referat na temat Akropolu lub Partenonie

Partenon jest słynną świątynią Ateny Partenos (partenos oznacza dziewica) zbudowany na Akropolis w Atenach. Wzniesiona została w latach 447-432 r.p.n.e. (przybliżona data) przez Iktinosa i Kallikratesa z inicjatywy Peryklesa. świątynia stoi w miejscu dwóch innych świątyń: Hekatompedonu i niedokończonego tzw.starszego Partenonu, który został zburzony przez Persów. Jest dziełem architektury attyckiej, łączy w sobie styl dorycki (prostota i logika) z elementami jońskimi (dekoracyjność, lekkość proporcji i smukłość). Partenon został wzniesiony z marmuru na trzystopniowej podbudowie (fachowo- stylobacie) w typie doryckiego peripterosu (8 na 17 kolumn) z płytkim pronaosem i opistodomosem o 6 kolumnach. Wymiary świątyni: 69,51 m na 30,86 m. Wnętrze Partenonu dzieliło się na 2 części: trójnawową cellę o długości 100 stóp (gdzie przechowywano posąg Ateny-bogini mądrości-dłuta Fidiasza) oraz Partenon właściwy- sala o 4 jońskich kolumnach dla dziewcząt w służbie bogini. Dekoracje wykonali artyści pod czujnym okiem Fidiasza. Partenon ma burzliwe dzieje. We wczesnym średniowieczu świątynia została zamieniona na kościół chrześcijański, a w 1460, po wybudowaniu minaretu, na meczet. W 1674 ambasador Ludwika XIV przy Wysokiej Porcie markiz C.M.F. de Nointel polecił sporządzić rysunki detali Partenonu. Rysownikami byli: nieznany z imienia Carrey, prawdopodobnie Flamandczyk, i tzw. anonim Nointel, o którym nic nie wiadomo. Partenon uległ częściowemu zniszczeniu w czasie oblężenia Aten przez wojska weneckie w 1687 (Partenon był wtedy arsenałem), kiedy to oficer floty Wenecji trafił z działa okrętu w zgromadzone tam prochy. Rysunki Carreya i Nointela mają ogromne znaczenie dla poznania wyglądu zabytku i jego rekonstrukcji. W latach 1802-1812 część zachowanych rzeźb Partenonu wywiózł (wyrywając je z ich naturalnych miejsc i niszcząc przy tym) do Londynu (dziś w British Museum) lord T.B. Elgin (Elgina marmury). Ruiny Partenonu poddano wstępnej konserwacji w połowie XIX w. W 1929-1930 dokonano częściowej rekonstrukcji kolumnady północnej. W miejsce wywiezionych przez Elgina metop (rząd Grecji stara się od lat o zwrot rzeźb) wmontowano kopie. Obecnie w Partenonie trwają bardzo szeroko zakrojone prace restauracyjne, które w wielu środowiskach wywołują polemiki nad granicą odbudowy zabytków.

Akropol Wzgórze Akropol, zwieńczone ruinami Partenonu, to jeden z archetypów kultury europejskiej, nic więc dziwnego, że pierwsza wizyta w tym miejscu to z jednej strony objawienie, z drugiej - poczucie obcowania z czymś doskonale znanym. Perykles chciał, by świątynia stała się wspaniałym, charakterystycznym elementem ateńskiego krajobrazu, "szkołą dla Hellenów" i symbolem imperialnej wielkości miasta, i jako taka zasłynęła w starożytnym świecie. Jednak nawet on nie mógł przewidzieć, że jej ruiny będą kiedyś symbolizować narodziny cywilizacji Zachodu i przyciągać, przeszło 2 tys. lat później, 3 mln turystów rocznie. Jak pisze Donald Horne w książce The Great Museum (Wielkie Muzeum), jest rzeczą wątpliwą, by ruiny równie silnie oddziaływały na zwiedzających, gdyby zachowały więcej ze swej dawnej wspaniałości, na przykład gdyby Partenon "przykryty był dachem i nie przywoływał współczesnego stereotypu kształtu wyłaniającego się z surowego kamienia", lub gdyby "przywrócić mu oryginalne kolory czerwieni, błękitu i złota i ustawić na powrót ogromny, paradny posąg Ateny, obwieszony bransoletami, pierścieniami i naszyjnikami". Główna droga na Akropol to właściwie ścieżka