Lokacja miasta średniowiecznego musiała spełniać podstawowe warunki obrony. Na obszarze dawnego imperium rzymskiego w miejscu starych rzymskich miast i obozów powstały nowe miasta np. Aosta .. Początkowo miały one prawidłowy układ obozu, orientowany według stron świata, przecięty dwiema prostopadłymi arteriami oraz szereg prostokątnych działek. Z biegiem czasu układ zabudowy stawał się coraz bardziej swobodny, zatracał się dawny, prosty przebieg ulic. Rozplanowanie miasta średniowiecznego ściśniętego murami obronnymi akcentowało główny element kompozycyjny układu - prostokątny rynek - znajdujący się przy głównych ulicach różniących się od innych szerokością i zabudową oraz sposobem przeprowadzenia . Stanowił on podstawowy węzeł komunikacyjny wewnątrz miasta. Rynek otoczony wieńcem domostw najznakomitszych obywateli, skupiał najważniejsze budowle publiczne: kościoły, sukiennice, ratusz. Znakomitość ratusza podkreślały wierze ratuszowe, stając się ważnym akcentem sylwety średniowiecznego miasta. Wąskie, tworzące siatkę prostokątów i wieloboków uliczki oblepione ciasną obudową prowadziły z rynku ku bramom. Bezpieczeństwo miasta, jego zamożność i ważność reprezentowały mury obronne z całym systemem wież, bram i baszt - obwarowane na zewnątrz wałami z fosą napełnioną. Cechowało się przede wszystkim centralnie położonym rynkiem.
W X i XI w. uformował się w miarę jednolity wygląd miasta skłądającego się z ufortyfikowanego grodu i umocnionego podgrodzia. Nazwa "miasto" pochodzi od słowa "miejsce" wspólnego dla wielu jeżyków słowiańskich. Na podgrodziach skupiała się ludność rzemieślnicza. Największe podgrodzia w XI w. wyodrębniające się od pozostałych ze wzgl. na liczbę ludności rzemieślniczej, odbywające się regularne targi i obwarowania w postaci fos i wałów, stanowiły pewnego rodzaju miasta w mieście i cechowały tzw. civitas lub urb, czyli główne siedziby królestwa: Gniezno, Kraków, Wrocław, Poznań, Sandomierz, Płock. W podgrodziach najwybitniejszą pozycję zajmowali kupcy, którzy również trudnili się rzemiosłem wojennym (lub np. na Pomorzu - korsarstwem). Stanowili grupę rządzącą, nosącą nazwę Melioratu. Pozostali mieszkańcy podgrodzia to lud (populus) - czeladź, rzemieślnicy, dawni drużynnicy i cudzoziemcy (ci ostatni mogli tworzyć odrębne gminy) Tyle mojego :D polecam pracę Henryka Samsonowicza Życie miasta średniowiecznego, a takżer Aleksandra brucknera Dzieje kutury polskiej.
w średniowiecznym mieście były: kościół siedziba sołtysa i władz plac targowy, rynek, sukiennice ratusz rynek był skupiskiem ludzi..