Biografia Cypriana Kamila Norwida

Cyprian Kamil Norwid (właściwie Cyprian Konstanty Norwid) herbu Topór (ur. 24 września 1821r. w majątku Laskowo-Głuchy, zm. 23 maja 1883r. w Paryżu), polski poeta, dramatopisarz, prozaik, artysta plastyk. Często uważany za ostatniego z czterech najważniejszych polskich poetów romantycznych. Wielu historyków literatury uważa jednak taki pogląd za zbytnie uproszczenie, zaliczając jego twórczość raczej do klasycyzmu i parnasizmu.

Przeważającą część swojego życia spędził za granicą, głównie w Paryżu, żyjąc w nędzy i utrzymując się z prac dorywczych. Twórczość Norwida, przekraczająca zdolność percepcji mu współczesnych, została zapomniana po jego śmierci. Został odkryty ponownie dopiero w okresie Młodej Polski.

Cyprian Norwid urodził się w majątku matki, mazowieckiej wsi Laskowo-Głuchy (w połowie drogi pomiędzy Radzyminem, a Wyszkowem) ochrzczony w pobliskim kościele parafialnym w Dąbrówce, gdzie znajduje się tablica pamiątkowa oraz akt chrztu. Na cmentarzu parafialnym znajduje się symboliczny nagrobek jego matki Ludwiki ze Zdzieborskich.

Ojciec Norwida Jan (1784-1835) był plenipotentem Radziwiłłów, później administracji Namiestnictwa, matka Ludwika (1798-1825) była jego trzecią żoną. Poeta, wcześnie osierocony, wychowywał się od 1825 roku u prababki Hilarii z Sobieskich. Rok 1830 i powstanie listopadowe Norwidowie spędzili w Warszawie. Razem ze starszym bratem Ludwikiem Cyprian Norwid uczył się w warszawskim gimnazjum, przerwał naukę nie ukończywszy piątej klasy i wstąpił do prywatnej szkoły malarskiej. Pobierał prywatne lekcje rysunku u znanego warszawskiego malarza Jana Klemensa Minasowicza. Nieregularna i przerwana edukacja Norwida sprawiła, że na dobrą sprawę był samoukiem.

Pierwsze środowisko literackie Norwida stanowili autorzy skupieni wokół redagowanego przez Hipolita Skimborowicza "Piśmiennictwa Krajowego". Utrzymywał kontakty z tzw. Cyganerią Warszawską (Seweryn Filleborn, Roman Zmorski, Józef Bogdan Dziewoński, Włodzimierz Wolski), a także z Karolem Levittoux. W 1841r. zbliżył się do Biblioteki Warszawskiej i salonu Łuszczewskich. Debiutował na łamach "Piśmiennictwa Krajowego" (nr 8/1840) wierszem "Mój ostatni sonet".

W 1842r. Norwid wyjechał do Drezna, oficjalnie dla doskonalenia sztuki rzeźbiarskiej. Podróżował po Wenecji i Florencji. W 1844 roku zamieszkał w Rzymie przy Via Quattro Fontane. Wówczas narzeczona poety, Kamila, zerwała zaręczyny, a Norwid poznał Marię z Nesselrodów Kalergis, która stała się jego wielką nieszczęśliwą miłością. W tym okresie pogorszył się też stan zdrowia Norwida. Do 1846r. poeta podróżował do Berlina, gdzie uczęszczał na wykłady uniwersyteckie i spotkania miejscowej Polonii. Był to dla Norwida okres licznych kontaktów towarzyskich, artystycznych i politycznych. Aresztowany i zmuszony do wyjazdu z Prus w 1846r. Norwid udał się do Brukseli. Okres Wiosny Ludów spędził Norwid ponownie w Rzymie, gdzie poznał m.in. Mickiewicza i Krasińskiego.

W latach 1849-1852 mieszkał w Paryżu, gdzie spotkał Słowackiego i Fryderyka Chopina, a także zetknął się w salonie Herweghów z Turgieniewem i Aleksandrem Hercenem. Sytuacja Norwida była wówczas trudna zarówno ze względów materialnych, jak i z powodu zawodu miłosnego, nieprzyjaznych recenzji krytyki i nieporozumień na tle politycznym. Poeta publikował w "Gońcu polskim" w Paryżu, żyjąc w biedzie. Postępowały u Norwida głuchota i ślepota.

Poeta postanowił wyemigrować do USA, co uczynił za protekcją hrabiego Władysława Zamoyskiego 29 listopada 1852r. 12 lutego 1853r. statek Margaret Evans dotarł do Nowego Jorku. Wiosną Norwid otrzymał dobrze płatną posadę w pracowni graficznej. Jesienią poeta dowiedział się o wybuchu wojny krymskiej, w związku z czym zaczął planować powrót do Europy. Pisał do Mickiewicza i Hercena, prosząc ich o pomoc w realizacji planów.

W czerwcu 1854r. Norwid wrócił do Europy z księciem Marcelim Lubomirskim, mieszkał w Londynie, utrzymując się z przygodnych prac artystyczno-rzemieślniczych, po czym udało mu się powrócić do Paryża. Działalność artystyczna Norwida ożywiła się, udało mu się opublikować kilka utworów. W 1863r. wybuchło powstanie styczniowe, które pochłonęło uwagę Norwida. Choć sam, ze względu na stan zdrowia, nie mógł wziąć w nim udziału, usiłował mieć czynny wpływ na kształtowanie procesów powstania.

