Dokonaj charakterystyki przedsiębiorstw przyjmując kryterium: forma organizacyjno prawna
Każda forma prawna przedsiębiorstwa uregulowana jest w innym akcie prawnym.
Spółki prawa handlowego uregulowane w kodeksie spółek handlowych obejmują:
Spółki osobowe
Spółka jawna - Spółka jawna jest spółką osobową, która prowadzi przedsiębiorstwo pod własną firmą, a nie jest inną spółką handlową (art. 22 1). Spółka nie posiada osobowości prawnej, ale przepisy k.s.h. nadają jej niektóre cech osoby prawnej. Spółka jawna może zwierać umowy czy występować przed sądem jako strona, posiada więc swój majątek, a więc ma cechy osobowości prawnej. Do powstania spółki jawnej koniecznie jest zawarcie umowy w formie pisemnej pod rygorem nieważności oraz - co stanowi novum wprowadzone ustawą zmieniającą k.s.h. - wpis do rejestru, który w obecnym stanie prawnym uzyskał znacznie konstytutywne. Wprowadzono również wyraźną regulację odpowiedzialności za zobowiązania zaciągnięte w imieniu spółki przed jej wpisem do rejestru (art. 25).
Umowa spółki jawnej jest typowa dla spółek osobowych. To co powinna zawierać jest opisane powyżej. Umowa określa wysokość wkładów wspólników - pieniężnych lub niepieniężnych. Wkładem może też być wykonanie pracy na rzecz spółki.
Nowelizacja k.s.h. przewiduje najbardziej obszerne i istotne zmiany w obszarze regulacji prawnej spółek osobowych. Przede wszystkim, zwiększono kwotę przychodów netto spółki cywilnej obligującej jej wspólników do zgłoszenia (a w konsekwencji - jej przekształcenia w spółkę jawną) do wartości powodującej powstanie obowiązku prowadzenia ksiąg rachunkowych, tj. aktualnie równowartości w złotych polskich kwoty 800 000 euro.
Przykład: M.Furtek i Wspólnicy Kancelaria Prawnicza Spółka Jawna
Spółka partnerska - Spółka partnerska jest typem handlowej spółki osobowej przeznaczonym do prowadzenia działalności w zakresie wolnych zawodów. Kodeks spółek handlowych definiuje spółkę partnerską jako spółkę utworzoną przez wspólników (partnerów) w celu wykonywania wolnego zawodu w spółce prowadzącej przedsiębiorstwo pod własną firmą (art. 86 1). Firma tej spółki powinna zawierać nazwisko co najmniej jednego partnera, dodatkowe oznaczenie, że chodzi o spółkę partnerską - "i partner" "i partnerzy"; "spółka partnerska" - oraz określenie wolnego zawodu (bądź zawodów ) wykonywanego w spółce. Partnerami mogą być wyłącznie osoby fizyczne, uprawnione do wykonywania wolnych zawodów, określonych w art. 88 ustawy: adwokaci, aptekarze, architekci, biegli rewidenci, brokerzy ubezpieczeniowi, doradcy podatkowi, inżynierowie budownictwa, księgowi, lekarze, lekarze stomatolodzy i lekarze weterynarii, notariusze, pielęgniarki, położne, radcy prawni, rzecznicy partnerowi, rzeczoznawcy majątkowi i tłumacze przysięgli.
