Porównanie trzech krajów - Chile, Nowej Zelandii i Mongolii

Chile, Republika Chile, Repblica de Chile, państwo w południowo-zachodniej części kontynentu południowoamerykańskiego. Obszar 756 954 km2. Ludność: 15 153 797 (2000). Graniczy na północy z Peru i Boliwią, na wschodzie z Argentyną, na południu i zachodzie granicę wyznacza wybrzeże Oceanu Spokojnego.

Stolica Santiago, 4,2 mln mieszkańców

Większe miasta:
· Concepción - 326 tys. mieszkańców
· Viña del Mar - 303 tys. mieszkańców
· Valparaso - 274 tys. mieszkańców
· Talcahuano - 244 tys. mieszkańców
· Antofagasta - 225 tys. mieszkańców

W 1991 w miastach zamieszkiwało 86% ludności. Podzielone administracyjnie na 25 prowincji. Język urzędowy: hiszpański. Waluta narodowa: peso = 100 centavos.
Gęstość zaludnienia 20 osób/km2. Przyrost naturalny: 11,69‰ (2000). Społeczeństwo tworzą w ogromnej większości Metysi (92% ogółu), poza którymi jedyną liczniejszą grupą są Indianie (7%). (wykres 1)
Skład etniczny: katolicy (81% ), protestanci (6%), żydzi (0,2%), bezwyznaniowi (13%) (wykres 2). Analfabeci 4,8%. Przeciętna długość życia mężczyzn 72, kobiet 76 lat.

WARUNKI NATURALNE

Chile rozciąga się wąskim pasem o długości ok. 4300 km pomiędzy wybrzeżem Oceanu Spokojnego a Andami. Przez kraj przebiegają ułożone południkowo łańcuchy górskie dwóch systemów andyjskich:
· Cordillera de la Costa, z najwyższym szczytem Colupo (2335 m n.p.m.) w zachodniej części,
· główne pasmo Andów, z najwyższym szczytem Ojos del Salado (6870 m n.p.m.) na wschodzie.
Pomiędzy nimi położone jest tektoniczne obniżenie Doliny Środkowochilijskiej, w którego północnym krańcu znajduje się pustynia Atacama.
Północne i środkowe wybrzeże Pacyfiku jest słabo rozwinięte, w części południowej natomiast ma charakter fiordowy, z licznymi zatokami i wyspami. Terytorium kraju obejmuje ok. 3000 wysp, m.in.:
· Chiloe,
· Campana,
· Wellington,
· leżąca na otwartym morzu Wyspa Wielkanocna,
· Juan Fernandez.

Sieć rzeczną tworzą liczne, lecz krótkie rzeki, wypływające z Andów. Północna, pustynna część kraju jest pozbawiona stałej sieci wodnej. Tworzą się tam jedynie okresowe potoki, a tylko jeden z nich, Loa, dociera do wybrzeża.

Ze względu na ogromną rozciągłość terytorium tego państwa wykazuje olbrzymie zróżnicowania:
· Północna część kraju znajduje się pod wpływem klimatu zwrotnikowego, wybitnie suchego. Na pustyni Atacama znane są takie regiony, w których nigdy nie odnotowano opadów atmosferycznych.
· W części środkowej kraju panuje klimat podzwrotnikowy.
· Na południu - chłodny i wilgotny.

GOSPODARKA

Chile i udział tego kraju w handlu światowym od czasów kolonialnych były oparte o eksport surowców mineralnych i produktów rolnych, głównie pszenicy, saletry azotowej i miedzi. W chwili obecnej jednak sektor rolny i wydobywczy łącznie wytwarza tylko 20% dochodu narodowego. Dane te świadczą o tym, że Chile odnotowało znaczny postęp w procesie rozwoju, przekształciło się z kraju surowcowego - w państwo o względnie nowoczesnej strukturze gospodarki.
Do największych partnerów handlowych kraju należą: Stany Zjednoczone, Japonia, Niemcy i Brazylia.

