Rozwój procesów urbanizacyjnych na świecie

1. Definicja urbanizacji
2. Rozwój miast wielomilionowych
3. Zespoły miejskie
4. Analiza wskaźnika urbanizacji na świecie.

Ad.1
Pojęcie urbanizacja może być różnie rozumiane. Z demograficznego punktu widzenia urbanizacja to koncentracja ludności w miastach, aglomeracjach i regionach miejskich. W aspekcie osadniczym urbanizacja to:
- koncentracja funkcji miejskich;
- rozwój istniejących miast;
- przekształcanie się osad miejskich w wiejskie;
- powstawanie nowych miast;
- tworzenie aglomeracji miejskich;
- przemiany w zakresie organizacji osiedli ( rozwój budownictwa wielokondygnacyjnego)
Proces urbanizacji rozumiany z punktu widzenia przemian społeczno-kulturowych to rozpowszechnienie się tzw. miejskiego stylu życia. (takie przemiany dokonują się w dwojaki sposób: w skutek zmian postaw i zachowań imigrantów ze wsi, oraz przez przenikanie miejskiego stylu życia na obszary niezurbanizowane).
W geografii osadnictwa wyróżnia się dwa podstawowe typy ludności: wiejską i miejską.

Ad 2
Wiek XX, a zwłaszcza drugą jego połowę charakteryzuje gwałtowny rozwój miast (zwłaszcza wielkich), oraz równie szybki wzrost udziału ludności miejskiej w ogólnym zaludnieniu. Proces ten bywa określany mianem „eksplozji miejskiej”. Spośród wielkich miast, najszybciej rosną miasta wielomilionowe, to znaczy takie, które liczą milion lub więcej mieszkańców. W roku 1900 było ich na świecie zaledwie 10, w 1955 już 61, na początku lat sześćdziesiątych 102, dziewięćdziesiątych około 230. Obecnie jest ich koło 300 (400?) Największe zespoły miejskie świata Meksyk- 20,2 mln, Seul - 16,3 mln, Kair - 13,3 mln ,Szanghaj-12,9, Bombaj-12,6, Buenos Aires, Tokio-11,9, Dżakarta, Kalkuta-11. Inne, mniejsze: Nowy Jork, Los Angeles, Kair, Pekin, Delhi, Manila, Osaka.
Największe miasto Europy: Moskwa ( 9 000 000)


Ad 3
XIX i XX wiek to okres rozwoju wielkich miast oraz powstawania nowych form osadniczych- zespołów miejskich, czyli skupisk miast położonych blisko siebie, silnie powiązanych funkcjonalnie i komunikacyjnie.
Zespołem miejskim jest aglomeracja monocentryczna. Jej centrum stanowi dominujące wielkościowo i funkcjonalnie miasto. (powstało ono w skutek połączenia miasta i sąsiadujących stref podmiejskich jedną główną aglomeracje)
Przykładem tego typu aglomeracji jest Paryż, Londyn, Warszawa, Moskwa.

Innym typem zespołu miejskiego jest aglomeracja policentryczna, zwana inaczej konurbacją. Powstawała ona na obszarach eksploatacji surowców mineralnych, w wyniku rozrastania i łączenia się osiedli górniczych.
Charakteryzuje się ona występowaniem w pobliżu siebie kilku równorzędnych pod względem wielkości i znaczenia gospodarczego miast. Żadne z nich nie dominuje nad pozostałymi, wspólnie tworzą zwarty zespół osadniczy. Ich przykładem są zespoły miejskie: Górnego Śląska, Zagłębia Ruhry, Donbasu i inne.

W krajach wysoko rozwiniętych, systematyczny rozwój terytorialny aglomeracji doprowadził do powstania wielkich stref zurbanizowanych, zwanych regionami metropolitalnymi. Początkowo wzrastała powierzchnia obszarów zajętych przez transport(- wielopasmowe drogi, skrzyżowania, parkingi) oraz budownictwo. Z czasem strefy podmiejskie poszczególnych zespołów połączyły się ze sobą tworząc miasto-olbrzym, ,,supermiasto” czyli megalopolis. Pierwsze megalopolis powstało wzdłuż północno-wschodniego wybrzeża Stanów Zjednoczonych. Doszło tu do połączenia kilkunastu regionów metropolitarnych m.in.: Nowego Yorku, Filadelfii, Bostonu, Waszyngtonu. Charakterystyczna cechą rozmieszczenia ludności w tym zespole jest dominacja stref podmiejskich w stosunku do miast centralnych (skupiających łącznie ponad 2/3 ogółu mieszkańców)
Obecnie na świecie wyróżnia się 4 inne obszary megalopolis:
-Sansan Megalopolis (San Francisko, San Jose, Sacramento, Los Angeles, San Bernardino, Santa Barbara, San Diego)
-Okręg Przyjeziorny w USA i Kanadzie (Milkwaukee- Chicago- Gary- South Bend- Toledo- Detroit- Cleveland- Buffalo- Hamilton- Tronto)
-W Japonii (Jokohama i Osaka- Kioto- Kobe)
-W krajach Beneluksu (Bruksela- Antwerpia, Breda, Rotterdam- Utrecht- Amsterdam).

