Czy oddziaływanie promieniowania elektromagnetycznego na zdrowie człowieka jest szkodliwe ?

Promieniowanie elektromagnetyczne towarzyszy człowiekowi od początku jego istnienia i do niedawna pochodziło głównie z naturalnych źródeł jakimi są Ziemia, Słońce i Wszechświat, a także z naturalnych wyładowań elektrycznych którymi są pioruny.
Głównym źródłem naturalnego pola elektrycznego i magnetycznego jest Ziemia, którą można porównać do ujemnie naładowanej kuli, będącej jednocześnie wielkim magnesem z biegunami nie pokrywającymi się z biegunami geograficznymi. Z czysto fizycznej analizy oddziaływania tych pól na żywe komórki wynika, że jest ono bardzo małe i nie wywołuje w organizmie żadnych wyraźnych zmian.
Całkowite wyeliminowanie kontaktu człowieka z naturalnym źródłem pola elektromagnetycznego nie służy jego zdrowiu fizycznemu i psychicznemu co wykazały przeprowadzone badania naukowe. Świadczy to o tym jak bardzo człowiek jest związany z tym elementem środowiska.
Rozwój techniki wnosi jednak do naszego codziennego życia nowe, coraz to liczniejsze sztuczne źródła promieniowania elektromagnetycznego. Co roku przybywa ich średnio 6%, a co 10 lat podwaja się liczba samych nadajników.
Do sztucznych źródeł pola elektromagnetycznego, a także statycznego pola elektrycznego i magnetycznego, które towarzyszą nam w życiu codziennym, należą: odbiorniki TV i monitory komputerowe, kuchenki mikrofalowe, telefony bezprzewodowe i komórkowe, bramki w przejściach sklepów, pralki, lodówki, suszarki do włosów, aparaty CB-radio, pociągi, tramwaje, samochody, anteny nadawcze radiostacji, radary, linie energetyczne wysokiego napięcia, urządzenia przemysłowe, jak np. piece indukcyjne, piece łukowe, zgrzewarki do folii, stanowiska do naprawy TV i monitorów komputerowych itd., listę tę można byłoby jeszcze długo kontynuować.
Szczególnie powszechnym obecnie źródłem promieniowania elektromagnetycznego są telefony komórkowe. Ich szkodliwego oddziaływania nie udowodniono, ale też nie stwierdzono, że są całkowicie bezpieczne. Podejrzewa się, że mogą być przyczyną częściowej utraty pamięci i zaburzeń systemu immunologicznego. Energia emitowana przez telefony komórkowe silnie oddziałuje na mózg osób szczególnie w młodym wieku, stąd zalecenie aby dzieci do lat 12 z nich nie korzystały.
Na podstawie obserwacji, doświadczeń, eksperymentów i wiedzy medycznej, a także związków przyczynowo-skutkowych można stwierdzić, że promieniowanie elektromagnetyczne może oddziaływać na organizmy żywe.
Badania przeprowadzone na szczurach i królikach poddanych długotrwałemu działaniu silnego pola elektromagnetycznego wykazały zmiany w morfologii krwi, spadek odporności na infekcje, zmiany nowotworowe, częste poronienia, zniekształcone potomstwo.
Badania przeprowadzone na nicieniach poddanych przewlekłemu działaniu niedużych dawek mikrofal wykazały, że promieniowanie to niszczy prawidłowe białka rozrywając słabe wiązania, które utrzymują skomplikowane struktury przestrzenne cząsteczek białek.
Zwierzęta poddane działaniu pól mikrofalowych o gęstości strumienia energii do 10 do 100 W/m2 wykazywały różne odchylenia fizjologiczne.
Zachodzi jednak pytanie, czy wyniki te można przenieść na człowieka.
Oddziaływanie pola elektromagnetycznego na organizm człowieka jest trudne do ustalenia, gdyż nie posiadamy – podobnie jak w przypadku promieniowania jonizującego – receptorów, które ostrzegałyby nas o jego istnieniu. Na dodatek skutki promieniowania nie są natychmiastowe.