Przykład: Adwokaci (Kaczor Klimczyk Pucher Wypiór - Adwokaci Spółka Partnerska)
Spółka komandytowa - Spółka komandytowa jest spółką osobową mającą na celu prowadzenie przedsiębiorstwa pod własną firmą, w której za zobowiązania spółki co najmniej jeden wspólnik (komplementariusz) odpowiada bez ograniczenia, a odpowiedzialność co najmniej jednego wspólnika (komandytariusza) jest ograniczona do wysokości sumy komandytowej. Dla analizowanego typu spółki charakterystyczne jest zatem zróżnicowanie statutu prawnego wymienionych kategorii wspólników. W przeciwieństwie do partnera w spółce partnerskiej, ograniczenie odpowiedzialności komandytariusza za zobowiązania spółki jest niezależne od ich tytułu prawnego - ma bowiem charakter kwotowy. Dalsze ograniczenie odpowiedzialności komandytariusza może być skutkiem wniesienia wkładu do majątku spółki - obowiązuje w tym zakresie zasada wzajemnej rozłączności odpowiedzialności osobistej komandytariusza i ryzyka ekonomicznego utraty wniesionego przez niego wkładu. Ceną ograniczonej odpowiedzialności komandytariusza jest brak bieżącego wpływu na funkcjonowanie spółki. Prowadzenie spraw i reprezentacja spółki jest zastrzeżona dla komplementariuszy. Poza prawem do części zysku komandytariusz ma jedynie uprawnienia kontrolno-informacyjne oraz prawo do współdecydowania w sprawach przekraczających zakres zwykłych czynności spółki.
Przykład: Kancelaria AUXILIUM-LEX Spółka Komandytowa
Spółka komandytowo-akcyjna - Spółka komandytowo-akcyjna została zakwalifikowana zgodnie z założeniami ustawy jako spółka osobowa. Ponieważ jednak konstrukcja prawna tego typu spółki wykazuje elementy kapitałowe, można również mówić o jej mieszanym, osobowo-kapitałowym charakterze. Cechy konstrukcyjne kwalifikują spółką komandytowo-akcyjną jako formę prowadzenia średnich i większych przedsiębiorstw o ugruntowanej pozycji na rynku. Doświadczenia państw obcych wskazują, że jest ona często wybierana przez dynamiczne rozwijające się przedsiębiorstwa rodzinne. Korzystny mariaż cech właściwych spółkom osobowym i kapitałowym stwarza bowiem możliwości dekapitalizowania przedsiębiorstwa i uczestnictwa w rynku kapitałowym przy jednoczesnym zagwarantowaniu komplementariuszom bezpośredniego wpływu na działalność spółki, bez groźby tzw. "wrogiego przejęcia".
Spółką komandytowo-akcyjną jest spółka osobowa mająca na celu prowadzenie przedsiębiorstwa pod własną firmą, w której za zobowiązania spółki co najmniej jeden wspólnik (komplementariusz) odpowiada bez ograniczenia, a co najmniej jeden wspólnik jest akcjonariuszem. Spółka komandytowo-akcyjna powstaje podobnie jak spółka akcyjna. Konieczne jest sporządzenie statutu spółki w formie aktu notarialnego, podpisanego przynajmniej przez wszystkich komplementariuszy, a także objęcie akcji. Kapitał zakładowy spółki wynosi minimum 50 000 zł (art. 126 2).
Przykład:
Spółki kapitałowe
Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością - Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością tworzona jest przez jedną lub więcej osób. To jedyna możliwa forma spółki jednoosobowej. Zawiązanie spółki możliwe jest po spełnieniu czynności:
- sporządzeniu umowy spółki,
- wniesieniu kapitału zakładowego,
- wyborze władz spółki,
- dokonaniu wpisu do rejestru handlowego.
Wspólnicy spółki sporządzają umowę spółki, a jeżeli spółka utworzona jest tylko przez jedną osobę w miejsce umowy spółki sporządzany jest dokument - akt założycielski. Umowa spółki z ograniczoną odpowiedzialnością jest ważna tylko wtedy, gdy sporządzona zostanie w formie aktu notarialnego.
Przykład: Lotto - Totalizator Sportowy Sp. z oo
Spółka akcyjna - Spółka akcyjna jest spółką kapitałową - powstaje ona przez połączenie kapitałów wielu osób. Wspólnicy (akcjonariusze) nie odpowiadają osobiście za zobowiązania spółki. Pierwszym krokiem warunkującym powstanie spółki akcyjnej jest sporządzenie i podpisanie przez założycieli statutu spółki.
Zawiązać spółkę akcyjną może jedna albo więcej osób. Spółka akcyjna nie może być zawiązana wyłącznie przez jednoosobową spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością.
