Pedagogika społeczna - do egzaminu pojęcia
Podstawowe pojęcia:
ŚRODOWISKO SPOŁECZNE – względnie stały układ jednostek, grup oraz innych zbiorowości ludzkich wywołujących aktywność człowieka i wywierających wpływ na jego zachowanie. Wśród różnych składników środowiska społecznego za szczególnie ważne uważa się: rozmieszczenie zbiorowości ludzkich, które warunkują częstotliwość i różnorodność kontaktów międzyludzkich, poziom wykształcenia jednostek i grup, strukturę zawodową jednostek i grup.
ŚRODOWISKO WYCHOWAWCZE – część środowiska społecznego i kulturalnego, która wywiera wpływ na wytworzenie się trwałych postaw, poglądów, wiedzy, spontanicznego postępowania wychowanka. Wyróżniamy 3 podstawowe środowiska: rodzina, szkoła i grupa rówieśnicza.
CZAS WOLNY – to ta część budżetu czasu, która nie jest zajęta przez prace zarobkowa normalna i dodatkowa ani przez systematyczne kształcenie się, ani przez zaspokajanie potrzeb elementarnych, fizjologicznych, ani przez stale obowiązki domowe.
PRACA SOCJALNA – jedna z nauk socjologicznych, która zajmuje się naświetlaniem i zrozumieniem problemów socjalnych jak i przeciwdziałaniem im i ich przyczynom. Praca socjalna ma na celu wdrożenie rozwiązań społecznych jak i pomoc indywidualną. Pracownicy socjalni angażują się z pomocą osobom, rodzinom, organizacjom, grupom i nawet całym społecznościom. Praca socjalna jest zawodem, którego główną zasadą jest szerzenie sprawiedliwości społecznej, prowadzącej do podniesienia jakości życia, przez osiągnięcie pełnego potencjału każdego, każdej grupy i każdej społeczności w przekroju demograficznym czy kulturowym społeczeństwa.
DIAGNOZA PEDAGOGICZNA - rozpoznanie jakiegoś zdarzenia czy sytuacji w celu zdobycia dokładnych informacji i przygotowanie do działań naprawczych. Pełna diagnoza pedagogiczna opiera się na: obserwacji zachowań dziecka w sytuacjach zadaniowych i społecznych; rozmowach z dzieckiem ( w miarę możliwości); wywiadach z rodzicami ( wywiad powinien zawierać interesujące nas pytania dotyczące dziecka, jego „historii” i funkcjonowania w rodzinie); analizy wytworów dziecka; badaniach diagnostycznych np. testach; szczegółowej i wnikliwej analizie dokumentów dziecka. Cechy diagnozy: Wszechstronna diagnoza powinna być: pozytywna -> ujawniać nie tylko to, co okaleczone czy zaburzone, ale akcentować to, co jest siłą i mocną stroną dziecka; profilowa -> umożliwiać dostrzeganie dziecka w złożoności danych o jego funkcjonowaniu psychofizycznym z możliwością prezentacji graficznej; rozwojowa -> ujmować funkcjonowanie dziecka w jego „stawaniu się” – analizować dynamikę rozwojową, określać, jakiego rodzaju zmiany rozwojowe stwierdza się w naturalnych warunkach edukacyjnych, a także pod wpływem zaplanowanych oddziaływań rehabilitacyjnych; kompleksowa -> obejmować możliwie pełny zakres informacji o dziecku, jego procesach intelektualnych, emocjonalnych, percepcyjnych, wykonawczych, wrażliwości społecznej; ukierunkowująca proces wspomagania i korygowania rozwoju (wskazania diagnostyczne) służyć konstruowaniu programów usprawniająco – korygujących rozwój dziecka; prognostyczna -> pozwalać choć w zarysie, orientacyjnie przewidywać osiągnięcia dziecka w różnych zakresach jego funkcjonowania szkolnego; nieinwazyjna -> nie stwarzać sztucznych sytuacji badawczych, ale wykorzystywać naturalne sytuacje procesu nauczania i z niego czerpać informacje o dziecku.
SIŁY TWÓRCZE" (SIŁY SPOŁECZNE) CZŁOWIEKA I ŚRODOWISKA - Wg Radlińskiej- widzialne i utajone wartości tkwiące w człowieku i środowisku. Dzięki ich wyzwoleniu i wydobyciu, we wspólnym działaniu przetwarzać można istniejącą rzeczywistość.
SIŁY SPOŁECZNE - wg Kamińskiego- były rozumiane w trojaki sposób: - są to jednostki ludzkie wartościowi moralnie i społecznie, uzdolnione, wrażliwe na ludzkie potrzeby i aspiracje,- są to zespoły, placówki, instytucje sprawnie funkcjonujące w zaspokajaniu potrzeb jednostkowych i społecznych,- są to wartości niematerialne, jak: idee społeczne, teorie intelektualne, wzorce kulturalne, normy moralne, wartościowa tradycje i zwyczaje, wizje lepszego jutra.