prowadząca ponad Odós Dioskouron, w miejscu, gdzie łączy się ona z Theorías przy północno-zachodnim rogu Pláki. Dwie inne drogi prowadzą przez starożytną Agorę (wejście przy Adrianou, zob. s. 139) i obok odeonu zbudowanego przez Herodesa Attykusa. Propyleje i świątynia Ateny Nike Obecnie, tak jak i w przeszłości, na Akropol można wejść tylko od jednej strony: z tarasu nad agorą. Tędy w czasach antycznych prowadziła stroma Droga Panatenajska (Święta Droga). Wejście na wzgórze stanowi masywna, monumentalna podwójna brama, zwana Propylejami. Współczesny szlak jest łagodniejszy i biegnie zakosami przez rzymską bramę (tzw. Bramę Beuliego), wzniesioną w III w. n.e. Propyleje zostały zbudowane przez Mnesiklesa w latach 437-432 p.n.e., po ukończeniu budowy Partenonu, jako swoista przeciwwaga dla świątyni. Za budulec posłużył marmur pentelicki (z góry Pentelikon, na północny wschód od miasta). Pod względem piękna i architektury Propyleje śmiało konkurują z Partenonem. Z powodu nachylenia terenu, Mnesikles jako pierwszy zastosował obok standardowych kolumn doryckich wyższe i delikatniejsze kolumny w porządku jońskim. Ateńczycy, oszołomieni tym, że tak bogata i kunsztowa budowla miała pełnić funkcje wyłącznie świeckie, uznali ją za swój najbardziej prestiżowy pomnik. Pomieszczenia wewnętrzne nawet w czasach antycznych pełniły rozmaite funkcje. W Pinakotece (w tej chwili stoją tam rusztowania) na lewo od głównego wejścia (przykrytej niegdyś wspaniałym kasetonowym sufitem pomalowanym na niebiesko i zdobionym złoconymi gwiazdami, zniszczonym przez oblegające miasto wojska weneckie), wyeksponowano malowidła Polignota, przedstawiające bohaterów eposów Homera. Malowidła powstały w poł. V w. p.n.e., a w 600 lat później, za czasów rzymskich, opisał je w swym Przewodniku po Helladzie grecki geograf i podróżnik, Pauzaniasz. Wedle projektu Mnesiklesa, podobne pomieszczenie miało się znajdować w prawym skrzydle, kiedy jednak okazało się, że naruszono by w ten sposób teren Bogini Zwycięstwa, wzniesiono przedsionek sanktuarium Ateny Nike. Budowę prostej i eleganckiej świątyni Ateny Nike, czyli Ateny o przydomku Nike Apteros (Nike Bezskrzydła), rozpoczęto dość późno, bo w 427 r. p.n.e. (niewykluczone, że powodem tego był konflikt o południowe skrzydło Propylejów). Świątynia stoi na platformie nad urwiskiem wychodzącym na port w Pireusie i Zatokę Sarońską. Według Pauzaniasza to właśnie tutaj król Egeusz wypatrywał statku z białym żaglem, którym jego syn Tezeusz miał powrócić z Krety po zabiciu Minotaura. Uradowany zwycięstwem, ukochany syn zapomniał zmienić czarne żagle na białe, co miało oznaczać powodzenie wyprawy. Egeusz, widząc czarny żagiel, zrozumiał, że syn nie żyje i pogrążony w rozpaczy rzucił się w przepaść. Fryz świątyni, bardzo realistyczny, przedstawia zwycięstwo Ateńczyków nad Persami w bitwie pod Platejami i jest uważany za pierwszy historyczny relief grecki. Cała świątynia została zrekonstruowana z oryginalnych bloków kamiennych w XIX w. po zniszczeniach, jakich 200 lat wcześniej dokonali Turcy, którzy zainstalowali tu baterię armat. W tym samym czasie odrestaurowano również płaskorzeźby balustrady, a wśród nich ozdobę Muzeum Akropolu - Nike rozwiązującą sandał. Na wprost tej niewielkiej świątyni widać ruiny sanktuarium Artemidy Brauronia. Jego przeznaczenie nie jest znane - wiadomo jedynie, że w przedsionku stał olbrzymi koń trojański z brązu. W lepszym stanie zachował się pobliski odcinek murów mykeńskich (równoległy do Propylejów), wkomponowanych w klasyczne fortyfikacje. Partenon