Działalnośc wiatru

Deflacja, czyli wywiewanie materiału powoduje obniżenie powierzchni terenu, odsłaniając litą skałę. Na terenie gdzie przeważa deflacyjna działalność wiatru tworzą się różnego kształtu misy deflacyjne i tzw. góry świadki (ostańce). Na obszarach zbudowanych ze skał o różnej odporności na wietrzenie przebiega ona w różny sposób- wietrzenie mechaniczne i deflacja szybciej niszczą skały mało odporne, wolniej skały twarde, odporniejsze. Na obszarach suchych deflacja powoduje tworzenie się pustyń kamienistych (hamada) lub żwirowych (serir).
Transportowane wiatrem cząstki skalne różnej wielkości uderzają o skały stanowiące przeszkodę na ich drodze, szlifując je i polerując. Jest to proces korazji. Najwięcej najcięższych cząstek skalnych unosi wiatr tuż nad ziemią, a w tych rejonach gdzie korazja jest silniejsza, a niszczone przez materiał skalny podnóża gór świadków przybierają kształty w postaci grzybów skalnych.
Malejąca siła wiatru lub napotykane po drodze przeszkody powodują osadzanie transportowanego materiału, akumulację. Im dalej od terenów wywiewania, tym osadzany materiał jest drobniejszy. Pustynie piaszczyste (ergi) tworzą się na obszarach akumulacji piasku.
Pustynie kamieniste zajmują znaczną część Sahary, Tybetu i Gór skalistych
Pustynie żwirowe występują na ogromnych obszarach Sahary i pustyń Australii
Pustynie piaszczyste to Wieki Erg Zachodni i Wschodni na Saharze, pustynie australijskie (Wiktorii i Piaszczysta), Kara-Kum, Kyzył-Kum w Azji i Atacana w Ameryce Południowej.
Najczęstsze są pustynie mieszane, żwirowo-piaszczyste. Na pustyniach piaszczystych wiatr z akumulowanego piasku tworzy wydmy. Nawet najmniejsza przeszkoda powoduje zatrzymanie piasku przesypywanego przez wiatr i usypywanie wydm. Mają one różne rozmiary i różną prędkość przesuwania się. Zależy to od siły wiatru, ilości i spoistości piasku. Na obszarach pustyń suchych i gorących tworzą się wydmy zwane barchanami. Mają one kształt półksiężycowaty, niewielkie rozmiary, a ramiona skierowane zgodnie z kierunkiem wiatru. Kształt ich związany jest z szybszym przesuwaniem piasku na ramionach, gdzie jest go mniej ( Kara-Kum, Kyzył-Kum).
W klimacie wilgotniejszym na obszarach pustyń piaszczystych tworzą się wydmy paraboliczne. Mają kształt półksiężycowaty, ale ramiona zwrócone przeciwko wiatrowi. Związane jest to z tym, że piasek wewnątrz wydmy jest bardziej suchy, więc przesuwa się szybciej, natomiast wilgotniejszy piasek na ramionach przesuwa się wolniej. O powstawaniu tych wydm w dużym stopniu decyduje roślinność.
Wydmy występują nie tylko na pustyniach, ale też na wybrzeżach morskich (wydmy nadmorskie) oraz na równinach nadrzecznych i sandrach (wydmy śródlądowe). Najdrobniejsze części materiału wywiewanego z pustyń akumulowane są często na bardzo duże od nich odległości i tworzą pokrywy lessowe (lessy Wyżyny Chińskiej wywiane zostały z pustyni Gobi).
W Polsce wydmy występują nad morzem oraz tam gdzie nagromadziły się sandry np. w Puszczy Kampinoskiej. Najbardziej znanymi obszarami wydmowymi w Polsce są wędrujące wydmy w okolicach Łeby.