Ustrój po 1989, zasady prawa konstytucyjnego, opis władz ustawodawczej, wykonawczej, sądowniczej, organy kontroli w państwie.

Tworzenie ustroju w Polsce po 1989
1989-Porozumienie Okrągłego Stołu-23 kw.1992-ustawy konstyt.o trybie przygotowania i uchwalenia Konst.RP.17 paź1992-Mała Konstyt.2 kw1997-uchwalenie nowej konstyt.
Konstytucja-akt prawny o najwyższym znaczeniu, zwany ustawą zasadniczą w celu podkreślenia wyjątkowego charakteru.Konstytucję wyróżnia:szczególna treść, najwyższa moc prawna, szczególny tryb zmiany.
Podst.zasady prawa konstyt.:
-suwerenności narodu-zgodnie z którą posiada prawa i obow.i od niego wywodzi się wł.w RP,
-republik.formy państwa-wyklucza dziedziczenie władzy
-demokrat.państwa prawnego-prawo jest wart.nadrzęd.wobec innych norm,zwłaszcza norm polit.czy zwyczajowych
-reprezentacji politycznej-naród rządzi przez wybier.przedst.
-podziału wł.i równoważ.się władz-istnienie w państwie 3równorzędn.władz:ust,wyk,sąd.
-pluralizmu polit-istnienie i dział.wielu partii polit.
-samorządności terytorialnej
-niezawisłości sędziowskiej i niezależn.sądów i trybun.
-wolności i praw człowieka i obywatela
WŁADZA USAWODAWCZA
Sprawuje sejm i senat.Sejm skł.się z 460 posł,wyb.w wyb.p,r,b,prop,t.Poseł-obyw.pol,21l,prawo wyb,
Senat skł.się z 100 senat.wyb pow,bezp,taj.Senator-obyw.pol.ukoń.30lat,prawo wybierania.
Zasady prawa wyborczego:
-powszechności-zakaz stosowania cenzusów wyborczych.Mamy prawo wybierać i kandydować.
-równości-wyborca ma jednakową liczbę głosów,głos ma równą wagę i znaczenie
-bezpośredności-wyborca dokonuje sam wyboru
-proporcjonalności-każda z parti zgłaszaj.listy kandyd.otrzym.mandaty w stosunku prop.do liczby uzyskanych głosów.
-tajności-swobodne podejmowanie decyzji o wyborze,zasłony
Sejm i senat wybier,.na 4 let.kadencję.Kodancja rozp.się z dn.pierwsz.po wyb.posiedz.nowo wybranego sejmu.
Warunki skrócenia kadencji sejmui senatu:
-sejm podejmie uchwałę większ.2/3 głosów;
-gdy prezydent zadecyduje(sejm 3 razy nie udzielił wotum,gdy nie przedstaw.prezyd.budżetu do podpisania
Posłowie i senatorowie
Są przedst.całego narodu.
Mandat przedstaw.jest:
-generalny-kieruje interesami ogółu obyw.
-niezależny-posła nie obow.instruk.wyb
-nieodwołalny-wyborcy nie mogą go odwołać
Organami Sejmu są:
-marszałek sejmu-wyb.z grona posłów na 1 posiedzeniu,zastępuje prez.w razie nie możności spraw.przez niego urzędu,organ.obrady sejmu,kieruje nimi
-Prezydium Sejmu-tworzy je marsz.i wicemarszałkowie
-Konwent Seniorów-skł.członk.Prezydium S.,przewod.klubów parlam.i kół posels
-komisje sejmowe-komisje stałe,nadzwyczajne,śledcze
Funkcje parlamentu:
-ustrojodawcza-ustal.lub zmiany ust.polit,społ,ekon.pańs i dokon.zmian w konstyt.
-ustawodawcza-regulow.określ.sfer życia społ.za pomocą ustawy.
Inicjatywa ustawodawcza przysługuje:
-posłom(15)i komisjom sejmowym
-senatowi(całej izbie)
-prezydentowi
-Radzie Ministrów
-grupie co najmn.100tyś.obyw.
Funkcja kontrolna-prawo kontrol.rządu i innych organów państw.
Sposoby działania:
-wotum zaufania-uchwała parl.wyraż.poparcie dla polityki,progr.dział.rządu
-wotum nieufności-odmowa poparcia dla rządu,ministra,prow.do dymisji rządu.
