Heraklit z Efezu, zwany ciemnym filozofem, urodził się około 540 p.n.e., zmarł ok. 480 p.n.e., autor pism kosmologicznych, politycznych i teologicznych. Był pierwszym filozofem, który "szukał samego siebie", który rozmyślał nad sobą, a nie tylko nad przyrodą, i przyrodę rozumiał poprzez analogię do własnych przeżyć. Heraklit był również pierwszym filozofem, który mówił o rozumie działającym we wszechświecie. Pogląd o rozumności wszechświata jest drugą wielką koncepcją jaką filozofia zawdzięcza Heraklitowi. Za arche (podstawę istnienia Wszechświata) Heraklit uznał ogień, który "żyje śmiercią tego, co spala". Jednak procesem przemian kieruje logos (rozum kosmiczny) - mądrość, będąca jednością przeciwieństw. Mądrość polega na poznaniu logosu. Logos jest tożsamy z bogiem. Jego teorię zmienności nazywa się wariabilizmem lub herakliteizmem, a najlepszym jej obrazem jest rzeka – jej wody płynąc ciągle się zmieniają. Stąd słynne powiedzenia Heraklita: "nie można dwa razy wejść do tej samej rzeki" lub "panta rhei" (wszystko płynie).