W 1866r. poeta ukończył pracę nad Vade-Mecum, chociaż tomu, mimo prób i protekcji, nie udało się wydać. W następnych latach Norwid cierpiał straszliwą nędzę, chorował na gruźlicę. W 1877r. przeżył tragedię z powodu nieudanego wyjazdu do Florencji. Bardzo liczył w związku z tym na poprawę stanu zdrowia, wysłał swój dobytek, ale książę Władysław Czartoryski nie udzielił poecie obiecanej pożyczki. Kuzyn Norwida, Michał Kleczkowski umieścił go w Domu św. Kazimierza na przedmieściu Ivry na peryferiach Paryża. W 1882r. w jednym z pism warszawskich ukazała się notatka o Domu św. Kazimierza "...tu mieszkał i umarł Olizarowski, tu dogorywa Cyprian Norwid...". Od jesieni Norwid leżał w łóżku, często płakał i nikomu się nie zwierzał. Zmarł w przytułku nad ranem 23 maja 1883r. Pochowany został na cmentarzu Montmorency, symboliczna ziemia z jego grobu została przewieziona i umieszczona w Krypcie Wieszczów Narodowych w Katedrze na Wawelu. Część notatek Norwida została spalona.

Historycy literatury dopatrują się w jego twórczości związków z wieloma nurtami: romantyzmem, klasycyzmem, parnasizmem. Po jego śmierci wiele z jego dzieł zostało zapomnianych. Za życia niedoceniany, odkryty ponownie w okresie Młodej Polski. Zaledwie niewielka część twórczości Norwida ukazała się za jego życia, pod koniec XIX wieku odkrył ją i zaczął publikować Zenon Przesmycki (Miriam). Stąd utarło się przekonanie, że Norwid jako twórca został odrzucony przez współczesnych, by być zrozumianym dopiero przez następne pokolenia „późnych wnuków”.

Wśród historyków literatury natomiast trwają spory, na ile był romantykiem, a na ile istotnie wyprzedzał swoją epokę. Dzieła zebrane ukazały się dopiero w roku 1968r. Ich wydawcą był Juliusz Wiktor Gomulicki, zasłużony odkrywca norwidianów, biograf i komentator Norwida. Ukoronowaniem jego pracy, zmierzającej do wprowadzenia Norwida, poety, myśliciela, artysty, do narodowej kultury, było krytyczne wydanie w latach 1971-1976 jego Pism wszystkich. Składają się one z jedenastu tomów zawierających cały dorobek literacki poety wraz z jego listami i reprodukcjami dzieł plastycznych.

W kancelarii parafialnej pobliskiej wsi Dąbrówka zachował się akt chrztu poety, a na miejscowym cmentarzu znajduje się nagrobek jego matki - Ludwiki. W dąbrowickim kościele znajdują się też tablice upamiętniające jego chrzest, a w miejscu narodzin znajduje się zrekonstruowany dworek wraz z parkiem, stanowiący niegdyś własność matki poety (obecnie własność prywatna co uniemożliwia zwiedzanie). Szkoły podstawowe w Dąbrówce i Strachówce oraz liceum ogólnokształcące w pobliskim Radzyminie i Wyszkowie noszą imię poety i organizują liczne uroczystości związane z Norwidem.

Dzieła:

Liryka:
• Bema pamięci żałobny rapsod (1851)
• ***[Coś ty Atenom zrobił, Sokratesie] (styczeń 1856)
• Vade-mecum (1858-1865) - wydane drukiem sto lat po napisaniu
• Assunta (1870)

Poematy:
• Wesele, Powieść (1847)
• Pompeja (1848 lub 1849)
• Niewola, Rapsod (1849)
• Promethidion. Rzecz w dwóch dialogach z epilogiem (1851)
• Szczesna, Powieść (1854)
• EPIMENIDES, Przypowieść (1854)
• QUIDAM, Przypowieść (1855-1857)
• Fulminant, Rapsod (1863)
• W Weronie

Proza:
• Łaskawy opiekun czyli Bartłomiej Alfonsem (1840)
• Wyjątek z pamiętnika (1850)
• Czarne kwiaty (1856) - wspomnienia dotyczące ostatnich spotkań z różnymi osobami, na krótko przed ich śmiercią
• Białe kwiaty (1856) - teoretyczne uzasadnienie Czarnych kwiatów
• Bransoletka. Legenda dziewiętnastego wieku (1858)
• Cywilizacja. Legenda (1861)
• Ostatnia z bajek (1884)
• Milczenie
• Pamiętnik Podróżny

Nowele:
• Ad leones! (1883)
• Stygmat (1883)
• Tajemnica lorda Singelworth (1883)
• Archeologia (1866)
• Dwie powieści (1866)

Dramat:
• Noc tysiączna druga. Komedia (1850)
• Wanda (1851)
• Krakus. Książę nieznany (1851, 1861)
• Słodycz (1855 lub 1856)
• Aktor. Komediodramat (1867)
• Rzecz o wolności słowa (1869)
• Pierścień Wielkiej Damy, czyli Ex-machina Durejko (1872)
• Kleopatra i Cezar (ok. 1870, 1878)
• Za kulisami

Inne:
• Listy
• Do Najświętszej Panny Maryi. Litania

Małgorzata Kosińska