Mickiewicz napisal III czesc " Dziadow " pragnac w ten sposob zadoscuczynic narodowi za swoj brak czynnego udzialu w walkach powstania listopadowego. Utwor porusza tez zagadnienia natury filozoficznej i moralnej.Wartymi podkreslenia zagadnieniami natury filozoficznej i moralnej sa tutaj: ocena buntu poety przeciwko Bogu w imie szczescia ojczyzny, zagadnienia stosunku jednostki do narodu i jej odpowiedzialnosci za jego losy oraz kwestia wartosci dumy i pokory. Wiersze wchodzace w sklad " Ustepu " zawieraja wspomnienia poety z jego pobytu w Rosji. Opisuja one pejzaz rosyjski, wyglad stolicy cesarstwa oraz w sposob satyryczny obrazuja despotyam caratu i biernosc spoleczenstwa wobec tego despotyzmu, a jednoczesnie mowia o wartosci moralnej ludu rosyjskiego. Wiersz o mistyku Oleszkiewiczu stanowi zapowiedz wybuchu rewolucji przeciwko tyranii, natomiast utwor 2 Do przyjaciol Moskali " jest wyrazem holdu, jaki poeta sklada dekabrystom. " Ustep " jest integralna czescia, a jednoczesnie uzupelnieniem dramatu.
Dla polskich patriotów w XIX wieku Rosja była symbolem zniewolenia i upadku Rzeczypospolitej. Adam Mickiewicz w ? Panu Tadeuszu? i ?Dziadach? cz. III charakteryzuje rosyjskie społeczeństwo i ich styl życia na początku XIX wieku. Ukazuje tyranie cara, śmieszność zachowań jego dworu i niedole zwykłych ludzi. Pierwszy fragment to anegdota Telimeny opowiadającej o swoim pobycie w Petersburgu. Widoczna jest tam charakterystyka czterech osób: Telimeny, arystokratki zamieszkującej w pałacyku nad Newą, jej sąsiada czynownika, właściciela kilku chartów, Wielkiego Łowczego Dworu Kiryły Gawrylicza Kozodusina oraz policmajstra, wiernego wykonawcę carskiego prawa i sługę władzy. Telimena jest wielbicielką cudzoziemszczyzny. Zachwyca się miastem, carem i jego dworem, nie dostrzegając tyrani i zniewolenia ludu. Dla niej Petersburg jest pięknym miastem będącym niejako stolica cywilizowanego świata. Z pogardą mówi o urzędniku niskiej rangi, który ośmielił się zamieszkać w sąsiedztwie jej pałacyku, czego dowodem są słowa:?Otóż na me nieszczęście, najął dom w sąsiedztwie Jakiś mały czynownik siedzący na śledztwie; Trzymał kilkoro chartów; co to za męczarnie, Gdy blisko mieszka mały czynownik i psiarnie? Nieszczęśliwie dla czynownika jeden z jego chartów upolował psa Telimeny, którego ona nazwała ?kochankiem?, przez co ten biedny człowiek naraził się na gniew Wielkiego Łowczego Dworu. Kiryło chcąc poprawić nastrój Telimenie oskarża czynownika: ?Jak śmiesz, (...) Szczuć wiosną łanię kotną tuż pod carskim nosem? Czynownik ?pobladły, drżący i prawie bez duszy? nie rozumie swojej winy, ale jego tłumaczenia obracają się przeciw niemu i potęgują gniew Kozodusina. Wplątuje on w te sprawę Policmajstra. ?Policmajster powinność swej służby rozumiał? , chcąc jednak pomóc nieco czynownikowi radzi mu by ten przyznał się do winy gdyż nie może podważać autorytetu władzy i jej nieomylności. Czynownik zrozumiawszy swoje położenie przyznaje się do winy łagodząc gniew Wielkiego Łowczego i zostaje jedynie na cztery tygodnie wtrącony do aresztu. Strach w carskiej Rosji jest podstawową metodą sprawowania władzy co potwierdza