SUMIENIE Sumienie to jakaś wewnętrzna władza, dzięki której mamy pewność czy nasze postępowanie jest dobre czy złe. Sumienie utożsamiane w Biblii z sercem jest bardzo bliskie człowiekowi. Sumienie mamy od samych naszych narodzin. Rodzimy się z nim. Jest ono darem Boga. Nie możemy go kupić ani sprzedać. Wymienić na nowe, lub dostać w prezencie. Rodzaje sumienia: Sumienie przed- i po-uczynkowe (prospektywne i retrospektywne). Podstawą tego rozróżnienia jest to, czy czyn podlegający ocenie sumienia ma dopiero być spełniony, czy też już został dokonany. Sumienie przeduczynkowe pełni istotną rolę rozstrzygającą o tym, czy podjąć, czy też zaniechać czynu. Sumienie pouczynkowe jest reakcją sumienia na czyn już spełniony. Dokonuje ono jakby wtórnej oceny czynu Wyraża aprobatę lub dezaprobatę dla spełnionego czynu. Sumienie prawdziwe i sumienie błędne Podstawą tego podziału jest stosunek sądu sumienia do norm obiektywnego porządku moralnego. Jeżeli subiektywny osąd sumienia jest zgodny z obiektywną prawdą moralną - wtedy sumienie jest prawdziwe. Sumienie błędne występuje w różnych postaciach. Do najczęściej spotykanych należą: Sumienie szerokie - przejawiające skłonność do zupełnie nieuzasadnionego pomniejszania własnych win i wykroczeń. Sumienie ciasne - jest z kolei przeciwieństwem szerokiego i charakteryzuje się skłonnością do nieuzasadnionego powiększania win. Swoistą kombinacją sumienia szerokiego i ciasnego - ale w odwrotnych jakby proporcjach - jest tzw. faryzejskie sumienie. Wyolbrzymia się tu drobne sprawy i obowiązki, a lekceważy istotne. Jeszcze inną odmianą sumienia błędnego jest sumienie skrupulanckie. Skrupulat to człowiek przesadnie lękliwy, przeżywający mocne - a nieuzasadnione - wyrzuty sumienia, trwający niemal permanentnie w stanie lęku i niepewności o czystość swego sumienia. Sumienie zawikłane - zachodzi wówczas, kiedy człowiek nie jest zdolny do przezwyciężenia trudności sądząc, że jakkolwiek postąpi - postąpi źle. Sumienie pewne i sumienie wątpliwe Ten podział odgrywa szczególnie ważną rolę w etyce sumienia, bowiem z sumieniem wątpliwym działać nie wolno. Dla moralnie dozwolonego działania wymagany jest stan sumienia pewnego. Sumienie pewne oznacza taki stan sumienia, który (przy formułowaniu sądów) wyklucza wszelkie uzasadnione obawy błądzenia. Tu człowiek, przy pomocy dostępnej mu wiedzy, dochodzi do wewnętrznego przeświadczenia, że należy postąpić tak - a nie inaczej. Sumienie wątpliwe jest przeciwieństwem pewnego i oznacza taki stan sumienia, w którym człowiek nie jest zdolny do uformowania sądu o moralnej wartości konkretnego czynu (posiada jakby równe racje „za” i „przeciw”) i w związku z tym nie jest też zdolny do podjęcia konkretnej decyzji
