Mózg - budowa, czynność bioelektryczna mózgu, sen i czuwanie, przykładowe choroby psychiczne.

MÓZG

UKŁAD NERWOWY
Układ nerwowy dzieli się na układ somatyczny oraz układ autonomiczny. Ta część, która odbiera i reaguje na bodźce pochodzące z zewnątrz organizmu, od której zależą czynności mięśni poprzecznie prążkowanych, a procesy te zachodzą zgodnie z wolą człowieka nazywamy układem somatycznym. Natomiast tę część układu, która odbiera i reaguje na podniety pochodzące z wnętrza organizmu, która kieruje czynnościami serca, gruczołów oraz mięśni gładkich i co w zasadzie odbywa się niezależnie od woli człowieka, nazywamy układem autonomicznym. Pod względem budowy układ nerwowy dzielimy na układ ośrodkowy (mózgowie, rdzeń kręgowy) i obwodowy (nerwy czaszkowe i rdzeniowe). Układ nerwowy zbudowany jest z tkanki nerwowej, której podstawę stanowi tkanka glejowa.

BUDOWA MÓZGU
Mózgowie ? składa się z kresomózgowia, międzymózgowia, śródmózgowia, tyłomózgowia wtórnego i rdzenia przedłużonego. W anatomii ludzkiej stosuje się też podział na mózg, móżdżek i rdzeń przedłużony. Dolna, spłaszczona powierzchnia mózgu nosi nazwę podstawy mózgu.
Kresomózgowie ? utworzone głównie przez dwie półkule mózgowe. Na każdej półkuli wyróżnia się powierzchnię wypuchłą, przyśrodkową i podstawną, trzy krawędzie ? górną, dolną i boczną, oraz trzy bieguny ? czołowy, skroniowy i potyliczny. Półkule oddzielone są od siebie szczeliną podłużną mózgu. Na jej dnie znajduje się ciało modzelowate, zbudowane z włókien łączących obie półkule. Na powierzchni półkul występują fałdy, zwane zakrętami mózgu, porozdzielane bruzdami. Bruzdy dzielą powierzchnię półkuli na płaty: czołowy, ciemieniowy, skroniowy i potyliczny. Półkule zbudowane są z istoty białej pokrytej istotą szarą, zwaną korą mózgową. We wnętrzu pojedynczej półkuli występuje szczelinowata przestrzeń, zwana komorą boczną. Od przodu na podstawie mózgowia, na każdej półkuli znajduje się węchomózgowie, które składa się z opuszki węchowej, pasma węchowego i trójkąta węchowego.
Międzymózgowie ? Do międzymózgowia zalicza się wzgórze oraz podwzgórze. Są one skupieniami istoty szarej. Wzgórze stanowi główny ośrodek podkorowy czucia. W skład podwzgórza wchodzą: skrzyżowanie wzrokowe i guz popielaty przechodzący w lejek, na którym zamieszczona jest przysadka mózgowa. Guz popielaty kontroluje metabolizm białek, cukrów, tłuszczów oraz wody i soli mineralnych. Tu mieszczą się też ośrodki głodu, sytości, pragnienia, termoregulacji, agresji i ucieczki. W obrębie międzymózgowia występuje szczelina, zwana komorą trzecią. Ku tyłowi światło komory trzeciej przechodzi w wodociąg mózgu, który leży w śródmózgowiu i łączy się ze światłem komory czwartej znajdującej się w tyłomózgowiu.
