Wielkopolski Park Narodowy
1. Parki narodowe.
Parki narodowe są najwyższą formą ochrony przyrody. To duże obszary chronione (o powierzchni nie mniejszej niż 10 km2 = 1000 ha), które wyróżniają się szczególnymi walorami, na których podlega ochronie całość przyrody oraz swoiste cech krajobrazu. Ustawa o ochronie przyrody 16 kwietnia 2004 r. mówi, że Park Narodowy: "obejmuje obszar wyróżniający się szczególnymi wartościami przyrodniczymi, naukowymi, społecznymi, kulturowymi i edukacyjnymi, o powierzchni nie mniejszej niż 1000 ha, na którym ochronie podlega cała przyroda oraz walory krajobrazowe. Park narodowy tworzy się w celu zachowania różnorodności biologicznej, zasobów, tworów i składników przyrody nieożywionej i walorów krajobrazowych, przywrócenia właściwego stanu zasobów i składników przyrody oraz odtworzenia zniekształconych siedlisk przyrodniczych, siedlisk roślin, siedlisk zwierząt lub siedlisk grzybów." Z ustawy wynika także, że Parki narodowe tworzone są rozporządzeniem Rady Ministrów. W Polsce istnieją 23 parki narodowe: Babiogórski Park Narodowy, Białowieski Park Narodowy, Biebrzański Park Narodowy, Bieszczadzki Park Narodowy, Park Narodowy Bory Tucholskie, Drawieński Park Narodowy, Gorczański Park Narodowy, Park Narodowy Gór Stołowych, Kampinoski Park Narodowy, Karkonoski Park Narodowy, Magurski Park Narodowy, Narwiański Park Narodowy, Ojcowski Park Narodowy, Pieniński Park Narodowy, Poleski Park Narodowy, Roztoczański Park Narodowy, Słowiński Park Narodowy, Świętokrzyski Park Narodowy, Tatrzański Park Narodowy, Park Narodowy Ujście Warty, Wielkopolski Park Narodowy, Wigierski Park Narodowy, Woliński Park Narodowy. Rozważa się utworzenie jeszcze trzech parków: Jurajskiego Parku Narodowego na terenie Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej, Mazurskiego Parku Narodowego w okolicach jeziora Śniardwy oraz Turnickiego Parku Narodowego na terenie Pogórza Przemyskiego. Najstarszym parkiem narodowym jest Białowieski Park Narodowy, a najmłodszym Park Narodowy Ujście Warty.
W granicach województwa wielkopolskiego leży jeden w całości (Wielkopolski Park Narodowy) i skrawek drugiego parku narodowego (Drawieński Park Narodowy ? 3,2 km2 leży na terenie Wielkopolski).
Zwiedzanie parków narodowych odbywa się wyłącznie po wyznaczonych trasach. Aby turyści nie zbaczali z drogi, w parkach wytyczone są odpowiednimi kolorami szlaki turystyczne dla zwiedzających. Na obrzeżach parków wyznacza się otulinę, która zabezpiecza park przed szkodliwym oddziaływaniem czynników zewnętrznych.
2. Wielkopolski Park Narodowy.
Wielkopolski Park Narodowy został utworzony w celu ochrony bogatej polodowcowej rzeźby terenu oraz urozmaiconych zespołów roślinnych i licznych gatunków zwierząt Pojezierza Wielkopolskiego. Powstał w 1957 r. z inicjatywy prof. Adama Wodniczko jako siódmy z kolei park narodowy w Polsce. Jego powierzchnia wynosi obecnie 7584 ha, a wraz z otuliną 14 840 ha. Rezerwaty położone w obrębie parku zajmują 4700 ha, a 18 spośród nich (o łącznej powierzchni 220 ha) należą do rezerwatów ścisłych.
Rzeźba Wielkopolskiego Parku Narodowego wiąże się z działalnością lądolodu skandynawskiego, zwłaszcza w okresie ok. 70-10 tysięcy lat temu (tzw. zlodowacenie bałtyckie). W polodowcowym krajobrazie widoczne są moreny czołowe, wały ozów, drumliny i rynny polodowcowe wypełnione wodami jezior.
Blisko 30% powierzchni Parku stanowią grunty orne. Są to głownie pola uprawne ? charakterystyczne element wielkopolskiego krajobrazu. W ostatnich latach część pól zalesiono w celu ochrony jezior przez spływem środków agrotechnicznych.
Wody zajmują w Parku 6% powierzchni, z czego 416 ha przypada na jeziora. W większości są to jeziora eutroficzne, obfitujące w rozmaite zbiorowiska roślin wodnych i bagiennych.
Siedziba dyrekcji Parku oraz Muzeum Przyrodnicze Parku mieszczą się w Jeziorach, nad Jeziorem Góreckim - w centralnej części Wielkopolskiego Parku Narodowego.
2.1. Fauna parku.
O bogactwie fauny Wielkopolskiego Parku Narodowego świadczy m. in. liczba 3 tysięcy gatunków owadów stwierdzonych na tym obszarze. Niezwykle bogaty jest również świat ptaków liczący 150 gatunków lęgowych (wędrownych i osiadłych) oraz 70 gatunków przelotnych. Symbolem Parku jest reprezentant ptaków - puszczyk. W lasach ostoję znalazły duże ssaki leśne, takie jak sarny, jelenie i dziki. Ogółem w Parku występuje około 45 gatunków ssaków. Z rzadziej spotykanych należy wymienić bobra i wydrę, związane ze środowiskiem wodnym, a także chronioną ryjówkę, która jest najmniejszym ssakiem żyjącym w Polsce. W Parku żyje około 115 gatunków mięczaków, 35 gatunków ryb (najpospolitsze to płoć, wzdręga, leszcz, szczupak i okoń), 5 gatunków gadów oraz 13 gatunków płazów.
