Sądy okręgowe
Sądy okręgowe (SO) w Polsce są sądami powszechnymi.
a) Rozpoznają w II instancji, kiedy pierwszej instancji orzeka sąd rejonowy. Sąd okręgowy orzeka środki odwoławcze od orzeczeń sądów rejonowych (m.in. apelacje, zażalenia, a także rozpoznają określone rodzaje spraw jako sądy I instancji). Sądy okręgowe są tworzone dla obszaru działania co najmniej dwóch sądów rejonowych. Do sądów okręgowych przekazane zostały sprawy o większym ciężarze gatunkowym, wymagające od sędziów dużego doświadczenia i praktyki.
b) Sądy okręgowe są to też sądy, które rozpoznaja w II instancji, rozstrzygają sprawy nadano im ustawowo. Ponadto na wniosek sądu rejonowego sąd apelacyjny może przekazać sądowi okręgowemu do rozpoznania w I instancji sprawę o każde przestępstwo ze względu na szczególną wagę lub zawiłość tej sprawy. Sąd okręgowy uprawniony jest także do wydania listu żelaznego [(łac. salvus conductus) jest to zgodnie z Kodeksem Postępowania Karnego specjalny dokument, wydawany przez właściwy miejscowo sąd okręgowy, zapewniający oskarżonemu pozostawanie na wolności do czasu prawomocnego ukończenia postępowania. Jeśli zaś zapadnie wyrok skazujący, to oskarżony zostaje po jego uprawomocnieniu aresztowany] oraz Europejskiego Nakazu Aresztowania[(ENA), uproszczona forma ekstradycji (wydanie przez państwo władzom innego państwa osoby przebywającej na terytorium państwa wydającego, dokonywane w sytuacji, gdy osoba ta podejrzana jest o popełnienie na terytorium państwa zwracającego się z wnioskiem o ekstradycję czynu przestępczego lub w celu odbycia kary) istniejąca w Unii Europejskiej, umożliwiająca aresztowanie osoby podejrzanej lub oskarżonej o popełnienie przestępstwa albo już skazanej za nie, i wydanie jej do kraju, w którym zostanie postawiona przed sądem lub przekazana do wykonania wcześniej orzeczonej kary.)] Instancją odwoławczą od orzeczeń tego sądu jest sąd apelacyjny.
Sąd okręgowy dzieli się na wydziały, które rozpatrują sprawy:
1) cywilny - do rozpoznawania w pierwszej instancji spraw cywilnych i rodzinnych oraz do rozpoznawania w drugiej instancji spraw cywilnych oraz spraw należących do właściwości sądów rodzinnych, z wyjątkiem spraw przeciwko nieletnim o popełnienie czynu karalnego, jeżeli wobec nieletniego zastosowano środek poprawczy lub gdy środek odwoławczy zawiera wniosek o orzeczenie środka poprawczego, o roszczenia wynikające z Prawa prasowego, o prawa majątkowe o wartości powyżej 30.000 zł, z wyjątkiem spraw o alimenty, o naruszenie posiadania i o zniesienie wspólności majątkowej między małżonkami, z zakresu ubezpieczeń społecznych, z zakresu spraw gospodarczych, z wyjątkiem spraw, w których wartość przedmiotu sporu nie przekracza 30.000 zł, czy o wydanie nakazu zapłaty, o ubezwłasnowolnienie z zakresu spraw rejestracyjnych: związków zawodowych, partii politycznych, dzienników i czasopism, o ochronę praw autorskich czy praw wynikających z patentu,
2) karny - do spraw z zakresu prawa karnego w pierwszej i drugiej instancji oraz do spraw rozpoznawanych w drugiej instancji przeciwko nieletnim o popełnienie czynu karalnego, jeżeli wobec nieletniego zastosowano środek poprawczy lub gdy środek odwoławczy zawiera wniosek o orzeczenie środka poprawczego,
3) penitencjarny i nadzoru nad wykonywaniem orzeczeń karnych - do spraw penitencjarnych i nadzoru nad sądowym postępowaniem wykonawczym w sprawach z zakresu prawa karnego,
4) pracy (sąd pracy) - do spraw z zakresu prawa pracy oraz wydział ubezpieczeń społecznych (sąd ubezpieczeń społecznych) - do spraw z zakresu ubezpieczeń społecznych,
5) gospodarczy (sąd gospodarczy) - do spraw gospodarczych.
