Zapewne trudno ci teraz w to uwierzyć, ale Ludzie bezdomni pomimo wielu mankamentów, które dziś irytują uczniów, stali się powieścią kultową dla młodzieży przełomu wieków XIX i XX. Książkę tę czytano z wypiekami na twarzy, pochłaniano ją, podziwiano jej walory estetyczne, a przede wszystkim społeczne. W ciągu dwóch miesięcy sprzedano dwa i pół tysięcy egzemplarzy pierwszego wydania! Postać Tomasza Judyma była podziwiana i szeroko komentowana. Recenzenci odnieśli się do powieści na ogół przychylnie i do dziś utwór pozostaje jednym z najbardziej znanych (a i najczęściej czytywanych z powodu obecności wśród lektur szkolnych) tekstów Żeromskiego. Znaczenie postaci Dla dzisiejszego czytelnika – ucznia zmuszanego do lektury przez szkołę, Ludzie bezdomni to tendencyjna opowieść o „nieżyciowym” indywidualiście, opanowanym niezrozumiałą chęcią „zbawienia świata”, którego poczynania da się skwitować wzruszeniem ramion: „może i kiedyś tak było; dziś na progu XXI wieku nie ma się czym przejmować” Dzisiaj zainteresowanie tą powieścią jest zdecydowanie mniejsze, a postać doktora Judyma wydaje się mało interesująca. Można postawić nawet tezę, iż Ludzie bezdomni (a wiec historia doktora buntownika, idealisty) należą do najbardziej nielubianych przez licealistów lektur. Czyżby powieść Żeromskiego osadzona w konkretnych realiach dziewiętnastowiecznych miała dziś tylko wartość historyczną, czyżby była obrazem świata i stanów świadomości należących do bezpowrotnie minionej przeszłości? Chyba nie tylko. Utwór sugeruje przecież obraz świata podobny do tego, jaki wskazali później egzystencjaliści pokazujący byt „się”, jest także dość przekonującą – i niestety aktualną – diagnozą świata. Ale zauważ, iż Ludzie bezdomni, to przede wszystkim dzieło, które prezentuje wyrazisty portret człowieka, niosącego w sobie ogromny bunt przeciw regułom rządzącym społeczeństwem, ale nie do końca umiejącego sobie z tym buntem poradzić. Nie tylko w udzie bezdomni w kontekście spraw polskich. Zapamiętajcie, że bolesne poszukiwanie wartości najważniejszych w życiu, niezłomne zmagania z samym sobą, uparcie podejmowane próby odnalezienia prawdy o sobie i świecie cechujące Tomasza Judyma, wpisują tę powieść w europejską problematykę poszukiwania wartości, charakterystyczną dla twórczości przełomu wieków – Ibsena czy Conrada.
