Wierzenia i osiągnięcia Egipcjan
Długa jest lista egiptologów, którzy uważają, że Egipcjanie byli monoteistami, czyli czcili tylko jednego boga, uniwersalnego, który objawiał się w różnych postaciach. Inni badacze bronią popularnego poglądu, że Egipcjanie byli politeistami, a to oznacza, że czcili wielu bogów. Jeszcze inni twierdzą, że Egipcjanin był henoteistą, to znaczy, wybierał spośród wielu bogów jednego, który był dla niego najważniejszy.
Najpopularniejsza jest jednak teoria o systemie politeistycznym.
W całym Egipcie czczono więc ok. 800 różnych bogów. Istniały dwa najważniejsze systemy religijne: heliopolitański oraz hermopolitański. W systemie heliopolitańskim najważniejsza była tzw. dziewiątka heliopolitańska czyli 9 najwyższych bóstw:
1. Atum – utożsamiany z Re – bogiem Słońca.
2. Szu – bogini powietrza.
3. Tefnut – bogini wilgoci.
4. Geb – bóg będący uosobieniem ziemi.
5. Nut - bogini sklepienia niebieskiego.
6. Seth – bóg pustyni.
7. Amon – władca burz i piorunów.
8. Neftyd- żona Setha i siostra Ozyrysa
9. Ozyrys i Izyda.
W systemie hermopolitańskim sprzeciwiającym się heliopolitańskiemu występują 4 pary bogów:
1. Num i Naumet – uosobienie oceanu.
2. Huh i Hauhet – uosobienie wody i ruchu.
3. Kuk i Kauket – uosobienie ciemności.
4. Nat i Niau – uosobienie powietrza i burzy.
Egipcjanie wierzyli w dalsze życie duszy i ciała po śmierci. Twierdzili, że jest ona tylko stanem przejściowym do nowego świata. Według nich każdy człowiek posiadał swoje ba, czyli duszę wyposażoną w cechy moralne i intelektualne. Lecz miał również swoje ka – duchownego sobowtóra. Jeżeli po śmierci nikt nie zadbał o ciało, ka znikało, gdyż musiało się żywić w celu zachowania sił witalnych. Faraonowie, ludzie szlachetnie urodzeni oraz bogacze wydawali więc fortuny, aby mieć pogrzeb zgodny z wierzeniami. Ciała dokładnie balsamowano i składano w drogocennych sarkofagach. Wewnątrz umieszczano zwoje papirusu, na których były zamieszczane magiczne formuły. Miały one pomagać zmarłemu w pokonywaniu przeszkód dzielących go od wiecznego spoczynku. Bowiem zgodnie z rytuałem psychostasis czyli tzw. ważenia dusz, dusza zmarłej osoby płynęła świętą barką poprzez wody Pól Elizejskich. Podczas swej podróży barka wnosiła trochę światła w krainy zamieszkane przez potępione dusze, które drżały ze szczęścia na widok tej odrobiny słońca, jaka im była zakazana. Barka docierała na dwór Ozyrysa i jego 40 pomocników. Na jednej szali składano serce zmarłego a na drugiej pióro – symbol bogini Maat. Jeśli zmarły uczynił w swoim życiu więcej dobrego niż złego stawał się jednym z głosów prawdy a tym samym scalał się z mistycznym ciałem boga Ozyrysa. Jeśli było inaczej serce zmarłego pożerało zwierze z głową krokodyla i ciałem hipopotama a zmarły tracił szanse istnienia w Innym Świecie. Egipcjanie wierzyli, że tylko ci, którzy nadal cieszą się tym, czym cieszyli się za życia, będą mogli wejść do Tamtego Świata. Stąd meble, napoje, ubrania i wszelki przedmioty codziennego użytku w komorach grobowych.
Tak więc u starożytnych Egipcjan nie istniał jeden system teologiczny. Było ich co najmniej tyle, ile ośrodków kultu. Mimo tego można powiedzieć że istniała religia egipska, gdyż te wszystkie kulty wraz z instytucjami politycznymi stanowiły pewną całość.
Osiagniecia Egipcjan
Jednym z ważniejszych osiągnięć Egipcjan było pismo. Pismem starożytnych Egipcjan były hieroglify – znaki niezrozumiałe poza ich krajem, ale i dla większości jego ludności. Sztuka pisania stanowiła tajemnicze, ekskluzywne narzędzie, jej znajomością mogli szczycić się tylko nieliczni spośród mieszkańców Egiptu.