ANIMACJA SPOŁECZNO – KULTURALNA – pobudzanie do działania na rzecz małych ojczyzn, promocja aktywności, budowanie uczciwej komunikacji społecznej. Jej celem jest zachęcanie do aktywności, tworzenie solidnych więzi między ludzkich i partnerskich relacji między instytucjami. To upowszechnianie takich wartości jak: solidarność, szacunek dla innych, wspólnota, itp.
GRUPA RÓWIESNICZA – jest organizmem społecznym wyróżnionym spośród innych, nie ze względu na cechę demograficzną – wiek, lecz, ze względu na typ więzi, bliskie, nacechowane wzajemną aprobatą uczestnictwo. Jest to najczęściej grupa pierwotna, aczkolwiek występują bogate formy instytucjonalne, grup rówieśniczych np. organizacje młodzieżowe, które maja charakter grup wtórnych, celowych. Grupa rówieśnicza dziecięca powstaje w wyniku naturalnej potrzeby zabawy i kontaktu między sobą. Dziecko izolowane zagrożone jest zaburzeniem w rozwoju społecznym. W dalszych etapach rozwoju grupa rówieśnicza nabiera większego znaczenia. W okresie dorastania społecznego orientacja młodego
człowieka przesuwa się z rodziny na kręgi towarzyskie i to one stanowią układ odniesienia.
ZAKŁAD PRACY – zalicza się do tzw. Instytucji formalnych, czyli takich, które utworzono prawnie i przepisami uregulowano ich działalność. Różnorodność celów i form organizacyjnych sprawia, że zakład pracy może być definiowany i rozpatrywany z wielu punktów widzenia. Zakład pracy pełni takie funkcje jak: produkcyjna, socjalna, dydaktyczna oraz wychowawczą. Funkcja produkcyjna jest środkiem do osiągnięcia celów natury ekonomicznej. Funkcja socjalna jest kojarzona z zapewnieniem odpowiednich warunków pracy, opieka zdrowotną, organizacyjną wypoczynku i czasu wolnego, zapłatą za wykonywaną pracę. Funkcja dydaktyczna jest związana z kształceniem, dokształcaniem i doskonaleniem pracowników oraz kandydatów do pracy. Funkcja wychowawcza jest związana z kształtowaniem cech, poglądów i postaw pracowników oraz stosunków interpersonalnych, kształtowaniem kultury pracy.
STOWARZYSZENIE SPOŁECZNE – Kamiński podkreśla, że od 200 lat nieustannie wzrasta liczba i różnorodność stowarzyszeń społecznych. Mnożą się związki, towarzystwa, stowarzyszenia, zrzeszenia – wiążące dorosłych, młodzież, dzieci, osoby starsze, ludzi wszelkich kategorii wykształcenia, w miastach i wsiach. Określa on związek młodzieży, stowarzyszeń dorosłych jako „grupę ludzi zorganizowaną w dążeniu do realizowania określonych, wspólnych celów, z własną strukturą organizacyjną i funkcjonariuszami, z ustalonymi lub usankcjonowanymi sposobami postępowania i zachowania”.
KULTURA – stanowi ogół ludzkiej działalności ludzkiej, materialnych i niematerialnych wartości, uznawanych sposobów postępowania zobiektywizowanych i przyjętych w dowolnym zbiorowościach, przekazywanych i innym zbiorowością i następnym pokoleniom – Jan Szczepański. Kultura obejmuje 2 klasy zjawisk: czynności ludzkie i przedmioty stanowiące rezultaty tych czynności. Kultura jest, więc dorobkiem i cecha charakterystyczną gatunku ludzkiego, wynoszącą człowieka ponad otaczający go świat przyrody. Związek między wychowaniem a kulturą trafnie przedstawił E. Fromm. Wychowanie polega na ukulturowieniu jednostek, grup społecznych, społeczności. Wychowanie jest przekazywaniem właściwych danej kulturze sumy wzorów poznawczych, selekcyjnych, wartościujących wartościujących ujęciu wychowawcy kultura stanowi zespół: wartości, norm, wzorów i wzorców.
UDOSTĘPNIANIE KULTURY – polega na wysiłkach ustawodawczych, organizacyjnych, finansowych powodujących powstawanie instytucji i placówek zaopatrzonych w odpowiednie środki działania.
UPOWSZECHNIANIE KULTURY – polega na zapobieganiu powodujących budzenie zainteresowań i potrzeb w zakresie określonych wartości kultury oraz pragnienie „zdobycia” tych wartości. Pedagogika społeczna realizowana poprzez instytucje i placówki kulturalne, oświatowe, kulturalno-opiekuńcze usiłuje wypracować dyrektywy oraz techniki wychowawcze, które: zaszczepiają lub wzmacniają umiejętności wartościowania i wyboru w ramach danej dziedziny kultury; - propagują wzorce kultury, w szczególności przez analizę istniejących wzorów kultury; - zachęcają do obfitego korzystania z dóbr kultury.
WZÓR – jest strukturą odtwarzającą albo regularność ludzkich zachowań albo regularność rzeczywistego funkcjonowania danej instytucji
WZORZEC – to struktura teoretyczna innego rodzaju. Jest ona skonstruowana z cech pożądanych ludzkiego zachowania lub z pożądanych form i sposobów funkcjonowania instytucji.