-absolutorium-zatwoerdz.działalności finansowej rządu
-zapyt.i interpelacje poselskie-żądanie urzędowych wyjaśn.od członków Rady Ministrów
Funkcja kreacyjna-możliwość tworzenia przez sejm i senat różnych organów państwowych.
Zgromadzenie narodowe-organ uprawniony do wyboru prezydenta.
Zgrom.Nar.zwołuje się w:
-w celu odebrania przysięgi od nowo wybranego prezydenta
-uznania prezydenta za niezdolnego do spraw.urzędu ze wzg.na stan zdrowia
-postanowienia prezydenta w stan oskarżenia
-wysłuchania orędzia prezyd.skierowane do Zgromadz.
Każde wspólne posiedzenie sejmu i senatu jest Zgromadzeniem Narodowym.
WŁADZA WYKONAWCZA
Prezydent nie ponosi odp politycznej, a ponosi konst
Kompetencje prezydenta:w stosunku do parlamentu-zarządzanie wyborów,zwoływanie 1posiedzenia,inicjatywa ustawodawcza,prawo weta,podpisywanie ustaw
Do Rady Ministrów-powoływanie rządu,dokonywanie na wniosek premiera zmian w składzie rządu,zwoływanie Rady Gabinetowej
WŁADZA SĄDOWNICZA
Do władzy sądowniczej-powoływanie sędziów na wniosek Krajowej Rady Sądownictwa,powoływanie prezesów Naczelnego Sądu Administracyjnego,Sądu Najwyższego,tr k
W zakresie stosunków zagranicznych-reprezentowanie państwa w stosunkach międzynarodowych,zatwierdzenie i wypowiadanie umów międzynarodowych,mianowanie i odwoływanie ambasadorów
W zakresie zwierzchnictwa sił zbrojnych i obronności państwa-najwyższy zwierzchnik sił zbrojnychpowszechna lub częściowa mobilizacja o użyciu sił zbrojnych,ogłoszenie stanu wojny
Tradycyjne uprawnienia-nadawanie obywatelstwa polskiego,orderów,medali,odznaczeń,tytułów naukowych,prawo łaski,konrasygnata,prerogatywa
Zadania Rady Ministrów:zapewnienie wykonania ustaw,wydawanie rozporządzeń,kierowanie,koordynowanie i kontrolowanie działalności całej administracji w państwie,uchwalanie projektu budżetu i kierowanie jego wykonaniem,ochrona interesów skarbu państwa,zapewnienie wew. I zew. Bezpieczeństwa państwa,sprawowanie ogólnego kierownictwa w dziedzinie obronności,sprawowanie ogólnego kierownictwa w dziedzinie stosunków międzynarodowych
Sąd Najwyższy-nadzorowanie działalności sądów powszechnych i wojskowych,rozpoznawanie kasacji wnoszonych orzeczeń sądów,podejmowanie uchwał o przepisach prawnych budzące wątpliwości w praktyce,stwierdzenie ważności wyborów
Gwarancje niezawisłości sędziowskiej-nieusuwalnośc,immunitet sędziowski,niepołączalność,apolitycznośc
Trybunał Konst-orzekanie o zgodności aktów prawnych z konstytucją i o ich legalności,o zgodności przepisów prawa wydawanych przez centralne organy prawa,o zgodności ustaw z ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi,o zgod z konstytucją celów i dział partii pol
Tryb Stanu-orzekanie odpowiedzialności osób zajmujących najwyższe stanowiska państwowe.Jako oskarżeni przed nim mogą stanąć:prezydent,prezes i członkowie Rady Ministrów,prezes NBP,Nik-u,Krajowe Rady Radiofonii i Telewizji,posłowie i senatorowie.Dotyczy przede wszystkim odpow konst.Składa się z przew,2 zastępców,16 członków





Organy kontroli:
NIK-niezależna od egzekutywy,podlega sejmowi,przedst.coroczne sprawozd.ze swojej działaln.Zadania to kontrolowanie działaln.organów administr.rządowej.W protokołach pokontrolnych wskazuje się na nieprawidł,ich skutki i odpow.za nie osoby.Prezes NIK ma 6l.kadencje.Powołuje i odwołuje sejm bezwzg.większ.głos.na wniosek marsz.sejmu lub conajmn.35 posłów,za zgodą senatu
Rzecz.Praw Ob.-przyjmowanie skarg i interweniowanie w wypadku naruszenia wolności,praw obywateli.Rzecznik działą nie tylko w interesie obywateli pol.i cudzoziemc.gdy ich prawa i woln.zostały naruszone.