6) ubezpieczeń społecznych (jeśli liczba spraw z zakresu ubezpieczeń społecznych, rozpatrywanych przez sąd okręgowy jest niewielka to zamiast tego wydziału i odrębnego wydziału pracy, tworzy się wspólny wydział pracy i ubezpieczeń społecznych)
W SO w Warszawie istnieje ponadto:
1.Odrębna jednostka organizacyjna do spraw z zakresu ochrony konkurencji, regulacji energetyki, telekomunikacji i transportu kolejowego (sąd ochrony konkurencji i konsumentów)
2.Odrębna jednostka organizacyjna do spraw rejestrowych powierzonych temu sądowi na podstawie odrębnych przepisów np. rejestr zawodowy, rejestr partii politycznych (Wydział VII)
3.Odrębna jednostka organizacyjna do spraw z zakresu ochrony wspólnotowych znaków towarowych i wspólnotowych wzorów przemysłowych (sąd wspólnotowych znaków towarowych i wzorów przemysłowych)
Struktura instancji w sądach powszechnych:
III SĄD NAJWYŻSZY III SĄD NAJWYŻSZY
II Sąd okręgowy II Sąd apelacyjny
I Sąd rejonowy I Sąd okręgowy
Organy sądów okręgowych to:
• Prezes
Prezesa sądu okręgowego powołuje i odwołuje Minister Sprawiedliwości spośród sędziów sądu okręgowego, apelacyjnego, Naczelnego Sądu Administracyjnego lub Sądu Najwyższego po zasięgnięciu opinii zgromadzenia ogólnego sędziów danego sądu okręgowego oraz prezesa właściwego sądu apelacyjnego. Minister nie może powołać ani odwołać prezesa sądu okręgowego, jeżeli zgromadzenie ogólne sędziów tego sądu sprzeciwiło się temu.
Kompetencje Prezesa Sądu Okręgowego:
1. Kieruje sądem i reprezentuje go na zewnątrz z wyjątkiem spraw należących do Dyrektora Sądu.
2. Sprawuje nadzór nad działalnością administracyjną jednostek organizacyjnych w kierowanym sądzie oraz nad sądami rejonowymi w danym okręgu.
3. Zwołuje posiedzenia Zgromadzenia Ogólnego Sędziów Okręgu i posiedzenia Kolegium Sądu Okręgowego oraz przewodniczy ty organom.
4. Jest zwierzchnikiem służbowym sędziów. Powierza sędziom pełnienie funkcji i zwalnia z ich pełnienia, po zasięgnięciu wymaganych opinii.
5. Sprawuje nadzór nad działalnością administracyjną sądów okręgu w sprawach: karnych, wykroczeniowych i rodzinnych oraz w sprawach rozstrzyganych w Wydziale Penitencjarnym Sądu Okręgowego a także nad wykonawstwem orzeczeń karnych i nad stosowaniem tymczasowego aresztowania w postępowaniu przygotowawczym.
6. Nadzoruje obrót prawny z zagranicą w sprawach karnych.
7. Nadzoruje działalność np. Zakładu Poprawczego.
8. Nadzoruje pracę Kuratora Okręgowego.
9. Nadzoruje pracę Oddziału Administracyjnego, Rzecznika Prasowego Sądu Okręgowego, Okręgowego Kierownika Szkolenia oraz sędziów- konsultantów.
10. Bada przy udziale sędziów wizytatorów skargi w sprawach karnych, wykroczeniowych, rodzinnych i związanych z wykonaniem orzeczeń w sprawach karnych.
• wiceprezes
Do kompetencji Wiceprezesa Sądu Okręgowego należy:
1. Zastępstwo Prezesa Sądu Okręgowego
2. Organizacja pracy i współpracy z biegłymi sądowymi
3. Organizacja i współpraca z ławnikami oraz Radą Ławniczą
4. Organizacja i nadzór w zakresie działalności socjalnej w okręgu
5. Bezpośredni nadzór nad biblioteką sądową i archiwum zakładowym
6. Orzekanie w sprawach cywilnych odwoławczych - w zależności od potrzeb
7. Ogólny nadzór nad realizacją zadań merytorycznych w okręgu w zakresie:
- spraw cywilnych
- spraw rodzinnych
- spraw z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych
- spraw gospodarczych
- spraw wieczystoksięgowych
– włącznie z problematyką skarg i zażaleń w w/w zakresie
• Kolegium Sądu Okręgowego
Skład:
- Przewodniczący - Prezes Sądu Okręgowego, a w razie jego nieobecności najstarszy członek Kolegium.