Nie jest do końca jasne jak doszło do powstania tego pisma. Badacze formułują na ten temat wiele teorii. Według niektórych hieroglify stanowią lokalny wytwór mieszkańców Egiptu. Inni zaś przypuszczają, że sztukę pisania Egipcjanie przejęli od Sumerów.
Według samych starożytnych Egipcjan stosowany przez nich system pisma pochodził od bogów. Uważali oni, że pismo wynalazł bóg Thot – bóg wiedzy i mądrości.
Początkowa zasada pisma egipskiego polegała na przedstawianiu za pomocą konkretnych przedmiotów – pojęć, słów czy też części słów./pokazać ilustracje/
Przełomowe znaczenie w piśmie egipskim miały znaki określające pojedyncze spółgłoski. Za ich pomocą zapisywano dźwięk 24 spółgłosek, ale istniały także graficzne warianty niektórych spośród tych znaków. Egiptolodzy nazwali tę grupę hieroglifów „alfabetem egipskim”. /zakładka z alfabetem egipskim wypisanym na materiale wzorowanym na papirusie/
Pisarze egipscy wykonywali swą pracę dzięki zachowanym rzeźbom i malowanym wizerunkom pisarzy, siedząc "po turecku". Używali drewnianych paletek, przypominających współczesne piórniki. Paletka taka miała specjalne zagłębienia na tusz, czarny i czerwony, niekiedy też na inne kolory. Pośrodku paletki, w specjalnym rowku, który bywał zamykany przesuwaną pokrywką, trzymali pędzelki za pomocą, których pisali. W III w. p.n.e. zaczęto pisać wprowadzonymi przez Greków piórkami.
NAUKI ŚCISŁE
Starożytni Egipcjanie mogli poszczycić się wieloma osiągnięciami naukowymi. Na szczególną uwagę zasługują osiągnięcia w naukach ścisłych – matematyce i astronomii.
Wiemy, że wszystkie piramidy były wykonywane według praw astronomii. Syriusz był jedną z niewielu gwiazd, o którą się troszczono. Właśnie w Egipcie znajduje się dokładniejszy kalendarz - 4221 lat p.n.e. Kalendarz ten reguluje się według wschodu Syriusza. Podaje on cykle roczne od przeszło 32 000 lat.Obserwacje astronomiczne umożliwiły stworzenie kalendarza słonecznego i obliczenie długości roku (365 dni, 12 miesięcy po 30 dni oraz 5 dni dodawanych na końcu roku).
Także piramida jest wielkim zegarem słonecznym. Rzucane przez nią od połowy października do początku marca cienie pokazują pory i długość roku. Długość płyt kamiennych otaczających piramidę odpowiada długości cienia jednego dnia. Prowadząc obserwację tego cienia na kamiennych płytach można było obliczyć długość roku z dokładnością do 0,2dnia.
Także matematyka jak na te czasy była wysoko rozwinięta. Rozwiązywano zadania z geometrii (obliczanie pól powierzchni) i algebry.
Starożytni Egipcjanie znali i stosowali wielkie liczby. Egipski system zapisywania liczb opierał się na liczbie 10 jako na podstawie. Do oznaczania kolejnych potęg liczby 10 istniały specjalne znaki. Znak dla jedynki przedstawiał tyczkę do mierzenia, zapisywano zaś go jako pionową kreskę. Kreskami takimi oznaczano liczby od 1 do 9. Znak dla 10 przypominał podkowę. Znak dla 100 przedstawiał zwinięty liść palmy albo - jak niektórzy twierdzą - laskę kapłańską. Znak dla 1000 przedstawiał kwiat lotosu, symbol Nilu. Dawniej znak ten oznaczał "bardzo dużo". Znakiem 10 000 jest wskazujący palec, a 100 000 – żaba. Najstarszym dokumentem matematycznym świata jest Papirus Ahmesa. Zawiera bardzo wiele ciekawych informacji o matematyce egipskiej: Dla nas wszakże najbardziej interesująca jest ta część dokumentu, która zajmuje się ułamkami. Tak więc ułamki znano już w starożytnym Egipcie na kilka tysięcy lat przed naszą erą.
MEDYCYNA
Wielkie osiągnięcia miała egipska medycyna. Wśród lekarzy nastąpiła specjalizacja, według rodzajów leczonych chorób. Przy świątyniach istniały wielkie szkoły medyczne, w których przeprowadzano tak skomplikowane zabiegi jak trepanacja czaszki.