Rzeczn.Praw Dziecka-ochrona takich praw jak:prawo do życia,ochrony zdrowia,wych.w rodzinie,do nauki.Ochrona dziecka przed przemocą,wyzyskiem,demoraliz,złym trakt.
KRRiT-konstyt.organ państwa stojący na straży woln.słowa,prawa obywateli do inf.i interesu publ.w radiofoni i tv.Rada to 9 członków.Kadencja-6lat,skład odnaw. o 2 lata.
Zakres działania:
-określ.warunk.prow.dział.przez nadawc.
-ochrona podst.akceptownych wartości
-udzielen.koncesji na rozpowsz.prog.rad.i tv
-ustalanie wysokości opłaty abon.
Prokuratura-stanie na straży praworządn,czuwanie nad ściganiem przestę,sprawow.funk.oskarżyciela publ.Jedn.powszechn.są prok:rejonowe,okręg.,apelacyjne,Prokurat.Krajowa.Jedn.wojsk.są prok:garnizonowe,okręg.woj.,rodzajów sił zbrojn,Naczelna Prok.Woj.
Władza lokalna w Polsce
Samorząd terytor:
Od 1999 w Pol.obowiąz.3-stopn.podział teryt.państwa.Jedn.podziału to:gmina,powiat,województwo.Polska zost.podziel.na 16 woj.,tworzy się je na mocy ustawy.System samorządu teryt.nie jest hierarchiczny.
GMINA
Mieszk.gminy tworząz mocy prawa wspólnotę samorz.Do zakresu dział.gminy należą sprawy publ.o znacz.lokalnym,niezastrzeż.ustawami na rzecz innych podmiotów.Gmina wyk.zad.własne i zlecone przez adm.rządowej.Zadania własne to zaspokaj.potrzeb zbior.wspólnoty gminnej.Zadania to:
-infrastruktura społ (szkoły,opieka zdr)
-infrastr.techn (drogi,transport)
-porządek i bezp.publ (zagosp.terenu).
Zad.własn.dzielą się na obowiązk.i pozostałę.
Władze gminy:
-referendum gminne-bezp.spraw.władzy,głos.nad okreśł.porjektem
-rada gminy-organ uchwałod.i kontrolny,skł.się z radnych wyb.na 4 l.kadenc.Obrad.na sesjach,wydaw,ustaw
-zarząd gminy-org.wykon,na czele stoi wójt(burm lub prezyd)wyb.w wyb.p,r,b,t na
4 let.kaden.Na czele zarz.stoi prezydent.
Jedn.pomocn.gmin wiejsk.są sołectwa ,miejs.dzielnice(osiedla)
POWIAT
Powiat posiada osob.prawn,wyk.zad.publ. ocharakt.ponadgminnym.
Zad.powiatu nie mogą naruszać zakr.działania gmin,mają je uzupełniać.Mieszk..pow.mogą podejm.rozstrzygn.przez referendum lub przez organy pow.
Organy powiatu:
-rada powiatu-org.uchwałodawczy i kontrolny
-zarząd powiatu-na czele stoi starosta.
WOJEWÓDZTWO
Na terenie woj.działa samorząd i administr.rządowa,którą wyk.powoływany przez prezesa Rady Ministr.wojewoda-organ nadzoru nad jedn.sam.teryt.orza przedst.rządu w terenie.
Zadania to okreśł.strategi i polityki rozw.wojew.
Organy samorządu woj.:
-sejmik woj.-org.uchwał.i kontr:stanowienie prawa miejsc,uchwal budżetu woj.,wyb.zarządu
-zarząd woj.-org.wykon;na czele stoi marszałek.
Premier i wojewoda są organami nadzoruj.samorząd.Celm nadzoru jest zapewn.zgodn.dział.samorz.z prawem.Jeżeli organy samorz.nie wyk.swoich zad.można je zawisić lub rozwiązać.
Samorząd zawodowy-reprez.interesó grupy zawod.
Sam.gosp-repr.inter.gosp.zrzesz.podmiotów.

Państwo a Kościól zachowują wolność sumienia i religii.Konstyt.relacje między państ.a Kościołem to zasada równouprawnienia kości związ.wyznan.Konstyt.przewiduje współdział dla społ.sprawach(walka z bezrob,ubóstwo).
Konkordat-umowa między określ.państwem a Watykanem,normująca stosunki między władzą świecką a kościelną.