Śródmózgowie ? Stanowi część pnia mózgu łączącą międzymózgowie z mostem i móżdżkiem. Do śródmózgowia zalicza się dwa konary mózgu i blaszkę pokrywy śródmózgowia. Pomiędzy konarami występuje dół międzykonarowy, którego dno wypełnia istota dziurkowana tylnia. Przez wnętrze śródmózgowia przebiega kanał, zwany wodociągiem mózgu, łączący komorę trzecią i czwartą. Blaszka pokrywy śródmózgowia znajduje się nad wodociągiem. Składa się z dwóch par wzgórków: górnych i dolnych. Znajduje się tu jądro czerwienne, które jest bardzo ważnym ośrodkiem regulującym napięcie mięśniowe. Po operacji wyłączenia wpływu czynności jąder czerwiennych na rdzeń przedłużony następuje zwiększony skurcz mięśni. Kończyny są wtedy usztywnione, a głowa odgięta do tyłu. W śródmózgowiu znajduje się też pierwotny ośrodek wzroku.
Tyłomózgowie ? Obejmuje most i móżdżek. Most przedstawia się jako gruba taśma położona poprzecznie poza konarami mózgu, W kierunku bocznym przechodzi on w konary móżdżkowe, które wchodzą w móżdżek. Most zbudowany jest z włókien nerwowych i ze skupień istoty szarej, które tworzą jądra własne mózgu. Móżdżek leży ponad komorą czwartą. Składa się z dwóch półkul i leżącego w części środkowej robaka. Móżdżek pokryty jest istotą szarą, zwaną korą móżdżku. W leżącej pod korą móżdżku istocie białej znajdują się skupienia ciał komórek nerwowych, zwane jądrami móżdżku. Niektóre czynności wymagają pewnych umiejętności, np. jazda na rowerze. Jednak, gdy ćwicząc nabierzemy wprawy, zaczynamy je wykonywać niemal odruchowo, prawie nie myśląc o tym, co robimy. Dzieje się to właśnie dzięki móżdżkowi. Doświadczalne usunięcie móżdżku wywołuje objawy określane jako: atonia, astazja, ataksja i astenia. Atonia polega na utracie napięcia tonicznego w mięśniach szkieletowych. Astazja polega na niemożliwości stania, ponieważ kończyny, tułów u głowa kołyszą się. Objawy te ustają w pozycji leżącej, a nasilają się przy zmienia pozycji. Ataksja oznacza zaburzenie koordynacji ruchów. Chód jest niepewny, a ruchy nieskoordynowane, np. człowiek z uszkodzonym móżdżkiem nie może trafić palcem do nosa. Astenia zaś polega na wykonywaniu ruchów bezcelowych, przez co organizm się bardzo szybko męczy.
Rdzeń przedłużony ? Ma kształt ściętego stożka, którego podstawa jest skierowana ku górze. Jego górną granicę tworzy tylny brzeg mostu, a u dołu przechodzi bez wyraźnej granicy w rdzeń kręgowy. Występują w nim ośrodki: oddechowy, sercowo-naczyniowy, ssania, żucia, połykania, wymiotów, kichania, kaszlu, mrugania powiek i wydzielania potu. Jego ?wyłączenie? zawsze powoduje śmierć, która najczęściej następuje przez uduszenie.
Kora mózgowa ? u człowieka stanowi ok. 80% masy całego mózgu. Istnieją w niej okolice, od których zależą poszczególne czynności ruchowe, czuciowe i wegetatywne. Okolice związane z pewnymi funkcjami nazywamy ośrodkami korowymi.
Opony mózgowia i rdzenia kręgowego - Mózgowie i rdzeń kręgowy okrywają trzy błony łącznotkankowe, zwane oponami. Należą do nich: Opona twarda, pajęczynówka i opona miękka.