NILOMIERZE
Do pomiarów poziomu wody podczas wylewu rzeki w czerwcu używali specjalnych " nilomierzy ". Na podstawie tych pomiarów obliczali, ile wody będą musieli zużyć, kiedy w październiku zacznie się orka. By dłużej utrzymać wodę na polach Egipcjanie budowali kanały irygacyjne. Starożytni Egipcjanie uprawiali zboże, cebule, groch, ogórki i inne warzywa.
RZEMIOSŁO
Obok rolnictwa ludność trudniła się także rzemiosłem. Podstawowym materiałem do wytwarzania narzędzi był kamień, róg i kość. Drewno było w Egipcie drogie, gdyż sprowadzano je z odległych krain, głównie z Libanu. Egipcjanie poznali sztukę obrabiania metali. Najpierw była to miedź, później brąz, a dopiero w I tysiącleciu p.n.e. żelazo. Dość wcześnie używano w Egipcie złota i srebra do wyrobu dzieł sztuki oraz jako środka płatniczego. Już w czasach Starego Państwa Egipcjanie utrzymywali bliskie kontakty handlowe z odległymi krainami, z których sprowadzali wyroby luksusowe (mirra, drewno cedrowe i hebanowe, kość słoniowa, złoto, srebro), eksportując w zamian zboże, tkaniny, ceramikę. Nie wiadomo także, kto pierwszy stopił piasek z sodą, uzyskując szkło, ale najstarsze paciorki szklane pochodzą z Egiptu i liczą sobie około 5400 lat.
SZTUKA I ARCHITEKTURA
Egipcjanie dążyli we wszelkich działaniach, również w sztuce, do osiągnięcia porządku, określanego słowem „maat”. Na pokrytych malowidłami i reliefami ścianach rzędy hieroglifów objaśniały obraz i były wykonywane z taką samą co on biegłością.
Na kamiennej płytce podzielonej na 18 rzędów regularnych kratek. Wrysowywano w nie poszczególne części postaci tak, aby mieściły się dokładnie w przewidzianych miejscach. Dzięki temu przedstawiana postać otrzymywała wymagane proporcje, przenoszone następnie już w powiększonej skali na ścianę. W ten sam sposób postępowano z rzeźbami, wykonując uprzednio ich małe, pokratkowane modele. /przykład malarstwa/
Architekci egipscy osiągnęli mistrzostwo także w architekturze (wspaniałe piramidy konstruowane z najmniejszą dokładnością, przepiękne świątynie), trudnili się również: ozdabianiem grobowców, rzeźbieniem posągów, jubilerstwem. Szczególnie wspaniałe grobowce wznosili Egipcjanie dla faraonów. Władca, najczęściej od razu po wstąpieniu na tron, wybierał miejsce pod swój dom na wieczność. Do jego budowy powoływano dziesiątki tysięcy ludzi, którymi kierowali specjalni urzędnicy. Do pracy wzywano chłopów, gdy byli wolni od pilnych prac na polach. Pierwsi faraonowie wznosili dla siebie grobowce w postać piramid. Praca rozpoczynała się od przygotowania olbrzymich kamiennych bloków w kamieniołomach. Wykuwano je, posługując się bardzo prymitywnymi narzędziami: dłutami i piłami miedzianymi, młotami drewnianymi. Bloki obrabiano i wygładzano ostrym piaskiem. Pochłaniało to mnóstwo pracy. Aby odłupać od skały słup o długości 40 m czterystu kamieniarzy pracowało przez piętnaście miesięcy. Gotowe bloki często bardzo wielkie, robotnicy ciągnęli na drewnianych saniach do Nilu. W tym celu przyczepiano do płóz liny, za które chwytały setki ludzi. Później ładowano bloki na statki i spławiano je Nilem. Gdy flotylla z ładunkiem przybijała do brzegu w pobliżu miejsca przyszłego grobowca, czekały tam już tysiące ludzi. Poważną trudność stanowiło podnoszenie kamiennych bloków. Nie tylko nie znano dźwigów, ale nawet maszyn prostych. Trzeba więc było ustawiać nasypy ziemne, po których można było ciężary przesuwać. Po zakończeniu robót usuwano je. Budowa piramidy była przedsięwzięciem na wielką skalę. Niewątpliwie Egipcjanie byli świetnymi kamieniarzami, inżynierami, organizatorami. Patrząc dziś na piramidy, dostajemy zawrotu głowy z podziwu i zachwytu dla ich piękna i wielkości. Trudno jest uwierzyć, że dokonali tego ludzie posługujący się tylko kamiennymi i miedzianymi narzędziami.