Kryzys i odbudowa państwa Piastów.

Po śmierci Bolesława Chrobrego walkę o tron wygrał jego syn Mieszko II, który koronował się na króla w 1025 r. Rywalizujący z nim przyrodni brat Bezprym uciekł na Ruś i tam czekał na dogodny moment, aby przejąć rządy w Polsce. Nowy władca kontynuował politykę zagraniczną ojca. Sprzymierzył się z przeciwnikami cesarza Konrada II i wystąpił przeciwko niemu. W 1028 i 1030 r. zorganizował wyprawy zbrojne na Saksonię. Decyzje Mieszka II okazały się jednak niekorzystne dla Polski. W 1031 roku Konrad II w porozumieniu z księciem Ruskim Jarosławem Mądrym najechał na państwo polskie. Do ataku przyłączył się władca Czech, pragnący odzyskać Morawy zajęte wcześniej przez Bolesława Chrobrego. Z trudnej sytuacji politycznej skorzystał również Bezprym i przejął władzę w kraju. Zrezygnował jednak z korony królewskiej, zadowalając się tytułem księcia. Osamotniony Mieszko II szukał wówczas schronienia w Czechach. Tam został jednak uwięziony i okaleczony. Okrutne rządy Bezpryma szybko upadły, on sam natomiast wkrótce został zamordowany. W 1032 roku Mieszko II powrócił do Polski. Opanował trudną sytuację w kraju, w czym pomogli mu dotychczasowi wrogowie, władcy Niemiec oraz Rusi, którzy nie byli zainteresowani całkowitym zniszczeniem państwa Piastów, lecz tylko jego osłabieniem. Książę nie odzyskał jednak korony, a Polska utraciła swoją dotychczasowa pozycję. Po śmierci Mieszka II w 1034 r. rządy w kraju objął jego syn Kazimierz Odnowiciel. Z pomocą matki, królowej Rychezy, próbował odbudować silną władzę książęcą, lecz sprzeciwili się temu możnowładcy. Najpierw doprowadzili do wygnania Rychezy, a w 1037 roku zbuntowali się przeciwko księciu, który musiał uciekać na Węgry. Doprowadziło to do rozpadu Polski na kilka małych niezależnych państw rządzonych przez możnowładców. Najpotężniejszy z nich, Miecław, samodzielnie rządził na Mazowszu. Osłabienie władzy wykorzystali chłopi niezadowoleni z przyjęcia religii chrześcijańskiej i wciąż rosnących danin na rzecz Kościoła oraz dworu. Wkrótce doszło do wybuchu powstania ludowego, którego celem był powrót do dawnych wierzeń oraz obalenie panujących książąt. W wyniku tych wydarzeń w znacznej części kraju administracja kościelna i państwowa całkowicie przestały istnieć. W tej sytuacji w 1039 roku czeski książę Brzetysław napadł i spustoszył Śląsk wraz z Wielkopolską. Jego oddziały dotarły aż do Gniezna i wywiozły stamtąd relikwie św. Wojciecha. Ograbiona stolica straciła wówczas swoje znaczenie, a Śląsk został przyłączony do Czech. Rozpad państwa piastowskiego i powrót części jego mieszkańców do pogaństwa zaniepokoił władców sąsiednich krajów. Obawiali się, iż bunt rozprzestrzeni się także wśród ich poddanych, którzy dopiero niedawno zostali nawróceni na chrześcijaństwo. W 1039 roku cesarz niemiecki zaniepokojony wzrostem potęgi Czech pomógł Kazimierzowi Odnowicielowi przywrócić rządy książęce. Wspierany przez wojska cesarskie Kazimierz zjednoczył na nowo Małopolskę, Wielkopolskę oraz Kujawy. Odtąd głównym ośrodkiem władzy polskich monarchów stał się Kraków, który w burzliwym okresie nie uległ tak dotkliwym zniszczeniom jak Gniezno. Odbudowane państwo było inaczej zorganizowane niż za czasów Bolesława Chrobrego. Rozległe tereny monarchii piastowskiej podzielono na prowincje. Równocześnie na nowo powstawała w Polsce organizacja kościelna - wznoszono kolejne świątynie oraz klasztory. Gdy sytuacja w księstwie została uporządkowana, książę przystąpił do odzyskiwania kolejnych ziem. W 1047 roku z pomocą swego teścia, władcy Rusi pokonał Miecława i przyłączył Mazowsze, a w następnych latach podporządkował sobie Pomorze Wschodnie i dobił zagarnięty przez Czechów Śląsk.