Od strony Propylejów na Akropolu dominuje dziś Partenon, wzniesiony na najwyższym miejscu na wzgórzu. W czasach antycznych widać stąd było jedynie fronton budowli - resztę zasłaniały rzeźby i inne budynki. Centralnym punktem Akropolu był ustawiony naprzeciwko Propylejów 12-metrowy posąg z brązu przedstawiający Atenę Promachos (przewodzącą w walce), przeniesiony w czasach bizantyjskich do Konstantynopola i tam zniszczony w 1204 r. przez tłuszczę, która uznała, że bogini wyciągniętą prawą ręką przyzywa krzyżowców do miasta. Autorem posągu symbolizującego męstwo Ateńczyków w walce z Persami był Fidiasz. Włócznia i hełm wskazywały drogę żeglarzom zbliżającym się od strony cypla Sunion. Po prawej stronie posągu prowadziła Droga Panatenajska, którą co 4 lata przechodziła wielka procesja ku czci patronki miasta, bogini Ateny. Wspinając się ścieżką, można zobaczyć wyżłobienia w skale, które dawały lepsze oparcie stopom, oraz szereg nisz po obu stronach, gdzie stały posągi i gdzie składano ofiary. Partenon był pierwszą wielką budowlą w projekcie Peryklesa, dziełem architekta Iktinosa i budowniczego Kallikratesa. Budowę rozpoczęto w 447 r. p.n.e., poświęcono w 438 r. p.n.e., a ukończono sześć lat później. Iktinos wykorzystał tu wszystkie zdobycze architektury doryckiej, osiągając niezwykłą harmonię i proporcję. Stosunek 9:4 zachowano nie tylko przy ustalaniu zależności długości od szerokości i szerokości od wysokości, ale także w odległości między poszczególnymi kolumnami a ich średnicą. Wszelkie dysproporcje korygowano dzięki skomplikowanym obliczeniom matematycznym i mistrzowskim sztuczkom architektonicznym. Wszystkie linie, wyglądające na idealnie proste, w istocie są nieco wygięte (krzywizny stylobatu). Kolumny (nieco wybrzuszone na wysokości 1/3 trzonu, by nie wywoływały złudzenia wklęsłości - efekt ten nazywa się entasis, czyli nacisk) są nachylone do wewnątrz o 6 cm, natomiast każdy ze stopni po bokach świątyni jest nachylony o 12 cm w stosunku do 70-metrowej długości. Partenon, wzniesiony na miejscu wcześniejszych świątyń, miał być nowym sanktuarium bogini z gigantycznym drewnianym posągiem Ateny Polias (opiekunki miasta), pokrytym płytkami z kości słoniowej i złota (na drewnianym trzonie), z oczami z drogocennych klejnotów i głową martwej Meduzy z kości słoniowej na koziej skórze zarzuconej na piersi (egida). Posąg, zaprojektowany przez Fidiasza, ustawiono w półmroku celli (komnaty kultowej), gdzie wzbudzał zachwyt aż do V w. n.e. Później posąg zaginął, ale jest dość dobrze znany dzięki licznym kopiom (m.in. marmurowej kopii rzymskiej, Ateny Warwakjon, zdobiącej Narodowe Muzeum Archeologiczne). Nazwa Partenon - dosłownie "sala dziewic" - pierwotnie odnosiła się jedynie do pomieszczenia w zachodniej części świątyni, gdzie (jak dawniej sądzono) mieszkały kapłanki Ateny (obecnie uważa się, że był tam skarbiec Aten i Związku). Budowla nigdy nie dorównywała znaczeniem religijnym Erechtejonowi, pełniła raczej funkcję skarbca i swoistego dzieła sztuki, poświęconego Atenie - opiekunce miasta. Kolumny były pomalowane, a całą świątynię zdobił przepiękny fryz przedstawiający procesję panatenajską, metopy ze scenami gigantomachii, centauromachii, walk z Amazonkami i legendami attyckimi, oraz frontony z narodzinami Ateny i jej sporem z Posejdonem. Najpiękniejsze zachowane do dzisiaj fragmenty można obejrzeć w Muzeum Brytyjskim oraz w Muzeum Akropolu, ale większa część frontonów, kolumn w centrum i celli została zniszczona w 1687 r., w czasie oblężenia miasta przez Wenecjan.