Skutki oddziaływania pola elektromagnetycznego na zdrowie człowieka to nowe zjawisko w dzisiejszym świecie, któremu naukowcy zaczynają się poważnie przyglądać.
Objawy tego oddziaływania w odniesieniu do człowieka mogą być następujące: zaburzenia snu, bezsenność, bóle i zwroty głowy, nudności, brak możliwości skupienia i koncentracji, częściowa utrata pamięci, pogorszenie wzroku, zmiana ciśnienia krwi, migreny, zmęczenie nieadekwatne do wysiłku (objaw często występujący u dzieci i młodzieży), osłabienie, zmiany obrazu krwi (zachwianie stosunku białych i czerwonych ciałek krwi), zmiany poziomu hormonów, rozregulowanie okresu menstruacyjnego, możliwość częstszych poronień, białaczka, rak mózgu, zaburzenia immunologiczne, zakłócenia w działaniu rozrusznika serca, zaburzenia równowagi, zmiany w układzie nerwowym w oczach i w jądrach, reakcje nerwicowe.
Kolejność w/w objawów jest przypadkowa, gdyż każdy organizm reaguje indywidualnie i posiada różną odporność na działanie tego rodzaju promieniowania.
Jednoznaczne stwierdzenie wpływu, a szczególnie szkodliwego oddziaływania promieniowania elektromagnetycznego na zdrowie człowieka jest trudne do ustalenia. Każdy człowiek w inny sposób reaguje na oddziaływanie pola elektromagnetycznego, a ocenia się, że tylko 1-2% ludzi jest nadwrażliwych na ten rodzaj promieniowania.
Sytuację dodatkowo komplikuje fakt, że nie ma jednolitych norm określających dopuszczalny poziom natężenia promieniowania elektromagnetycznego.
Do oceny wielkości pola elektromagnetycznego można przyjąć gęstość strumienia emitowanej energii.
Według tego kryterium kuchenka mikrofalowa emituje strumień energii o wartości 10 W/m2 w odległości 5 cm od obudowy urządzenia i 50 W/m2 dla sprzętu już używanego, a telefony komórkowe 2,65 – 7,5 W/m2.
Ocenia się, że ponad 90% ludzi mieszka w rejonach gdzie strumień energii nie przekracza 0,01 W/m2, a tylko niecały 1% tam, gdzie pola są silniejsze niż 0,1 W/m2.
Pole elektromagnetyczne ma dwie składowe: pole elektryczne i pole magnetyczne. Głównym parametrem pola elektromagnetycznego jest częstotliwość wyrażona w hercach (Hz) oraz natężenie pola elektrycznego wyrażone w V/m i magnetycznego wyrażone w A/m.
Ważnym czynnikiem mającym wpływ na oddziaływanie promieniowania elektromagnetycznego na zdrowie człowieka są parametry tego pola, a także inne czynniki wynikające z warunków w których dochodzi do kontaktu człowieka z tym polem.
Do parametrów tych należy zaliczyć:
1. Odległość od źródła pola. Zasada jest prosta, im dalej przebywamy od źródła, tym jego oddziaływanie jest mniejsze. Wielkość ta ma szczególne znaczenie dla odbiorników TV, dla których natężenie pola maleje z 2-gą potęgą odległości pomiędzy odbiornikiem a widzem. Przyjmuje się, że prawidłowa odległość uwzględniająca także inne czynniki, jak np. migotanie obrazu, co jest szczególnie szkodliwe dla oczu wynosi 5 długości przekątnej ekranu. Dla monitorów komputerowych odległość ta mieści się w granicach 0,8 – 1,2 m.
Należy unikać bezpośredniego kontaktu z kuchenką mikrofalową, czy też opierania się o nią w czasie jej pracy.
Tył komputera lub odbiornika TV nie powinien być w sąsiedztwie miejsca dłuższego przebywania człowieka (łóżka).
2. Natężenia pola elektromagnetycznego. Tutaj również obowiązuje zasada, że im natężenie pola elektromagnetycznego jest mniejsze, tym mniejsze jest jego oddziaływanie na człowieka.