CZYNNOŚĆ BIOELEKTRYCZNA MÓZGU
Czynność bioelektryczną mózgu rejestruje się za pomocą przystawionych do skóry głowy elektrod, które odbierają zmiany potencjału elektrycznego mózgu. Uzyskany w ten sposób zapis nazywa się elektroencefalogramem (EEG). Podczas operacji mózgu można rejestrować potencjały elektryczne przykładając elektrody bezpośrednio do kory mózgowej, a uzyskany zapis nosi wówczas nazwę elektrokortykogramu (ECoG). Każdy człowiek ma swoisty dla niego zapis potencjałów bioelektrycznych. Elektroencefalogram stanowi sumę potencjałów powstających przez pobudzone neurony, tzn., że im więcej neuronów jest rytmicznie pobudzanych w krótkich odstępach czasu, tym wypadkowa potencjałów jest wyższa. Nazywa się to synchronizacją czynności mózgu. Natomiast nie równoczesne pobudzenie neuronów skutkuje tym, że potencjały poszczególnych neuronów nie sumują się wzajemnie. W zapisie rejestrowane są wówczas potencjały o małej amplitudzie i dużej częstotliwości, co określa się jako desynchronizację czynności mózgu.

SEN I CZUWANIE
Sen i czuwanie, czyli jawa, są związane ze stanem fizjologii kory mózgowej, jąder podkorowych i tworu siatkowego pnia mózgu. We śnie dorosły człowiek przebywa około 1/3 doby; 2/3 przypada na czuwanie. Podczas czuwania neurony są stale pobudzane i występuje desynchronizacja czynności bioelektrycznej kory mózgowej. Natomiast w czasie snu pobudliwość neuronów jest w zasadzie rytmiczna, co wyraża się większą synchronizacją czynności bioelektrycznej mózgu. Sen dzieli się na dwie fazy. W pierwszej fazie zachodzą wolne ruchy gałek ocznych (NREM), natomiast w drugiej fazie występują szybkie ruchy gałek ocznych (REM). W czasie 8-godzinnego snu zazwyczaj od 4 do 6 razy pojawia się faza REM i trwa każdorazowo od kilkunastu do kilkudziesięciu minut. W tym czasie zachodzi także desynchronizacja czynności bioelektrycznej mózgu.

PRZYKŁADOWE CHOROBY PSYCHICZNE
Depresja ? rozwija się wolno, niepostrzeżenie. Stopniowo obniża się nastrój, człowiek staje się coraz mniej aktywny, niechętnie nawiązuje kontakt z otoczeniem, unika innych, zamyka się w sobie, szuka samotności. Takiemu choremu nawet najprostsze czynności zaczynają sprawiać kłopoty, myśli i mówi wolniej, na twarzy pojawia się wyraz smutku i przygnębienia. Ma gorszy apetyt, skarży się na dolegliwości przewodu pokarmowego, duszności, bóle w okolicy mostka. Źle sypia, ma przygnębiające sny, budzi się w nocy, chociaż jest senny i zmęczony. Przyszłość widzi w ciemnych barwach, a przeszłość spostrzega jako pasmo niepowodzeń oraz nieszczęść. Ma problemy z pamięcią, często płacze, boi się wielu rzeczy. W głębokiej depresji człowiek jest przekonany, że jest odpowiedzialny za zło całego świata, wyolbrzymia drobne problemy, ma myśli samobójcze. Należy dodać, że próby samobójcze u osób z depresją są najczęściej skuteczne. Często też taki człowiek może próbować zabić najbliższych, aby uwolnić ich od chorób, nieszczęść itd. Choroba ta najczęściej występuje u osób powyżej 30go roku życia, zazwyczaj u kobiet. W okresie dojrzewania stany depresyjne są zazwyczaj krótkotrwałe.
Schizofrenia ? bardzo ciężka i jedna z najczęstszych chorób psychicznych. Zwykle występuje w okresie dojrzewania, lub później, od 17-30 roku życia. Jest ona również najbardziej tajemniczą chorobą. Niewiele wiemy o jej przyczynach. Do podstawowych objawów zaliczamy autyzm, czyli odcinanie się od otoczenia i zamykanie w świecie własnych przeżyć, rozszczepienie osobowości, czyli równoczesne występowanie przeciwstawnych uczuć. Z innych częstych objawów stwierdza się urojenia i omamy, iluzje, dziwaczność mimiki, natłok myśli, czasami zaburzenia ruchu. Na ogół opisuje się cztery główne postacie schizofrenii. Pierwsza z nich to schizofrenia prosta, która rozpoczyna się wolno; nie występują ostre objawy psychotyczne. Pacjent stopniowo odcina się od otoczenia, traci zainteresowania, zaniedbuje się w nauce czy pracy, staje się dziwaczny. Czasem przez kilka lat nikt z otoczenia może nie dostrzec choroby, traktując ją jako lenistwo, złośliwość, czy nieco dziwaczne, ale normalne cechy osobowości. Równie rzadkie są następujące postacie ? hebefrenia i katatonia. W heberfrenii oprócz objawów podstawowych wyróżnia się: podwyższenie nastroju, brak dystansu, dziwaczność, złośliwość. Katatonia wyróżnia się ruchliwością, pobudzeniem, agresją, autyzmem, mutyzmem. Najczęstszą postacią jest schizofrenia urojeniowa. Na pierwszy plan w tej postaci choroby wysuwają się urojenia.


Bibliografia:
-?Domowy Poradnik Medyczny? pod redakcją prof. dra hab. Med. Kazimierza Janickiego
-?Anatomia I Fizjologia Człowieka? Paweł Hoser wyd. Szkolne I Pedagogiczne
-?Biologia 2. Podręcznik Dla Liceum Ogólnokształcącego. Zakres Rozszerzony? wyd. Operon
-Chory W Domu? Diana Hastings wyd. Świat Książki
-?Tajemnice Ludzkiego Ciała? wyd. DeAgostini