Przegląd stawonogów i ich znaczenie w przyrodzie i zyciu człowieka.

STAWONOGI:


skorupiaki: owady: pajęczaki: wije:

- rozwielitka a) chrząszcze: - pająk krzyżak - drewniak
- oczlik - biedronka - kosarz - krocionóg
- pąkla bałtycka - stonka - pogoniec
- kryl - żuk gnojarz - skorpion
- krewetka - biegacz - kleszcz
- raki (rzeczny, - chrabąszcz - świerzbowiec
stawowy) b) motyle - roztocza
- homary c) muchówki - pająk topik
- langusta d) błonkówki (wodny)
(pszczoła, osa)
e) świerszcze
f) pchły
g) wszy
h) korniki
i)termity

Stawonogi chronione
Gromada: Pajęczaki (Arachnida)
Rząd: Pająki (Araneida)
Gryziel Atypus sp.
Tygrzyk paskowany Argiope bruennichi
Gromada: Owady (Insecta)
Rząd: Ważki (Odonata)
Gadziogłówka żółtonoga (Stylurus flavipes)
Straszka północna (Sympecma braueri)
Trzepla zielona (Ophiogomphus cecilia)
Zalotka białoczelna (Leucorrhinia albifrons)
Zalotka większa (Leucorrhinia pectoralis)
Gromada: Owady (Insecta)
Rząd: Chrząszcze (Coleoptera)
Biegacz dołkowany (Carabus irregularis)
Biegacz Fabriciego (Carabus fabricii)
Biegacz fioletowy (Carabus violaceus)
Biegacz gajowy (Carabus nemoralis)
Biegacz gładki (Carabus glabratus)
Biegacz górski (Carabus arcensis)
Biegacz granulowany (Carabus granulatus)
Biegacz gruzełkowaty (Carabus variolosus)
Biegacz Linneusza (Carabus linnaei)
Biegacz Menetriesego (Carabus menetriesi)
Biegacz obrzeżony (Carabus marginalis)
Biegacz ogrodowy (Carabus hortensis)
Biegacz Scheidlera (Carabus Scheidlera)
Biegacz skórzasty (Carabus coriaceus)
Biegacz szykowny (złocistoczerwony) (Carabus nitens)
Biegacz Ulrichiego (Carabus ulrichii)
Biegacz wręgaty Carabus cancellatus)
Biegacz zielonozłoty (Carabus auronitens)
Biegacz złoty (Carabus auratus)
Biegacz zwężony( Carabus convexus)
Jelonek rogacz (Lucanus cervus)
Kozioróg dębosz (Cerambyx cerdo)
Kozioróg bukowiec (Cerambyx scopolii)
Pachnica dębowa (Osmoderma eremita)
Sichrawa karpacka (Gaurotes excellens)
Tęcznik mniejszy (Calosoma sycophanta)
Tęcznik większy (Calosoma inqusitor)
Rząd: Łuskoskrzydłe (Lepidoptera)
Czerwończyk nieparek (Lycaena dispar)
Czerwończyk fioletek (Lycaena helle )
Modraszek alcon (Maculinea alcon)
Modraszek arion (Maculinea arion)
Modraszek nausitous (Maculinea nausithous)
Modraszek telejus (Maculinea Teleius)
Osadnik wielkooki (Lopinga achine)
Paź żeglarz (Iphiclides podalirius)
Postojak wiesiołkowiec (Proserpinus proserpina)
Strzępotek hero (Coenonympha hero)
Szlaczkoń szafraniec (Colias myrmidione)
Rząd: Błonkówki (Hymenoptera)
Trzmiel ciemnopasy (Bombus ruderatus)
Trzmiel drzewny (Bombus hypnorum)
Trzmiel gajowy (Bombus lucorum)
Trzmiel kamiennik (Bombus lapidarium)
Trzmiel leśny (Bombus pratorum )
Trzmiel ogrodowy (Bombus hortorum)
Trzmiel ozdobny (Bombus distinguendus)
Trzmiel paskowany( Bombus subterraneus)
Trzmiel pirenejski (Bombus pyreaneus)
Trzmiel różnobarwny( Bombus soroeensis)
Trzmiel rudo nogi (Bombus ruderarius)
Trzmiel rudoszary (Bombus sylvarum)
Trzmiel rudy (Bombus pascuorum)
Trzmiel szary (Bombus veteranus)
Trzmiel tajgowy (wrzosowiskowy) (Bombus jonellus)
Trzmiel ziemny (Bombus terrestris)
Trzmiel zmienny (Bombus humilis)
Trzmiel żółty (Bombus muscorum)
Znaczenie stawonogów w przyrodzie i w gospodarce człowieka.
* składnik planktonu - podstawa pokarmowa dla wielu zwierząt (ryb, ptaków, ssaków);
* ważne ogniwo obiegu materii w przyrodzie (stanowią potężną masę konsumentów);
* regulacja liczebności zwierząt - wiele gatunków skorupiaków jest pasożytami wewnętrznymi i zewnętrznymi;
* wykorzystanie kulinarne przez człowieka;

