Napisz twórczość Adama Mickiewicza. Plis na jutro daje naj.

Adam Mickiewicz debiutował Zimą miejską na łamach Tygodnika Wileńskiego w 1818 roku. Ten najwcześniejszy okres twórczości zwykło się określać mianem okresu wileńsko-kowieńskiego, trwającego do roku 1824. Pozostawał wówczas pod znacznym wpływem Woltera, którego tłumaczył na język polski; młody poeta głosił sceptycyzm poznawczy, zakłamanie historii i wolęracjonalnego poznania. Wynika z tego, że osobowość i światopogląd młodego Mickiewicza, podobnie jak zresztą młodegoSłowackiego, dorastały w uwielbieniu literatury klasycznej[26][27]. Prócz tego znaczna większość jego twórczości z lat 1818–1821 była w gruncie rzeczy poetyckim manifestem wciąż na nowo określanego stowarzyszenia Filomatów. W 1820 opublikował Odę do młodości – utwór przynależący jeszcze do poetyki postklasycyzmu, ale wyłamujący się z ideałówoświecenia. Oda nawoływała do czynnej walki, wyrażała wiarę w moc rewolucyjnego przekształcania rzeczywistości, siłę młodości i zbiorowości. Dzięki temu w XIX wieku bywała często śpiewana podczas powstań narodowych. Przetłumaczona została na prawie wszystkie języki europejskie, wywołując w swoim czasie sporo kontrowersji, np. we Francji[28]. Podobnie ideały ojczyzny, nauki, cnoty, męstwa, pracy i zgody głosiła napisana w rok wcześniej odaklasyczna Hej, radością oczy błysną. Pod koniec roku 1820 drukiem ukazał się kolejny ze znanych wierszy wczesnego Mickiewicza:Pieśń filaretów, którego treść odnosiła się z rewolucyjnym przesłaniem do wszystkich kręgów filareckich (filologów, historyków, chemików, matematyków). Początek utworu był naśladownictwem burszowskiej[29] pieśni niemieckiej: Hej, użyjmy żywota!Wszak żyjem tylko raz;Niechaj ta czara złotaNie próżno wabi nas.A. Mickiewicz, Pieśń Filaretów Wszystkie trzy pieśni szczególny nacisk kładą na ideał wspólnoty, zwłaszcza w sensie duchowym, oraz gwałtowny aktywizmspołeczny. Klasyczna harmonia w szczególny sposób łączy się tutaj z dynamizmem życia, co sygnalizuje przynależność utworów do czasów pośredniczących między dwoma epokami. W 1822 powstał zbiór Ballad i romansów, uważany powszechnie nie tylko za właściwy debiut Mickiewicza, ale również za dzieło oficjalnie rozpoczynające epokę romantyzmuw Polsce[7]. Sporo kontrowersji wywołała w swoim czasie ballada otwierająca cykl[30],Romantyczność, zwłaszcza śmiałym przełożeniem ludowości nad postęp cywilizacyjny, kreacją nowego typu wzoru moralnego (młoda wiejska dziewczyna zdradzająca skrajną nierównowagę emocjonalną)[31] oraz dość jednostronnie odczytywaną krytyką ówczesnego autorytetu naukowego, profesora samego poety, Jana Śniadeckiego. Był to świadomy i bezpośredni wkład Mickiewicza w polemikę międzyKazimierzem Brodzińskim, prekursorem romantyzmu w literaturze polskiej, a Śniadeckim[32]. Zamysł fabularnyRomantyczności znalazł w późniejszym czasie rozwinięcie w postaci epizodu z życia Gustawa w IV części Dziadów. Ballady i romanse, oprócz ballad (poważnych i ironicznych), zawierały również przypowiastkisentymentalne. Utwory zbioru cechował typowo romantyczny zwrot w stronę folkizmui niesamowitości, mocno zaakcentowane moralne przesłanie oraz przekonanie otranscendentnych, metafizycznych powiązaniach między dobrem a złem –zbrodnią i karą. Sentencjonalne, ludowe wyobrażenie moralności było u wczesnego Mickiewicza stale obecne, co najdobitniej pokazuje obrzęd gusła w II części Dziadów. Dalsze wiersze z okresu kowieńsko-wileńskiego z lat 1822–1824 są w dużej mierze swobodnymi przeróbkami utworówLorda Byrona, Jeana Paula oraz Jeana de La Fontaine’a. Wśród