Wpływ człowieka na kształtowanie i przeobrażanie środowiska przyrodniczego i Ziemii

1)Ziemia planetą wszystkich ludzi.
Na kształtowanie się Ziemi, przy czym wszelkich zmian w naszym klimacie, wpływa przede wszystkim człowiek. Jest on głównym żywicielem jak i niszczycielem tej planety. Występowanie takich zjawisk jak katastrofy ekologiczne, zbiorniki retencyjne, wycinanie lasów, zanieczyszczenia środowiska.
Ziemia jest własnością wszystkich jej mieszkańców i wszyscy maja do niej jednakowe prawa. Powszechne jest dążenie człowieka do zapewnienia sobie warunków umożliwiających zarówno jemu jako jednostce, jak i również społeczności, w której żyje, pomyślny rozwój. Jednak oczekiwania człowieka są często unicestwiane przez siły przyrody lub stosunki społeczne.
Potrzeby ludzkie są nieograniczone. Człowiek żyje i działa w ściśle określonym środowisku geograficznym. Jest to twór złożony, obejmuje elementy naturalne, sztuczne. Pierwotne środowisko już dawno uległo przekształceniu. Wynika to przede wszystkim z rozwoju techniki i przemysłu (rewolucja przemysłowa), a także dynamiczny wzrost liczny ludności. Za początek okresu niebezpiecznego dla środowiska naturalnego uznaje się 1940 rok. Rozpoczęło się wówczas wykorzystywanie energii atomowej, rosła produkcja środków chemicznych, nastąpił gwałtowny rozwój transportu – co pociągnęło za sobą ogromne zmiany w środowisku geograficznym.



ZANIECZYSZCZENIE ŚRODOWISKA jest to stan środowiska wynikający z wprowadzenia do powietrza, wody lub gruntu albo nagromadzenia na powierzchni ziemi substancji stałych, ciekłych lub gazowych albo energii w takich ilościach lub w takim składzie, że może to ujemnie wpływać na zdrowie człowieka, przyrodę ożywioną, klimat, glebę, wodę lub powodować inne, niekorzystne zmiany (np. korozję materiałów). Może być spowodowane przez źródła naturalne (np. wulkany) lub antropogeniczne (będące wynikiem działalności człowieka); następuje ono w wyniku systematycznej emisji czynników degradujących środowisko lub też jest następstwem awarii będącej przyczyną nagłego uwolnienia zanieczyszczeń do: atmosfery (np. awarie w elektrowniach jądrowych), wód (np. awarie zbiornikowców) albo gruntu (np. wycieki paliw płynnych podczas transportu kolejowego).
Zanieczyszczenie powietrza powodowane jest gł. przez:
· gazy i pary związków chemiczne, np. tlenki węgla (CO i CO2), siarki (SO2 i SO3) i azotu (NOx), amoniak (NH3),
· cząstki stałe nieorganiczne i organiczne (pyły), np. popiół lotny, sadza, pyły z produkcji cementu, związki ołowiu, miedzi, chromu, i innych metali ciężkich;
· mikroorganizmy — wirusy, bakterie i grzyby, których rodzaj lub ilość odbiega od składu naturalnej mikroflory powietrza;
· kropelki cieczy, np. kwasów, zasad, rozpuszczalników.
Zanieczyszczenie wód powodują substancje chemiczne, bakterie i inne mikroorganizmy, obecne w wodach naturalnych w zwiększonej ilości. Do najczęściej występujących zanieczyszczeń antropogenicznych należą: pestycydy, substancje powierzchniowo czynne, oraz metale ciężkie, głównie ołów, miedź, chrom, rtęć i cynk, a także wody podgrzane (zanieczyszczenia termiczne). Najwięcej zanieczyszczeń trafia do wód razem ze ściekami. Innymi źródłami zanieczyszczenia wód są: transport wodny i lądowy, stosowanie pestycydów i nawozów sztucznych oraz odpady przem. i komunalne. Wody ulegają zanieczyszczeniu także wskutek eutrofizacji.
Zanieczyszczenie gleb i gruntów jest związane z obecnością substancji chemicznych i radioaktywnych pochodzących m.in. ze stałych i ciekłych odpadów przemysłowych i komunalnych, gazów i pyłów emitowanych z zakładów przemysłowych, gazów wydechowych silników spalinowych oraz substancji stosowanych w rolnictwie (nawozy sztuczne, środki ochrony roślin). Do najbardziej rozpowszechnionych zanieczyszczeń gleb należą: związki org. (np. pestycydy), metale ciężkie (np. ołów, rtęć) i azotany. Zanieczyszczenia mogą zmieniać właściwości gleby obniżając jej urodzajność (powodują zmniejszenie plonów i obniżenie ich jakości, zakłócają przebieg wegetacji roślin).
Dlatego też wg ekspertów UNESCO ob. najgroźniejszymi czynnikami zanieczyszczającymi są: dwutlenek węgla (CO2) — jedna z przyczyn efektu cieplarnianego, tlenek węgla (CO), dwutlenek siarki i dwutlenek azotu (SO2 i NO2), powodujące zakwaszenie środowiska, fosfor, wywołujący eutrofizację, rtęć i ołów, ulegające bioakumulacji, ropa naft., DDT i inne pestycydy oraz promieniowanie. Jednocześnie wiele zagrożeń wynika ze skażenia najbliższego otoczenia człowieka, m.in. powietrza w pomieszczeniach zamkniętych (obecność CO2 i CO, lotnych związków organicznych, radonu, dymu papierosowego oraz niedobór tlenu), wody pitnej i żywności. Wiedza o stanie środowiska przyrodniczego i zachodzących w nim zmianach oraz o stopniu degradacji poszczególnych jego elementów jest konieczna do podejmowania optymalnych decyzji dotyczących jego ochrony.