ROLNICTWO

Tylko ok. 5% terytorium Chile zajmują grunty orne. Kolejne 15% stanowią łąki i pastwiska. Daje to przeciętny wskaźnik 1,13 ha użytków rolnych na 1 mieszkańca, który jest jednym z najniższych w krajach Ameryki Łacińskiej.

Większą część gospodarstw rolnych stanowią duże, towarowe plantacje zarządzane przez wykształcone kadry. Głównym ich mankamentem jest niedoinwestowanie i niska wydajność pracowników najemnych.

Najważniejszą rośliną uprawną jest:
· pszenica,
także inne rośliny zbożowe:
· jęczmień,
· owies
· ryż.
W dużych ilościach produkuje się
· ziemniaki,
· fasolę.
Ważną rolę odgrywają:
· buraki cukrowe,
· rośliny oleiste.
Warunki naturalne sprzyjają uprawie wielu gatunków owoców:
· jabłek,
· winorośli,
· melonów,
· brzoskwiń,
· wielu innych.
Owoce chilijskie znajdują dobre rynki zbytu w uprzemysłowionych krajach Europy, Ameryki Północnej i w Japonii z uwagi na to, że okres ich dojrzewania przypada na środek sezonu zimowego w tych krajach. Głównym towarem eksportowym wśród artykułów pochodzenia rolnego są wina. Na żywność i produkty rolne przypada 30% wartości eksportu kraju.

RYBOŁÓSTWO

Dobrze rozwinęło się rybołówstwo i przemysł rybny produkujący głównie karmę dla zwierząt, prawie w całości eksportowaną.

BOGACTWA NATURALNE

Gospodarka kraju przez długie lata wiązała się z przemysłem wydobywczym, który tworzył 4/5 wpływów z eksportu. Ekonomiczna dywersyfikacja produkcji w znacznym stopniu ograniczyła tę zależność. Chile jest jednym z wiodących producentów i eksporterów miedzi.

Największe kopalnie znajdują się w Chuquicamata (odkrywkowa) i El Teniente. Molibden, złoto i srebro uzyskuje się pośrednio, w procesie wydobycia i rafinacji miedzi. Kraj jest czołowym producentem i eksporterem molibdenu.

Chilijskie złoża saletry są największe na świecie. Na ich eksploatacji kraj przez długi czas opierał swój rozwój. Obecnie międzynarodowy rynek na saletrę skurczył się do tego stopnia, że przestała ona odgrywać znaczącą rolę wśród towarów eksportowych.

Ponadto w kraju znajdują się pokłady ołowiu, manganu, wanadu, cynku, litu i soli kamiennej. Większość produkowanej energii elektrycznej dostarczana jest przez elektrownie wodne. Krajowe wydobycie ropy naftowej i gazu ziemnego tylko w połowie zaspokaja potrzeby.

PRZEMYSŁ PRZETWÓRCZY

Bazuje głównie na krajowych zasobach naturalnych, surowcach dostarczanych przez rolnictwo, leśnictwo i rybołówstwo. Dobrze rozwinął się m.in.:
· przemysł spożywczy,
· skórzany,
· drzewno-papiernicz,
· bawełniany.
Duże znaczenie ma produkcja cementu i przemysł chemiczny. Bardzo dobrze funkcjonują huty żelaza i przemysł maszynowy.

Gospodarka chilijska jest w stanie zaspokoić wewnętrzny popyt na większość dóbr konsumpcyjnych, włączając w to samochody i szereg innych wyrobów o wysokim stopniu techniczno-technologicznego zaawansowania.