nich znalazł się jednak jeszcze jeden szeroko omawiany wiersz poety – Do Joachima Lelewela. W napisanym w 1822 poemacie poświęconym znanemu wówczas działaczowi politycznemu,Joachimowi Lelewelowi, Mickiewicz starał się trzeźwo ocenić dziedzictwo rewolucji francuskiej oraz rolę rewolucji w ogóle, jako faktu społecznego mającego wpływ na przebieg dziejów. Inną próbą podważeniadespotyzmu był poemat heroikomicznyKartofla – utwór głoszący apoteozę nauki, postępu, rozumu i pracy. Dość wymowna jest tu apostrofa do Adama Chreptowicza, reprezentanta arystokracji litewskiej, „uprawcy ziemlanki”. W 1834 wydał w Paryżu ostatnie wielkie dzieło swego życia – Pana Tadeusza. Tenpoemat epicki składa się z 12 ksiąg. Po śmierci autora wydano jego bolesny epilog do poematu[33]. Pan Tadeusz stał się najbardziej popularnym w kolejnych pokoleniach dziełem literatury polskiej. Być może jednym z nielicznych marzeń autora (o dotarciu pod strzechy), które się spełniło. Szereg fragmentów tego dzieła weszło na stałe do polskiego języka potocznego i literackiego, a poszczególne jego części znane są, jako wręcz osobne „dzieła” poetyckie (Inwokacja,Pieśń Wojskiego, Epilog i inne). Znany malarz i ilustrator epoki romantyzmu, Michał Elwiro Andriolli był autorem szczególnie popularnych ilustracji do Pana Tadeusza i Konrada Wallenroda. Koncepcja dramatu słowiańskiegoEdytuj 4 kwietnia 1843 na Collège de France, w ramach tzw. prelekcji paryskich, Adam Mickiewicz wygłosił Lekcję XVI, określaną jako ostatnia teoria dramatu romantycznegow literaturze europejskiej[34]. Wykład dotyczył konkretnie analizy Nie-Boskiej komediiZygmunta Krasińskiego, która pozwoliła na wyciągnięcie szerszych niż literackie, bo również historiozoficznych wniosków. Całość składała się na koncepcję tzw. dramatu słowiańskiego. Mickiewicz za Percy’m Bysshe Shelleyem, Samuelem Taylorem Coleridgem,Johannem Gottfriedem Herderem,Gottholdem Ephraimem Lessingiem,Jakobem Michaelem Reinholdem Lenzemoraz Johannem Heinrichem Merckiem[34]głosił, iż odnowa współczesnego teatru nastąpić powinna poprzez zaakcentowanie jego pierwiastków narodowych[34]. Związek Mickiewicza z polskim romantyzmem i klasycyzmemEdytuj Powszechnie zwykło się uznawać Adama Mickiewicza za prawodawcę polskiego romantyzmu[7], szczegółowa analiza jego dzieł i postawy artystycznej (podobne jak uGoethego, Hugo czy Byrona) wykazuje jednak pośrednictwo wieszcza między oświeceniowym klasycyzmem a romantyzmem. Alina Witkowska zauważa, że pomimo powszechnego przekonania podsyconego kontrowersyjnąRomantycznością, Mickiewicz nie tylko nie negował dziedzictwa oświecenia, ale nawet wybierał z niego najcenniejsze zdobycze, jak np. kunsztowność formy czy wolteriańskiracjonalizm[7]. Adam Czerniawski zwraca z kolei uwagę na mimetyczność utworów poety. W Światach umownych pisze:  Mickiewicz urodził się za późno, że niewiele ma wspólnego ze Słowackim,Malczewskim, Byronem czy Keatsem, że natomiast bliższy jest estetyce Krasickiego,Pope’a, Racine’a. W takim świetle program ścisłego obiektywizmu przestaje być zaskakujący[35]. Dodatkowym dowodem na klasyczną mimetyczność czy wręcz realizm utworów Mickiewicza mają być w opinii Czerniawskiego programowe cytaty; „widzę i opisuję” z Pana Tadeusza, „i wszystko wiernie odbijam” z Liryków lozańskich, czy „sceny historyczne i charaktery osób działających skreślił sumiennie, nic nie dodając i nigdzie nie przesadzając” z III cz. Dziadów[36]. Wierność realiom u Mickiewicza (przeciwstawiona romantycznemu uwielbieniu niesamowitości i fantastyki) wynikała jednak z poczucia narodowego