2.2. Flora parku.
Na terenie Wielkopolskiego Parku Narodowego występuje 66 zespołów roślinnych, w tym 18 leśno-zaroślowych, 23 wodno-bagienne, 8 szuwarowych, 8 łąkowych i 6 murawowych. Dominują zespoły grądu środkowoeuropejskiego i kwaśnej dąbrowy, boru mieszanego, boru sosnowego i łęgów. Ponad 80% powierzchni porasta sosna, jakkolwiek występują tam także dęby, graby, jesiony, modrzewie, olsze, lipy, brzozy, buki i jawory. Na terenie Parku stwierdzono występowanie ponad 1100 gatunków roślin naczyniowych (wśród których 47 podlega ochronie), czyli ponad 80% występujących w Wielkopolsce, 175 gatunków mchów, 23 ? wątrobowców, 150 ? porostów, 300 ? grzybów i 500 gatunków glonów. Liczne są rośliny chronione (55) i reliktowe. Osobliwością jest jeżyna górecka i kostrzewa ametystowa. Wśród roślin jeziornych typowe są lilie wodne, grążel żółty, grzybień biały oraz tatarak zwyczajny.
Obecnie trwają prace nad przywróceniem lasom Parku jak najbardziej naturalnego charakteru. Szczególną uwagę poświęca się restytucji lasów dębowo-grabowych, które niegdyś zajmowały dużo większe obszary, lecz jeszcze zanim powstał Park, zostały zastąpione przez monokultury sosnowe.
2.3. Obszary ochrony ścisłej i pomniki przyrody.
Obszary ochrony ścisłej w parkach narodowych spełniają tę samą rolę, co ścisłe rezerwaty przyrody poza granicami parków. Tworzy się je, by zachować najbardziej naturalne fragmenty przyrody nieożywionej i ożywionej bądź tylko pewne jej elementy, jak rośliny, zwierzęta, utwory geologiczne itp. Obszary ochrony ścisłej stanowią cenny obiekt badań naukowych oraz spełniają funkcje dydaktyczne. Obecnie w Wielkopolskim Parku Narodowym znajduje się 18 obszarów ochrony ścisłej o łącznej powierzchni 260 ha, co stanowi 3,3% powierzchni całego parku.
TABELA (PATRZ: ZAŁĄCZNIK)
Pomnikami przyrody są pojedyncze twory przyrody żywej i nieożywionej lub ich skupienia, w szczególności sędziwe i okazałych rozmiarów drzewa i krzewy gatunków rodzimych i obcych, źródła, wodospady, skałki, głazy narzutowe, jary, jaskinie.
W Wielkopolskim Parku Narodowym zarejestrowane są 32 drzewa ? pomniki przyrody, w większości są to dęby szypułkowe. Ochroną pomnikową w Parku objęto także dwa klony polne, jedną lipę szerokolistną, jedną sosnę zwyczajną oraz jeden dąb bezszypułkowy. Pomnikiem przyrody nieożywionej w Wielkopolskim Parku Narodowym jest ogromny głaz narzutowy znaleziony w gliniance w 1966 roku. Waży ponad 20 ton, a jego obwód wynosi 10,5 m.
2.4. Szlaki turystyczne.
Turyści mogą wędrować wzdłuż 6 oznakowanych szlaków o łącznej długości 62 kilometrów.
Trasa im.prof. Adama Wodziczki (długość: 9,5 km)
Osowa Góra - jez. Kociołek - jez. Skrzynka - jez. Góreckie - Osowa Góra, znaki niebieskie, dalej czerwone i znów niebieskie.
Trasa "Szlak Kosynierów" (długość: 8 km)
Osowa Góra - jez. Kociołek - jez. Góreckie - Jeziory - Puszczykówko, znaki niebieskie, potem czerwone.
Trasa im. Cyryla Ratajskiego (długość: 13 km)
Mosina - jez. Kociołek - Górka - jez. Łódzko-Dymaczewskie - jez. Witobelskie - Stęszew, znaki niebieskie.
Trasa im. Bernarda Chrzanowskiego (długość: 12 km)
Puszczykowo - Jarosławiec - Puszczykówko, znaki żółte.
Trasa im. Tadeusza Smoluchowskiego (długość: 9 km)
Trzebaw-Rosnówko - Jez. Jarosławieckie - Szreniawa, znaki zielone.
Trasa im. Mariana Kuika i Ludwika Bajera (długość: 10,5 km)
Trzebaw-Rosnówko - Trzebaw - Jez. Łódzko-Dymaczewskie - Dymaczewo Stare, znaki czarne.
Oprócz tych szlaków istnieją także drogi rowerowe (ponad 100 km) i trasy konne (30 km).
Bibliografia:
Pozycje książkowe:
1. "Wielkopolska - nasza kraina";. Pod red. Łęckiego Włodzimierza, Wydawnictwo Kurpisz, tom I, Poznań 2004.
2. "ABC Świat - Polska". Pod red. Maika Wiesława, Wydawnictwo Kurpisz, Poznań 2000.
3. "Wielkopolski Park Narodowy. Biuletyn informacyjny", Hanna i Jarosław Wyczyńscy, Bogunki Wydawnictwo Naukowe S. C., Poznań 2006.
Strony internetowe:
www.pl.wikipedia.org/wiki/Wielkopolski_Park_Narodowy
www.poznan.pl/mim/public/turystyka/pages.html?id=186&ch=195&instance=1017&lang=pl
www.biolog.pl/article31.html