Struktura zatrudnienia: rolnictwo 18%, przemysł 25%, usługi 57% (wykres 3). Dochód narodowy: 12 400 USD na 1 mieszkańca. Zadłużenie zagraniczne regularnie spłacane: 39 mln USD. Inflacja w 1999: 3,4%. Obroty w handlu z zagranicą – eksport: 15,6 mld USD, import: 13,9 mld USD


Nowa Zelandia


Nowa Zelandia, New Zealand, Aotearoa, państwo wyspiarskie położone w południowo-zachodniej części Oceanu Spokojnego, 1600 km na południowy wschód od Australii.
Obejmuje 2 wyspy:
· Północną (114,7 tys. km2),
· Południową (150,5 tys. km2),


rozdzielone Cieśniną Cooka, oraz szereg małych m.in.:
· Stewart,
· Kermadec,
· Chatham,
· Camplell.
Do Nowej Zelandii należy także kilka małych zamorskich terytoriów w Oceanii: Tokelau, Niue, Wyspy Cooka. Powierzchnia 267,5 tys. km2.

Stolica Wellington na Wyspie Północnej 158 tys. mieszkańców, zespół miejski 326 tys. Większe miasta:
· Auckland (353 tys.),
· Christchurch (313 tys.).

Język urzędowy angielski, w użyciu także maoryski.
Jednostka monetarna 1 dolar nowozelandzki = 100 centów.

3,8 mln mieszkańców. Średnia gęstość zaludnienia: 14 osób/km2. Przyrost naturalny: 6,71‰ . Analfabetyzm: 1%. Skład etniczny: Europejczycy (62,2%), Maorysi (9,2%), Polinezyjczycy (3,6%).wykres 4
Religia: anglikanie (24,3%), prezbiterianie (18%), bezwyznaniowcy (16,4%), katolicy (15,2%), metodyści (4,7%) wykres 5. Średnia długość życia: mężczyźni 74 lata, kobiety 80 lat.
WARUNKI NATURALNE

Powierzchnia wysp jest górzysta. Na Wyspie Południowej znajdują się Alpy Południowe, najwyższy szczyt Góra Cooka (3764 m n.p.m.). Największy lodowiec Tasmana o długości ok. 29 km. Na Wyspie Północnej szereg pasm górskich ciągnących się równolegle do wybrzeży. W centralnej części kilka stożków wulkanicznych (3 czynne), gejzery i wiele gorących źródeł.

Naturalną szatą roślinną kraju są wiecznie zielone lasy podzwrotnikowe pokrywające większą część powierzchni kraju - 9/10 gatunków ma charakter endemiczny, np.
· sosna kauri,
· buk południowy.
Ze zwierząt występują:
· 2 gatunki nietoperzy,
· ok. 30 gatunków gadów, w tym endemiczny tuatara (hatteria),
· ptaki nielotne: kiwi i kakapo oraz papuga kea, żyjąca w pokrytych śniegiem Alpach Południowych,
· brak natomiast ssaków.
Duże zagrożenie dla gatunków endemicznych stanowią zwierzęta sprowadzone przez osadników, m.in.: koty, psy, szczury,króliki.

Klimat podzwrotnikowy, morski, z opadami równomiernie rozmieszczonymi w ciągu całego roku. Średnia temperatura powietrza i średnie opady dla stolicy kraju wynoszą: w styczniu 16C i 74 mm, w lipcu 8C i 130 mm.

GOSPODARKA

Podstawą gospodarki jest rolnictwo, głównie hodowla:
· owiec,
· bydła,
oraz uprawa:
· zbóż,
· warzyw,
· owoców.


Duże znaczenie ma rybołówstwo i leśnictwo (jeden z większych eksporterów drewna miękkiego oraz miazgi i tarcicy na świecie). Najważniejszymi gałęziami produkcji jest:
· przemysł spożywczy,
· maszynowy,
· metalowy,
· środków transportu,
· chemiczny,
· drzewny,
· papierniczy,
· włókienniczy. Z surowców naturalnych występuje: węgiel kamienny i gaz ziemny.

Dochód narodowy 17 400 USD na 1 mieszkańca (1999). Inflacja: 1,3% (1999). Zadłużenie: 53 mln USD (1998). Struktura zatrudnienia: usługi - 60%, przemysł - 20,6%, rolnictwo - 9,4%. Handel zagraniczny: eksportuje się głównie:
· mięso (17%),
· produkty mleczne (15%),
· produkty gospodarki leśnej (12%),

natomiast importuje się:
· maszyny i elektronikę (25%),
· pojazdy mechaniczne (10%),
· ropę naftową (7%). Głównymi partnerami handlowymi są: Australia, Japonia i USA.
Obroty z zagranicą w 1999 wyniosły – eksport: 12,2 mld USD, import: 11,2 mld USD.