3. Kształt zmian pola elektromagnetycznego w funkcji czasu. Organizm człowieka dość dobrze znosi klasyczne lub inaczej sinusoidalne zmiany wartości natężenia pola w czasie. Natomiast znacznie gorzej nagłe, skokowe zmiany tego natężenia, co ma miejsce np. w odbiornikach TV i monitorach komputerowych.
4. Sumaryczny czas oddziaływania różnych źródeł. Ten czynnik w miarę wzrostu ilości źródeł promieniowania elektromagnetycznego staje się coraz bardziej istotny. Bowiem nawet jeśli z każdego ze źródeł będziemy korzystali krótko, ale będzie ich coraz więcej, to sumaryczny czas oddziaływania może okazać się nieobojętny dla naszego organizmu.
Zaleca się robić przerwy w pracy przy komputerze co 1 – 2 godzin, a łączny czas pracy nie powinien przekraczać 4 – 5 godz.
5. Miejsce poddane promieniowaniu. Organami najbardziej wrażliwymi na promieniowanie elektromagnetyczne są gonady (narządy rozrodcze męskie i żeńskie), oczy, głowa, najmniej ręce i nogi.
Kontakt telefonu komórkowego z osobami w młodym wieku szczególnie dzieci powinien być bardzo ograniczony z uwagi na silne oddziaływanie na mózg energii emitowanej przez pracujący aparat.
6. Częstotliwość pola elektromagnetycznego. Parametr ten jest przedmiotem wielu sporów. Zgodnie z aktualną wiedzą przyjmuje się, że promieniowanie o częstotliwości 50 Hz i niższej nie ma negatywnego wpływu na zdrowie człowieka. Przyjmuje się również, że fale radiowe są obojętne dla naszego organizmu. Natomiast nie do końca wyjaśniono oddziaływanie i wpływ radaru. Zgodna opinia panuje odnośnie stwierdzenia, że promieniowanie elektromagnetyczne o częstotliwościach przyjmujących znaczne wartości nie jest obojętne dla zdrowia człowieka, a jego szkodliwość jest tym większa im wyższa jest wartość częstotliwości. Szczególne znaczenie mają tu mikrofale, tj. promieniowanie elektromagnetyczne o częstotliwości większej niż 1 GHz. Promieniowanie o częstotliwości tego rzędu ma miejsce w kuchenkach mikrofalowych.
Obiektywnie trzeba stwierdzić, że pole elektromagnetyczne wykorzystuje się też dla ochrony zdrowia człowieka czego przykładem może być technika rezonansu magnetycznego, diatermia tj. podgrzewania ludzkiego ciała w celach leczniczych, badanie echa serca, promieniowanie rentgenowskie.
Znajomość źródeł promieniowania elektromagnetycznego w życiu codziennym z jednej strony, a jednocześnie brak dostatecznie jasnych skutków oddziaływań tego promieniowania na nasze zdrowie z drugiej strony, winno nas uczulić na racjonalne korzystanie z tych urządzeń.
Wszelka nieostrożność w korzystaniu z urządzeń będących emiterami promieniowania elektromagnetycznego, przy braku dostatecznej wiedzy, może mieć trudne do przewidzenia konsekwencje. Warunkiem bezpiecznego korzystania z tych urządzeń jest ścisłe stosowanie się do zaleceń podanych w instrukcji obsługi danego sprzętu, a także – jeśli będzie to miało miejsce w pracy – z przepisami BHP.
Oddziaływanie pola elektromagnetycznego na zdrowie człowieka to w dzisiejszym świecie nowe zjawisko będące przedmiotem badań naukowych na które trzeba jeszcze poczekać.
A ponieważ jednoznaczna odpowiedź na pytanie, czy oddziaływanie promieniowania elektromagnetycznego na zdrowie człowieka w różnych warunkach jest szkodliwe, nie jest możliwa, zaleca się szczególną ostrożność i rozwagę.