Przykład: Huta "Częstochowa" Spółka Akcyjna
Kodeks cywilny z kolei reguluje działalność następujących form prawnych przedsiębiorstw:
Spółka cywilna - jeden z rodzajów umów znanych polskiemu prawu cywilnemu. W odróżnieniu od spółek kapitałowych spółka cywilna nie posiada osobowości prawnej, nie stanowi też jednostki organizacyjnej nie posiadającej osobowości prawnej, lecz jest konstrukcją regulowaną przez prawo zobowiązań (art. 860-875 Kodeksu cywilnego). Nie stanowi więc samodzielnego podmiotu prawa, podmiotami prawa pozostają wspólnicy spółki cywilnej. W związku z tym spółka cywilna nie ma własnego mienia - nabywane prawa i zaciągane zobowiązania wchodzą do wspólnego majątku wspólników, stanowiącego ich współwłasność łączną. Także wspólnicy, nie spółka, prowadzą ewentualne przedsiębiorstwo, które podlega rejestracji w Ewidencji Działalności Gospodarczej właściwego wójta, burmistrza, prezydenta miasta.
Przykład: Galus Spółka Cywilna
Przedsiębiorstwo prywatne osoby fizycznej - Osoba fizyczna wykonująca działalność gospodarczą lub indywidualny przedsiębiorca lub przedsiębiorstwo prywatne osoby fizycznej - jedna z form prowadzenia działalności gospodarczej w Polsce. Osoba fizyczna może rozpocząć prowadzenie działalności po uzyskaniu wpisu do Ewidencji Działalności Gospodarczej właściwego wójta/burmistrza/prezydenta miasta. Ponadto w niektórych przypadkach (działalność regulowana) przedsiębiorca musi uzyskać zezwolenie lub koncesję oraz przedstawić dokumenty potwierdzające posiadanie wymaganych prawem kwalifikacji lub uprawnień do prowadzenia danej działalności. Ogólne zasady działania przedsiębiorstw osób fizycznych określone są w ustawie o swobodzie działalności gospodarczej.
Przykład: Usługi Remontowo – Budowlane Krzysztoń Urszula
Pozostałe formy prawne uregulowane są w poszczególnych aktach prawnych - ustawach. Inne spotykane :podmioty gospdoarcze w polskim ustawodawstwie to:
Spółdzielnia - Spółdzielnia jest samodzielnym, samorządnym i dobrowolnym zrzeszeniem członków. Spółdzielnia prowadzi działalność gospodarczą i działalność społeczno-wychowawczą, uwzględniając potrzeby zrzeszonych w spółdzielni członków. Spółdzielnia może prowadzić działalność społeczną i oświatowo-kulturalną na rzecz swoich członków i ich środowiska.
Przykład: Spółdzielnia Mieszkaniowa "Połaniec"
Przedsiębiorstwo państwowe - Państwowe przedsiębiorstwo to samodzielna, samorządna i samofinansująca się jednostka organizacyjna, prowadząca działalność gospodarczą. Samodzielność przedsiębiorstwa państwowego oznacza m.in., że przedsiębiorstwo państwowe występuje jako samodzielny podmiot. Samorządność przedsiębiorstwa państwowego polega na zapewnianiu załodze możliwości współdecydowania o sprawach przedsiębiorstwa. Samofinansowanie ? polega na tym, że przedsiębiorstwo pokrywa z uzyskanych przychodów koszty swojego działania i inne obciążenia np. podatki. Przedsiębiorstwo państwowe gospodaruje samodzielnie wydzieloną częścią mienia ogólnonarodowego i ponosi odpowiedzialność majątkową za swoją działalność. Posiada osobowość prawną, którą uzyskuje po wpisaniu do rejestru przedsiębiorstw państwowych.
Przykład: Przedsiębiorstwo Państwowe Komunikacji Samochodowej Siemiatycze
Stowarzyszenia - Zmieniona i ujednolicona ustawa z dnia 7 kwietnia 1989 roku Prawo o stowarzyszeniach, wprowadza regulacje prawne dotyczące tworzenia, celów, rodzajów i likwidacji stowarzyszeń. W myśl art. 2 1 tej ustawy stowarzyszenie jest dobrowolnym, samorządnym, trwałym zrzeszeniem o celach niezarobkowych. Stowarzyszenie nie ma narzuconych celów działań. Zarówno swoje cele, programy działania, jak i struktury organizacyjne określa samodzielnie. Ponadto stowarzyszenie uchwala akty wewnętrzne dotyczące jego działalności. Działalność stowarzyszenia jest oparta na pracy społecznej członków. Jednakże do prowadzenia swych spraw (jak na przykład w kwestiach prawnych) stowarzyszenie może zatrudniać pracowników.