obowiązku, co zauważa Marian Urselporównując twórczość autora Dziadów ze wczesną twórczością Słowackiego[37]. Do podobnych wniosków dochodziła również europejska krytyka literacka:  Uczucia miłości czy przerażenia bliskie naturze zachowują swoje nieokreślone piętno; mówiący językiem gminu poeta pozostawia również polom, jeziorom, lasom ich subtelną mowę: nie zamienia ich w bogów i boginie, nie opisuje z infantylnym i małostkowym naśladownictwem, mówi o tym, co widzi, kiedy harmonia lub kontrast kierują go na przedmioty zewnętrzne; a uczucie, jakie rodzi się mimochodem z jego słów jest poezją, owym odblaskiem, jaki oko człowieka rzuca na przyrodę[38] Bliskość Mickiewicza poetyce klasycyzmu widoczna jest również jego w zamiłowaniu do pisania bajek w duchu La Fontaine’a iIgnacego Krasickiego, tworzonych zwłaszcza w latach 1832–1834. Z drugiej jednak strony, jak zauważają badacze literatury, romantyzm polski jest mickiewiczowski[39], ponieważniemal wszystko powstawało za przykładem Mickiewicza, przeciw Mickiewiczowi, wobec Mickiewicza[40]. Okres towiańszczyznyEdytuj Wielu badaczy twórczości Mickiewicza zwróciło uwagę na fakt, że genialny talent poetycki autora Romantyczności przygasł bardzo w drugim okresie paryskim. Wiązało się to z zaangażowaniem się Mickiewicza w aktywność polityczną, społeczną, a zwłaszcza jego silny związek z Andrzejem Towiańskim. Własna wiara Mickiewicza w jego osobistą odpowiedzialność za losy polskie, chęć służenia sprawie polskiej poprzez organizację Legionu polskiego, oddziałów polskich podczas wojny na Krymie, połączone z mistyczną sektą religijną Towiańskiego – uniemożliwiły mu skupienie się na czystej twórczości literackiej. Jego związki z Towiańskim posłużyły nie tylko wyobcowaniu się i niechęci w środowisku innych światłych twórców (jak Słowacki), ale i były bezpośrednią przyczyną utraty pracy wCollège de France, a co się z tym wiązało – wpływu na europejskich artystów i myślicieli. Julian Krzyżanowski twierdzi wręcz, że „Z chwilą powstania poematu soplicowskiego i jego bolesnego epilogu – genialny poeta skończył się w Mickiewiczu na zawsze”[41]. Mickiewicz jako prekursor fantastyki naukowejEdytuj Antoni Smuszkiewicz w jednej z pierwszych polskich monografii dotyczącej literaturyfantastycznonaukowej wykazuje pośredni wpływ nieopublikowanej Historii przyszłościMickiewicza na powstanie tego gatunku. Dzieło nie zostało nigdy opublikowane, a rękopis zaginął; sporo informacji dostarczają o nim jednak liczne pozostawione zapiski i listy do przyjaciół poety. Antoni Edward Odyniec w liście do Juliana Korsaka nazwałHistorię przyszłości Don Kichotem swojego czasu[42]. Badacze literatury uznają, że nieopublikowane dzieło Mickiewicza mogło zrewolucjonizować literaturę światową[43][44][45]; najprawdopodobniej wyprzedzało ono wizjeJuliusza Verne’a, Herberta George’a Wellsa iJerzego Żuławskiego[43][45], a nawet prześcigało je w naukowo-technicznych i społecznych spekulacjach[43]. Mickiewicz w pisaniu Historii przyszłości(niektóre fragmenty powstały w języku francuskim) inspirował się twórczością dwóch rosyjskich prozaików: Jana Tadeusza Bułharyna i Władimira Odojewskiego. Działalność przekładowaEdytuj Adam Mickiewicz wcześnie zajął się działalnością przekładową. Już w 1817 „spolszczył”[46] dwie sztuki Woltera, Éducation d’un prince i Gertrude, ou Éducation d’une fille, którym nadał tytuły Mieszko, książę Nowogródka oraz Pani Aniela i dziewica Orleańska. Tłumaczenie to było w istocie parafrazą francuskich utworów, z przesunięciem akcentu na bardziejhermetyczną, narodową tematykę.