Ad 4.
Procesy urbanizacyjne w poszczególnych rejonach świata, przebiegają z różnym natężeniem. Świadczy o tym bardzo zróżnicowany wskaźnik urbanizacji. Generalnie największe różnice w dynamice procesu i jego formach występują miedzy krajami słabo i wysoko rozwiniętymi.
Kraje słabo rozwinięte gospodarczo dzielimy na 3 grupy:
-Kraje najsłabiej rozwinięte, gdzie proces urbanizacji dopiero się rozwija –Kraje afrykańskie, oraz niektóre państwa poł i poł-wsch Azji : Pakistan, Neapol, Bangladesz, Wietnam (W strukturze gospodarki tych pastw dominuje rolnictwo, elektem jest to iż łatwiej znaleźć pracę na wsi niż w mieście. Migracja ze wsi do miast jest powolna) wskaźnik urbanizacji jest niewielki wynosi 30%
-Państwa, które wkroczyły w fazę suburbanizacji: Indie, Chiny, Egipt, Filipiny. Obszary te charakteryzuje gwałtowny rozwój dużych miast, spowodowany napływem ludności wiejskiej (wynik przeludnienia i eksplozji demograficznej)
-Kraje Ameryki Łacińskiej, które określa się jako państwa o urbanizacji pozornej. Argentyna i Urugwaj- 86%, Brazylia- 77%, Meksyk- 71%, Peru- 70%, Wysoki wskaźnik urbanizacji tych krajów, jest skutkiem braku miejsc pracy na wsi. Ludność wiejska, na ogół wykwalifikowana , wędruje do miast, szukając jakiejkolwiek pracy. Pozornie zatem zwiększa się wskaźnik urbanizacji, ale miasta tych krajów nie mają tak rozwiniętego przemysłu i usług, aby mogły zapewnić miejsca stałej pracy napływającej ludności wiejskiej)

Zupełnie inaczej przebiega proces urbanizacji w krajach wysoko rozwiniętych, które fazę suburbanizacji przeszły w XIX i na początku XX wieku. Główną cechą tego procesu jest wyludnianie się regionów metropolitalnych. ( z miast ucieka przede wszystkim ludność biała, klasy średniej i wyższej, a napływa ludność kolorowa głównie czarna, o niższych kwalifikacjach i niższym statusie społeczno-ekonimicznym.

Pozytywne i negatywne skutki urbanizacji.
Do pozytywnych zjawisk, związanych z istnieniem wielkich miast należą:
-możliwość uzyskania pracy i miejsca zamieszkania
-urozmaicone oferty pracy
-możliwości edukacyjne- podwyższanie lub zmiana zawodu
-istnienie służby zdrowia, instytucji oświatowych, kulturalnych, naukowych, handlowych, finansowych i ubezpieczeniowych
-szybkie komunikowanie się mieszkańców
Wymienione zjawiska powodują, że wielkie miasta są ośrodkami kulturotwórczymi i stanowią miejsce realizacji osiągnięć naukowo- technicznych w danym kraju.

Do negatywnych zjawisk związanych z istnieniem wielkich miast należą:
-pogarszanie się warunków środowiska przyrodniczego i to nie tylko w centrum miasta i strefie podmiejskiej, ale również w dalszych regionach kraju, a nawet kontynentu, powodowane przemieszczaniem się wytworzonych w miastach pyłów, gazów i ścieków.
-szerzenie się chorób nowotworowych, krążeniowych i sercowych
-wzrost przestępczości i patologii społecznej (alkoholizm, narkomania)
-znieczulica społeczna
-nasilający się brak poczucia bezpieczeństwa ludności
-wzrost liczby bezdomnych
-przeciążenie komunikacji miejskiej i związane z tym utrudnienia w życiu mieszkańców (korki)
-powstawanie dzielnic nędzy
-brak miejsc parkingowych
-wzrost kosztów związanych z budownictwem mieszkaniowym
-powstawanie „subkultur”
-gromadzenie wielkich ilości odpadów komunalnych i przemysłowych oraz trudności związane z ich składowaniem
-deficyt wody.