Konsulat Generalny Nowej Zelandii, Warszawa, ul. Migdałowa 4, tel. 645-14-07, fax 645-12-07.
Mongolia


Mongolia, Mongol, Republika Mongolska, Mongol Uls, państwo położone w Azji Środkowej. Od południa graniczy z Chinami, od północy z Rosją. Nie ma dostępu do morza. Powierzchnia 1566 tys. km2.
Stolica Ułan Bator (575 tys. mieszkańców, 1996). Większe miasta (1996): Dżarhan (87,1 tys.), Erdenet (59,1 tys.).

Język urzędowy mongolski (chałchaski), w użyciu także kazachski, rosyjski.
Jednostka monetarna 1 tugrik = 100 mongów.

2,6 mln mieszkańców. Średnia gęstość zaludnienia: 1,6 osób/km2. Przyrost naturalny: 15,39‰. Analfabetyzm: 17,1%. Skład etniczny: Mongołowie Chałchasi (77,5%), Kazachowie (5,3%), Mongołowie Derbeci (2,8%), Bajaci (2,0%), Mongołowie Buriaci (1,9%).
Religia: lamaizm, szamanizm, islam.

Średnia długość życia: mężczyźni 64 lata, kobiety 69 lat.

WARUNKI NATURALNE

Mongolia jest krajem wyżynno-górskim. Większa część powierzchni leży powyżej 1000 m n.p.m. Najwyższe szczyty znajdują się w górach Ałtaj Mongolski (Najramdał, 4374 m n.p.m.), położonych w centrum kraju Górach Changajskich oraz w pasmie Chantej, biegnącym na północny wschód od stolicy. Pomiędzy pasmami górskimi występują głębokie, przeważnie bezodpływowe kotliny, wypełnione jeziorami. Na południu znajduje się kamienista pustynia Gobi.

Najdłuższą rzeką jest Selenga (1000 km). 4/5 powierzchni kraju zajmują suche, trawiaste stepy, pozostałą - pustynie. Lasy nieliczne w górach na północy Bogaty świat zwierzęcy reprezentują m.in.:
· rysie,
· niedźwiedzie
· jelenie w północnych regionach,
· świstaki,
· gazele na stepach.
Gatunkami zagrożonymi są:
· ibisy,
· wielbłądy dwugarbne,
· dzikie osły azjatyckie.

Klimat kontynentalny suchy, na południu umiarkowany ciepły, na północy umiarkowany chłodny, średnia temperatura powietrza i średnie opady dla stolicy kraju wynoszą: w styczniu -26C i 2 mm, w lipcu 16C i 76 mm.

GOSPODARKA

Mongolia jest krajem rolniczym. Dobrze rozwinięta jest hodowla:
· koni,
· bydła,
· owiec,
· kóz.
Uprawa ziemi ma niewielkie znaczenie. Bogate złoża fluorytu oraz rudy miedzi, molibdenu, węgla brunatnego. Przemysł spożywczy, włókienniczy, skórzany.

Dochód narodowy 2 320 USD na 1 mieszkańca (1999). Inflacja: 9,5% (1998). Zadłużenie: 715 mln (1998). Struktura zatrudnienia: usługi - 45,0%, rolnictwo - 29,0%, przemysł - 26,0%. Handel zagraniczny: eksportuje się głównie minerały i metale (42,8%), surowce (35,7%), artykuły konsumpcyjne (17,5%), natomiast importuje się maszyny (29,6%), surowce, energię (27,3%), artykuły konsumpcyjne (21,9%). Głównymi partnerami handlowymi są kraje byłego ZSSR i Chiny. Obroty z zagranicą – eksport: 316,8 mln USD, import: 472,4 mln USD (1998).