Wije:
* rozdrabnianie cząstek organicznych (wije roślinożerne) - zamykają obieg materii w przyrodzie;
* regulacja liczebności zwierząt - wije drapieżne;

Owady:
* udział w zapylaniu kwiatów:
Około 30% europejskich roślin kwiatowych jest zapylane przez owady. Niektóre rośliny mogą być zapylone tylko przez specyficzne gatunki owadów, np. w naszym klimacie koniczyna perska jest zapylana tylko przez trzmiela, dlatego też wszystkie gatunki trzmieli objęte są w Polsce ochroną gatunkową. Główną rolę wśród owadów zapylających odgrywają pszczoły i trzmiele, na drugim miejscu znajdują się muchówki, a na trzecim motyle.
* saprofagi przyspieszają rozkład materii organicznej;
* przyczyniają się do rozsiewania nasion (np. muchówki);
* biorą udział w procesach glebotwórczych:
Zwłaszcza termity, mrówki oraz larwy owadów żyjących w glebie spulchniają glebę przez budowę korytarzy, przyczyniają się do lepszej jej wentylacji i nawilgocenia, wzbogacają ją w próchnicę.
* regulują równowagę biocenotyczną (wpływ na liczebność gatunków);
* wchodzą w symbiozę z innymi organizmami (np. termity mikroorganizmami rozkładającymi w ich jelitach celulozę, mrówki z mszycami lub grzybami);
* stanowią ogniwa wielu łańcuchów pokarmowych w przyrodzie (są pokarmem dla innych zwierząt);
* wywołują choroby (owady pasożytnicze - pasożyty zwierząt i człowieka), np. giez owczy, giez bydlęcy;
* przenoszą drobnoustroje chorobotwórcze, przyczyniając się do rozprzestrzeniania chorób:
Wesz ludzka - tyfus
Pluskwa domowa - gorączka Q
Komar widliszek - malaria
Mucha tse-tse -śpiączka afrykańska itp.
* powodują straty w uprawach (owocówka jabłkóweczka, pędraki chrabąszczy, stonka ziemniaczana, szarańcza i inne) i w gospodarce - owady odżywiające się nasionami zbóż (wołek zbożowy, mącznik młynarek) i innymi zapasami konsumpcyjnymi człowieka, oraz niszczące przedmioty jego codziennego użytku, jak również drzewostany;
* produkują takie substancje, jak np.
- miód - cenny lek i artykuł spożywczy (produkt przeróbki nektaru, spadzi i soków roślinnych, częściowo przetworzony w ulu, a następnie dojrzewający w plastrach, zawiera: glukozę, fruktozę, sacharozę, wodę, dekstryny, sole mineralne, witaminy, olejki eteryczne);
- mleczko pszczele - wykorzystywane farmaceutycznie i kosmetycznie (zawiera witaminy i niepoznanie jeszcze składniki);
- kit pszczeli (propolis) - lepka masa wytwarzana z żywic roślinnych, wosku, pyłku i cząstek gleby; zastosowanie w medycynie do leczenia trudno gojących się ran i blizn, oraz w stomatologii, ze względu na właściwości odkażające;
- wosk pszczeli - wydzielina gruczołów odwłokowych robotnic (mieszanina kwasów tłuszczowych, wyższych alkoholi, estrów i węglowodorów); w przemyśle używany do wyrobu past, wiec, itp.
- jedwab - wydzielany z gruczołów przędnych gąsiennicy jedwabnika morwowego;
Przy przepoczwarzaniu się gąsiennica wytwarza jedną nieprzerwaną nić długości do 1000 m, grubości ok. 0,02 mm, którą owija się w postaci jedwabnego kokonu.
* pomagają człowiekowi w walce z owadami szkodliwymi (biegacze, biedronki, gąsieniczniki);
* dostarczają:
Substancji leczniczych (np.kantarydyna z majki kantarydy);
Barwników (czerwce, zwłaszcza czerwiec meksykański wykorzystywany do produkcji karminu);
Taniny (z galasów galasówek);
Żywic i wosku (niektóre gatunki czerwca) itp.

Pajęczaki:
* pająki są głównymi wrogami wielu szkodliwych gatunków owadów, np. zaleszczotek pospolity żywi się larwami moli, roztoczami, itp.
* ze względu na występowanie w dużych ilościach (np. na 1 m2 pola koniczyny może występować od 160 do 250 pająków) mają ogromne znaczenie zwłaszcza w ekosystemach zmienionych przez gospodarkę ludzką;
* są regulatorami liczebności zwieząt (skorpiony, jadowite pająki);
* powodują niszczenie drzew, krzewów i innych upraw (wiele gatunków roztoczy ssie soki roślinne);
* atakują zgromadzone zapasy żywności i inne materiały (np.:roztocz serowy, rozkruszek mączny);
* wywołują choroby:
świerzbowiec ludzki -świerzb;
Roztocz szczurzy - gorączka Q, dżuma;
Kleszcz - kleszczowe zapalenie mózgu, tularemia, bruceloza itd.
* stanowią alergeny kurzu domowego (antygeny roztocza Dermatophagoides pteronyssimus);