OCHRONA ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO to ochrona wszystkich elementów środowiska przed niekorzystnym wpływem działalności człowieka i zachowanie ich możliwie naturalnego charakteru przez racjonalne, zgodne z prawami przyrody i rozwoju społeczne kształtowanie środowiska życia człowieka tak, aby elementy przyrody łączyły się harmonijnie z wytworami techniki i cywilizacji. Działania mające na celu zahamowanie ujemnych następstw rozwoju gospodarki i technologii, powodujących zanieczyszczenie atmosfery, wód oraz gleb i gruntów prowadzi się w skali regionalnej i kontynent., a także (ze względu na globalny charakter zagrożeń środowiska) w skali ogólnoświatowej.
Ochrona atmosfery obejmuje zapobieganie przekraczaniu dopuszczalnych stężeń zanieczyszczeń w powietrzu atmosferycznym i ograniczanie ilości (lub usuwanie) szkodliwych substancji wprowadzanych do powietrza atmosfery przez zakłady produkcyjne i usługowe, pojazdy mechaniczne, hałdy, wysypiska i inne źródła zanieczyszczeń. Ograniczenie emisji zanieczyszczeń ze źródeł antropogenicznych uzyskuje się w wyniku:
· wzbogacania paliw (np. odsiarczanie węgli energetycznych);
· zmiany stosowanych surowców (np. spalania paliw o wyższej jakości w okresie niekorzystnych warunków meteorologicznych, co zapobiega tworzeniu się smogu);
· zmiany procesów technologicznych ich hermetyzacji;
· oczyszczania gazów odlotowych (m.in. odpylania i odsiarczania spalin);
· utylizacji odpadów przemysłowych i komunalnych;
· wykorzystania niekonwencjonalnych źródeł energii (np. energii słonecznej, energii wiatru).
Do oczyszczania gazów z substancji toksycznych lub uciążliwych dla środowiska (pyłów, związków siarki i azotu oraz węglowodorów, substancji zapachowych) wykorzystuje się różne procesy najczęściej: filtrację, absorpcję w cieczach, adsorpcję na ciałach stałych.
Ochrona wód ma na celu zachowanie (lub przywrócenie) pełnej przydatności jakościowej wód naturalnych, głównie przez redukcję ilości ścieków i ich oczyszczanie, a także przez wprowadzanie nowych, czystszych technologii zmniejszających ilość zanieczyszczeń w ściekach. Zanieczyszczeniu szczególnie chronionych wód podziemnych zapobiega się m.in. przez właściwą lokalizację i eksploatację wysypisk odpadów.
Odrębnym zagadnieniem jest ochrona mórz i oceanów mająca na celu utrzymanie równowagi biologicznej ekosystemów morskich oraz racjonalne wykorzystanie ich żywych zasobów. Środowisko morskie jest zagrożone zanieczyszczeniami niesionymi przez rzeki, opadającymi z atmosfery, dostającymi się bezpośrednio z lądu oraz w wyniku katastrof środków transportu morskiego i urządzeń wiertniczych.
Ochrona gleb i gruntów polega na racjonalnym gospodarowaniu zasobami gleb, aby zostały zachowane ich wartości produkcyjne oraz inne, niezbędne dla równowagi przyrodniczej. Złoża kopalin podlegają ochronie polegającej na racjonalnym gospodarowaniu ich zasobami oraz kompleksowym wykorzystaniu kopalin (w tym również kopalin towarzyszących). Prowadząc eksploatację złóż kopalin należy przedsiębrać środki niezbędne do ochrony zasobów złóż, ochrony powierzchni ziemi oraz wód powierzchniowych i podziemnych, a także sukcesywnie prowadzić rekultywację terenów poeksploatacyjnych. Użytkując grunty należy zapewnić ochronę gleb przed erozją, zanieczyszczeniem substancjami szkodliwymi dla człowieka, roślin i zwierząt, a w przypadku użytkowania rolnego lub leśnego należy stosować właściwe metody i środki uprawy, tj. płodozmiany i nawożenie org., niezbędne do zachowania lub stworzenia właściwych warunków rozwoju organizmów i stosunków wodnych w glebie.