- ośmiu członków (czterech sędziów Sądu Rejonowego oraz czterech sędziów Sądu Okręgowego) wybieranych przez zgromadzenie przedstawicieli sędziów okręgu Sądu Okręgowego
Kolegium realizuje zadania określone w ustawie, a w szczególności:
1) na wniosek prezesa sądu okręgowego wyraża opinięo projekcie podziału czynności w sądzie okręgowym i sądach rejonowych,zasad zastępstw sędziów i referendarzy sądowych, a także zasad podziału spraw poszczególnym sędziom oraz referendarzom sądowym, chyba że ustawa stanowi inaczej,
2) przedstawia zgromadzeniu ogólnemu sędziów opinię o kandydatach na stanowiska sędziów sądów rejonowych i okręgowych,
3) wyraża opinię o kandydatach na wiceprezesa sądu okręgowego oraz prezesów i wiceprezesów sądów rejonowych,
4) wyraża opinię o kandydatach do pełnienia w sądzie okręgowym funkcji przewodniczących wydziałów, wizytatorów, kierownika szkolenia oraz funkcji rzecznika prasowego, a także funkcji przewodniczących wydziałów w sądach rejonowych i wyraża opinię w sprawie zwolnienia z pełnienia tych funkcji,
5) rozpatruje wnioski wynikające z wizytacji i lustracji sądów,
6) rozpatruje odwołania od rozstrzygnięcia prezesa sądu okręgowego, odmawiającego zgody na podjęcie dodatkowego zatrudnienia przez sędziego,
7) wybiera zastępcę rzecznika dyscyplinarnego,
8) wyraża opinię o projektach planów finansowych,
9) wyraża opinie w sprawach przedstawionych przez prezesa sądu okręgowego, prezesa sądu apelacyjnego, Krajową Rade Sądownictwa oraz Ministra Sprawiedliwości,
10) wyraża opinię o kandydacie na stanowisko asesora sądowego oraz wyraża zgodę na powierzenie asesorowi sądowemu pełnienia czynności sędziowskich w sądzie rejonowym
11) wyraża zgodę na delegowanie sędziego sądu rejonowego albo sędziego sądu okręgowego przez prezesa sądu okręgowego,
12) wypowiada się w przypadkach zachowań sędziów naruszających zasady etyki.
• Dyrektor Sądu jest organem sądu w zakresie finansowym i gospodarczym, do którego obowiązków należy m.in.:
1) Wykonuje funkcję dysponenta drugiego stopnia budżetu w okręgu Sądu Okręgowego oraz funkcję dysponenta trzeciego stopnia budżetu dla Sądu Okręgowego.
2) Planuje budżet sądów danego okręgu oraz wykonuje budżet Sądu Okręgowego.
3) Nadzoruje i kontroluje realizację zadań finansowo- rzeczowych oraz przestrzeganie zasad gospodarki finansowej (w tym gospodarowanie mieniem Skarbu Państwa) w Sądzie Okręgowym, a także przestrzeganiem dyscypliny budżetowej przez dysponentów niższego stopnia.
4)Współpracuje z Dyrektorem Sądu Apelacyjnego przy opracowywaniu projektów budżetu na następny rok.
5) Prowadzi działalność inwestycyjną w sądach okręgu siedleckiego oraz innych ośrodkach
6) Koordynuje działanie organizacyjne sądów danego okręgu na rzecz optymalizacji ponoszonych wydatków.
7) Sprawuje nadzór nad pracą np. Oddziałów Finansowych Sądu Okręgowego w, st. inspektora ds. inwestycji, specjalisty ds. zamówień publicznych (w zakresie jego zadań dotyczących zamówień publicznych), Sekcji Gospodarczej.
8) Powołuje komisje przygotowujące i przeprowadzające postępowania o udzielenie przez Sąd Okręgowy zamówień publicznych oraz zatwierdza ich wyniki.
SĘDZIĄ SĄDU OKRĘGOWEGO MOŻE ZOSTAĆ M. in. TEN, KTO:
sędzia sądu rejonowego lub prokurator, który przepracował na tym stanowisku 4 lata
wykonywał zawód radcy prawnego, adwokata, notariusza, starszego radcy w Prokuratorii Generalnej przez 6 lat
pracował w charakterze doktora habilitowanego lub profesora nauk prawnych