stan w jakim czynownik zostaje przyprowadzony do Kozodusina. Społeczeństwo rosyjskie jest też silnie zhierarchizowane. Czynownik będący niżej w hierarchii musi się podporządkować, nawet jeżeli ma rację, ponieważ wszelki opór zostaje uznany za zuchwalstwo i surowo karany. Prawda jest bez znaczenia, a prawo służy jedynie bogatym i wpływowym. Zadaniem Policmajstra jest potwierdzenie słuszności Wielkiego Łowczego i wypełnienie kary zgodnej z jego zaleceniem. Jej wielkości zależy jedynie od łaski bądź niełaski cara. Podstawą funkcjonowania tego społeczeństwa są kontakty towarzyskie i protekcja cara dlatego też Kozodusin dowodząc swoich racji nie tylko przedstawia swoją pozycje jako Wielkiego Łowczego Dworu, ale i powołuje się na cara. Przypisuje sobie również możliwość wpływu na cara przyrzekając, że wstawi się za czynownikiem i ułaskawi nieco wyrok. Mickiewicz za pomocą opowieści Telimeny przedstawia śmieszność panujących zasad w społeczeństwie rosyjskim. Pod jej zachwytem kryje się ironia i prawdziwa pogarda autora. Drugi fragment pochodzi z Ustępu do III części ?Dziadów?. Mickiewicz tym razem skupia się na relacji społeczeństwa z dworem carskim. Za pomocą nielicznych epitetów narrator przedstawia Petersburg jako miasto bogate ze wspaniałymi ulicami i mostach wysłanych granitem. Skupia się na zachowaniu ludzi którzy tam żyją i obyczajach dworu carskiego. Cała śmietanka towarzyska uczestniczy w spacerze, obserwowana również przez gminne trzody. Nie zwracają uwagi na mróz chociaż ?Każdy trze ręce i zębami dzwoni?. Narrator porównuje spacer do kościelnej procesji. Jest on ceremonią w której biorą udział wszyscy dworzanie. Stał sie on swego rodzaju rytuałem. W tym pochodzie najlepiej widać hierarchię społeczeństwa rosyjskiego. Na samym przodzie idą marszałkowie, damy i urzędnicy. Cechuje ich pycha i wyniosłość, chcą swym strojem, chodem i zachowaniem, uświadomić reszcie przechodniów o swojej pozycji i bogactwie. Jeden z urzędników idzie w odkrytym futrze żeby wszyscy widzieli ilość jego orderów. Wzrokiem poszukuje równych sobie, a niższymi pogardza. W podobny sposób zachowują się niżsi ranga urzędnicy: ?Spode łba patrzą, komu się pokłonić, Kogo nadeptać, a od kogo stronić? Narrator porównuje wystrojone damy dworu do barwnych motyli rumianych jak raki. Porównanie do zwierząt stosuje również wcześniej nazywając zwykłych ludzi gminną trzodą, a czynowników porównując do skorpionów. Społeczeństwo rosyjskie przedstawia też za pomocą porównania do tali kart- króle, damy, piki. Życie w Petersburgu kręci się wokół dworu cara. Adam Mickiewicz w obu fragmentach przedstawia społeczeństwo rosyjskie na początku XIX wieku. W ironiczny sposób wyśmiewa panujące w nim zasady. Pokazuje, że system władzy opiera się na znajomościach i protekcjach, a ludzie są bezmyślnie podporządkowania carowi i jego kaprysom. Skrępowani strachem poddają się narzuconym regułom. Mickiewicz spędził w Rosji kilka lat przebywając w Petersburgu, Odessie, Moskwie oraz na Krymie. Poznał stosunki i styl życia panujący w kraju cara zaś swoje obserwacje zawarł w Ustępie do III części ?Dziadów? i w niektórych fragmentach ?Pana Tadeusza?