Zgodnie z art. 9 ustawy co najmniej piętnaście osób, pragnących założyć stowarzyszenie musi się zebrać i uchwalić statut stowarzyszenia. Ponadto powinni oni wybierać
Przykład: SEP - Stowarzyszenie Elektryków Polskich
Fundacja - forma prawna organizacji pozarządowej, której istotnym substratem jest kapitał przeznaczony na określony cel oraz statut zawierający reguły dysponowania tym kapitałem. Fundacje są po stowarzyszeniach drugą co do popularności formą prawną wśród organizacji pozarządowych.
Przykład: Fundacja TVN "Nie jesteś sam"
Od 1 maja 2004 roku w Polsce można również zawiązywać tzw. spółki paneuropejskie, które są uregulowane zarówno w ustawodawstwie wspólnotowym, jak i krajowym. Obejmują one takie formy prawne jak:
Spółka europejska (łac. societas europea, ang. European Company), zwana również: europejska spółka akcyjna. Oficjalny skrót w całej Unii Europejskiej dla tej formy to SE. Jedna z paneuropejskich form prowadzenia działalności gospdoarczej na skalę całej Unii Europejskiej. Jest odpowiednikiem krajowej spółki europejskiej. Podlega rejestracji w rejestrze handlowym tego państwa, w którym znajduje się jej statutowa siedziba (w Polsce w Krajowym Rejestrze Sądowym, KRS). Spółka ta uregulowana jest w prawie europejskim przepisami rozporządzenia Nr 2157/2001/WE z dnia 8 października 2001 r. w sprawie statutu spółki europejskiej (SE) (Dz. Urz. WE L 294 z 10.11.2001) oraz dyrektywy 2001/86/WE z dnia 8 października 2001 r. uzupełniającej statut spółki europejskiej w odniesieniu do zaangażowania pracowników (Dz. Urz. WE L 294 z 10.11.2001). W uzupełnieniu norm rozporządzenia (obowiązującego bezpośrednio w państwie członkowskim UE od 8 października 2004 r.) polski ustawodawca uchwalił 4 marca 2005 r. ustawę o europejskim zgrupowaniu interesów gospodarczych i spółce europejskiej (Dz. U. Nr 62, poz. 551).
Przykład: Allianz SE
Europejskie zgrupowanie interesów gospodarczych (skrót EZIG) - nowa, przewidziana przez prawo wspólnotowe, forma prawna prowadzenia działalności gospodarczej o charakterze ponadnarodowym, która łączy w sobie cechy spółki (jawnej) i konsorcjum
Spółdzielnia europejska - jedna z paneuropejskich form prowadzenia działalności gospodarczej przewidziana w prawie wspólnotowym
Europejska spółka prywatna - jedna z paneuropejskich form prowadzenia działalności gospodarczej. Obecnie trwają dopiero prace legislacyjne nad jej wprowadzeniem do prawa wspólnotowego.
Europejska spółka wzajemna - jedna z paneuropejskich form prowadzenia działalności gospodarczej. Obecnie trwają dopiero prace legislacyjne nad jej wprowadzeniem do prawa wspólnotowego.
Stowarzyszenie europejskie - jedna z paneuropejskich form prowadzenia działalności gospodarczej. Obecnie trwają dopiero prace legislacyjne nad jego wprowadzeniem do prawa wspólnotowego.
Przedsiębiorstwo zbiorowego inwestowania w zbywalne papiery wartościowe, skrót UCITS - Undertakings for Collective Investments in Transferible Securities, są to specjalnie utworzone portfele wspólnych inwestycji, przeznaczone wyłącznie do inwestowania aktywów pochodzących od inwestorów. Są uregulowane w ustawodawstwie wspólnotowym.