ZBIORNIK RETENCYJNY, zbiornik wodny, który powstaje w wyniku przegrodzenia rzeki zaporą; przyjmuje wodę, zapobiegając powodzi, i oddaje w okresie suszy; zmagazynowaną wodę często wykorzystuje się w elektrowniach wodnych. W Polsce największym zbiornikiem retencyjnym jest Jezioro Solińskie.

ATMOSFERA ZIEMSKA.
*WPŁYW CZŁOWIEKA: atmosfera jest elementem naszego środowiska. Jej stan jest wynikiem wielu skomplikowanych i powiązanych ze sobą procesów. Nawet niewielkie zakłócenie jednego z procesów może prowadzić do dużych zmian stanu atmosfery i całego środowiska naturalnego. Przykładem jest zachwianie równowagi w warstwie ozonowej czy wzrost ilości dwutlenku węgla w atmosferze. Są to zmiany o charakterze globalnym, ale nie mniej istotne są zjawiska występujące w mniejszej skali. Bardzo spektakularnym przykładem wrażliwości atmosfery na niewielkie nawet zaburzenia są ślady po emisji spalin ze statków sięgające tysięcy kilometrów i widoczne na zdjęciach satelitarnych. Głównymi antropogennymi czynnikami wywołującymi zmiany w atmosferze są emisje różnego rodzaju zanieczyszczeń oraz zachwianie stosunków wodnych w środowisku przyrodniczym.

KATASTROFA EKOLOGICZNA, trwałe (nieodwracalne w naturalny sposób) uszkodzenie lub zniszczenie dużego obszaru środowiska przyrodniczego, wpływające negatywnie, bezpośrednio lub pośrednio, na zdrowie, często życie ludzi. W ekologii katastrofa ekologiczna, zw. też klęską ekologiczną, jest definiowana jako nieodwracalna zmiana struktury i funkcji ekosystemów, zachodząca bez możliwości wytworzenia się zespołów lub ogniw zastępczych, w wyniku zachwiania równowagi w tych ekosystemach; katastrofa ekologiczna prowadzi do nieodwracalnych jakościowych i ilościowych zmian w łańcuchach pokarmowych. Katastrofy ekologiczne są spowodowane nagłymi lub długotrwałymi, kumulującymi się w czasie zmianami warunków fizycznych i chemicznych siedliska, przekraczającymi granice tolerancji biocenozy. Rozróżnia się katastrofy
· antropogeniczne — powodowane przez człowieka, i
· nie antropogeniczne, zw. też katastrofami naturalnymi, wywoływane przez czynniki w większym stopniu niezależne od człowieka.
Najgroźniejsze w skutkach katastrofy naturalne, określane mianem klęsk żywiołowych, są powodowane przez: powodzie, susze, cyklony, trzęsienia ziemi, wybuchy wulkanów, wiry (trąby) powietrzne, lawiny, osuwiska, pożary lasów i długotrwałe, silne mrozy, a także występujący lokalnie rozwój pasożytów lub szkodników, katastrofy antropogeniczne zaś przez awarie, w wyniku, których następuje emisja szkodliwych (często toksycznych) gazów i cieczy — katastrofy chemiczne, lub substancji radioaktywnych — katastrofy jądrowe (np. w Czarnobylskiej Elektrowni Jądrowej 1986), a także przez długotrwałe (nawet niezbyt duże) emisje szkodliwych substancji, zanieczyszczanie oceanów odpadami toksycznymi i radioaktywnymi oraz ropą naftową (w wyniku awarii tankowców, wież wydobywczych), wycinanie lasów na dużych obszarach; do nich zalicza się też katastrofy demograficzne. Często czynniki antropogeniczne w połączeniu z czynnikami naturalnymi prowadzą do katastrof ekologicznych, których skutki są odczuwalne na ogromnych obszarach lub mają charakter globalny. Zapobieganie katastrofom ekologicznym wymaga bezwzględnego przestrzegania zasad ochrony środowiska.


REWOLUCJA PRZEMYSŁOWA (przewrót przemysłowy), potoczne określenie całości zmian techn., ekonomicznych społ. będących konsekwencją transformacji gospodarki opartej na wykorzystaniu biologicznych, odnawialnych, źródeł energii (mięśnie, woda, wiatr, drewno) do gospodarki opartej na miner. źródłach energii (XVIII–XIX w. węgiel, XX w. ropa naftowa); rezultat zastosowania nowych, udoskonalonych narzędzi pracy we wszystkich gałęziach przemysłu, a zwł. mechanizacji pracy; zjawisko wieńczące proces przechodzenia od systemu społ. opartego na rolnictwie oraz handlu dominacji miast do systemu społeczeństwa przemysłowego