, użytkowej, związanej z czystą przyjemnością, zabawą. W 1797 roku wydano w Japonii pierwszy podręcznik origami. W książce pokazano czterdzieści dziewięć sposobów składania żurawia, który w Japonii jest symbolem życia i szczęścia. Japończycy uważają, że jeden żuraw, to sto lat życia, składają więc tysiąc żurawi (kompozycję "tysiąc żurawi"), aby żyć długo w zdrowiu i szczęściu. W końcu XIX wieku Japonia otwiera się na wpływ Europy i chłonie jej kulturę. W życiu codziennym Japonii pojawiają się nowe przedmioty, inne niż rodzime. Japończycy zaczęli je poznawać, aby między innymi dowiedzieć się, w jaki sposób zostały zrobione. Ażeby wykonać te przedmioty z papieru, nie gubiąc po drodze rzeczywistego ich kształtu, musieli oni szukać nowych sposobów składania. W tradycyjnym origami najistotniejszy był kształt-symbol. Kompozycja danej rzeczy, będącej fragmentem natury, była sprowadzona do znaku. Znaku, który w lapidarny sposób ją charakteryzował. Natomiast współczesne origami pragnie możliwie najwierniej oddać otaczający świat - chce, aby składający, w oparciu o obserwację z natury, stworzył realistyczny jej obraz. Te dwie formy - pierwsza tradycyjna, zawierająca filozoficzno-symboliczny obraz świata, i druga, która chce w naturze odnaleźć całą gamę jej barw, piękno i wielość skomplikowanych form i kształtów - są w dzisiejszej Japonii bardzo powszechne i popularne. Obie pozwalają na rozbudzenie w dziecku ciekawości otaczającego je świata, na rozbudzenie w nim inwencji i fantazji.

Współczesne origami dąży do pokazania całego bogactwa i możliwości składania papieru, dlatego japoński papier jest tak różnorodny w swej grubości, fakturze i kolorystyce. Arkusz papieru bywa kolorowy tylko z jednej strony, z drugiej jest biały. Spotyka się także papier drukowany w różne wzory. Czyni się to wszystko po to, aby jak najlepiej pokazać złożony i zarazem barwny świat japońskiej tradycji. Bywa często, że łączy się ze sobą kilka kawałków papieru (trzy, cztery), aby zbudować tylko jedną większą formę. Zdarza się też, że z jednego kwadratu poprzez nacinanie, układa się cały łańcuch żurawi połączonych ze sobą. Żurawie mogą być tej samej wielkości lub zróżnicowane - jedne mniejsze, inne większe - lecz wszystkie w jednym zwartym łańcuchu. Bardzo często nacinanie arkusika daje o wiele szersze możliwości twórcze. Dzisiaj, gdy tempo życia jest o wiele szybsze niż przed wiekami, o wiele szybciej i częściej przybywają nowe formy i kształty. I są one obok nas, w naszym codziennym życiu - origami musi więc także

poszukiwać coraz to innych sposobów składania, aby w papierze ukazać nowe kształty, oddać ich istotę.
Origami to świat czarów i głębokiej mądrości filozoficznej, świat przekazywany przez pokolenia pokoleniom. I dzisiaj, kiedy Japonia postawiła na szybki rozwój ekonomiczny i gospodarczy, nic nie wskazuje na to, aby Japończycy zamierzali zarzucić sztukę składania papieru. Ostatnio, ażeby zdać egzamin do wyższych szkół artystycznych, trzeba wykazać się umiejętnością sztuki origami. Podobnej wiedzy i umiejętności wymaga się od dziewcząt, które ubiegają się o pracę stewardessy. Wróćmy jednak do historii. W 1922 roku amerykański podróżnik zachwycony sztuką składania napisał książkę "Origami" i wydał ją w Stanach Zjednoczonych. Pisał w niej o małej dziewczynce, która z niebywałą zręcznością i dokładnością składała przy nim kilkadziesiąt papierowych zwierzątek i innych przedmiotów. Zdolności manualne dziecka, jego wrażliwość na otaczający świat, naturalna chęć przygody i poznania, wszystko to wykorzystano w nauce origami w przedszkolu. Origami stało się w Japonii jednym z niezbędnych elementów wychowania dziecka, rozwijania jego fantazji i pokazywania mu świata poprzez umożliwienie samodzielnego tworzenia. Jest to więc obok zabawy, która dostarcza dziecku radości, działanie kształtujące osobowość małego człowieka, zmierzające do poznania własnej wartości. Nie trzeba chyba nikogo przekonywać, że jest to bardzo ważny element szczęścia w dorosłym życiu. Origami wymaga od dziecka precyzji składania, wymaga wielkiej koncentracji - poszczególne czynności muszą być bowiem wykonane ściśle w określonej kolejności. Jest tu więc miejsce także na naukę logicznego myślenia. Pamiętajmy, origami nie potrzebuje specjalnych narzędzi, wystarczą tylko dwie ręce. Ręce, które z czasem stają się coraz bardziej wrażliwe i sprawne.

W Japonii wszelkie przejawy życia znajdują odzwierciedlenie w jedynych, właściwych im formach. Już sam sposób, w jaki Japończyk siada, układając odpowiednio ręce i nogi, sposób, w jaki prowadzi rozmowę z gośćmi, świadczą o zachowaniu dobrych tradycji oraz o przestrzeganiu ustalonych kiedyś norm. Japończycy dużą uwagę przywiązują do układania, składania i pakowania. Codziennie składają kimono, także według pewnej określonej kolejności. Codziennie składają kołdrę w sposób właściwy dla tych właśnie przedmiotów. Tak było od wieków. Przez wszystkie lata Japończycy opracowali najwygodniejsze i najpiękniejsze sposoby składania, tak więc nie tylko papier był w tej dziedzinie wyłącznym przedmiotem ich zainteresowań. Życie codzienne starano się tak zorganizować, żeby ułatwiło pracę i kontakty międzyludzkie.
W sztuce origami jest tak jak w życiu - im głębiej się w nią wnika, tym większą ma ona wartość. W Japonii sztuka origami jest bardzo popularna wśród dzieci przedszkolnych i szkolnych. Sztukę tę coraz częściej wykorzystuje się w zajęciach z dziećmi chorymi, upośledzonymi fizycznie i umysłowo. Origami to również doskonała gimnastyka pamięci dla ludzi starszych, dotkniętych sklerozą. Proszę pamiętać o tym, że origami to przede wszystkim piękna forma, dlatego nie martwcie się brakiem specjalnego, eleganckiego papieru, wystarczy, jeżeli zaopatrzycie się w tani zeszyt z kolorowym papierem do wycinanek. Trzeba tylko poszczególnym kartonikom nadać kształt kwadratu, najlepiej o wymiarach 15 cm x 15 cm, i zacząć składać.
Życzę przyjemnej zabawy.