Szczegółowa budowa komórki roślinnej i zwierzęcej.

Obecnie jest wiadomo, że wszystkie organizmy żywe zbudowane są z większej lub mniejszej liczby komórek. Występują więc organizmy jednokomórkowe np. bakterie, pierwotniaki lub wielokomórkowe, zbudowane z wielu współpracujących ze sobą komórek. Komórka jest podstawową jednostką życia. Można ją porównać do cegiełek z jakich zbudowane są domy.
Komórka po raz pierwszy została zaobserwowana przez angielskiego fizyka R. Hooka, natomiast teorię komórkowej budowy organizmów sformułowało w latach 1838-1839 dwóch niemieckich uczonych: botanik Matthias Schleiden oraz fizjolog Theodor Schwann.
Różnorodność komórek jest ogromna. Najistotniejszy jest podział na komórki Prokariotyczne i Eukariotyczne. Komórki prokariotyczne różnią się od eukariotycznych tym, że nie posiadają jądra a ich materiał genetyczny zlokalizowany jest w obszarze jądrowym zwanym nukleoidem. Przykładem Prokaryota są bakterie. Natomiast do komórek eukariotycznych zaliczamy wszystkie komórki roślinne i zwierzęce. Zbudowane są one z takich samych elementów chociaż w ich budowie można dostrzec kilka istotnych różnic, które obrazuje tabelka. Rozmiary większości komórek zawierają się w przedziale 0,5-2000 mikrometrów chociaż zdarzają się komórki-olbrzymy widoczne gołym okiem, np. żółtko jajka ptasiego, niektóre pierwotniaki (0,5 cm długości) czy komórki nerwowe o metrowych wypustkach.
Komórki zbudowane są z mniejszych jednostek tzw. organelli, które pełnią różne funkcje, jednak nie mogą samodzielnie działać poza komórką. Składniki budujące komórkę możemy podzielić na plazmatyczne (żywe) i nieplazmatyczne (martwe) Wszystkie żywe składniki znajdujące się w komórce nazywamy protoplastem. Do protoplastu należą: błona komórkowa, jądro kom., cytoplazma, mitochondria, plastydy, rybosomy, reticulum endoplazmatyczne oraz aparaty Golgiego, lizosomy, plazmodesmy. Do martwych części komórki należą wakuola i ściana komórkowa.
Komórki w zależności od tego czy działają samodzielnie czy jako podporządkowane elementy organizmów wielokomórkowych, a także od funkcji jakie pełnią i środowiska w jakim się znajdują mogą przybierać bardzo różne formy morfologiczne i anatomiczne.
Tkanka okrywająca roślin i zwierząt zbudowana jest na przykład ze ściśle do siebie przylegających, prostopadłościennych komórek, komórka tkanki nerwowej jest wydłużona co umożliwia jej przesyłanie informacji na duże odległości, posiada także liczne rozgałęzienia, dzięki czemu może łączyć się z wieloma innymi komórkami, komórka wydzielnicza np. trzustki zawiera liczne pęcherzyki z wydzielaną substancją, komórki tkanki wzmacniającej roślin mają bardzo grube ściany, a komórki krwi w zależności od pełnionej funkcji różnią się kształtem (erytrocyty, trombocyty, leukocyty) oraz zdolnościami do poruszania się (leukocyty mogą przemieszczać się samodzielnie do określonych tkanek, natomiast erytrocyty nie mają takich zdolności).
Komórka eukariotyczna może być traktowana jako system błon oraz oddzielonych przez nie obszarów cytoplazmy i wnętrz poszczególnych organelli. Jest to cecha wszystkich komórek eukariotycznych zwana kompartmentacją czyli uprzedziałowieniem. Taka budowa umożliwia na jednoczesne przeprowadzanie wielu różnych reakcji, niekiedy biegnących w przeciwnych kierunkach.
Każda komórka aby żyć musi być otoczona błoną cytoplazmatyczną tzw. plazmalemmą. Poszczególne struktury komórkowe również są oddzielone jedną (lizosomy, wakuole, sferosomy, peroksysomy, struktury Golgiego, reticulum endoplazmatyczne) lub dwiema (jądro komórkowe, mitochondria, plastydy) błonami od cytoplazmy.
Wszystkie błony biologiczne zbudowane są przede wszystkim z lipidów tworzących dwuwarstwową błonę fosfolipidową, która zawsze jest podstawą błony, oraz białek, których zawartość w błonach może się wahać w granicach 25-75%. W błonach występują również niewielkie ilości cukrów w postaci oligosacharydów. Ich zawartość nie przekracza 5%. Cząsteczki fosfolipidów błonowych składają się z hydrofilowych główek oraz hydrofobowych ogonków, które w wodzie dążą do siebie, natomiast główki do zewnątrz.
Lipidy i białka mogą się przemieszczać. Błony biologiczne są strukturami dynamicznymi. Określamy je mianem płynnej mozaiki. Stopień płynności danego obszaru zależy od czynników środowiskowych (temperatury czy charakteru chemicznego roztworu stykającego się z błoną) oraz strukturalnych: mniejszą płynność wykazują błony o dużej zawartości cząsteczek cholesterolu i nienasyconych kwasów tłuszczowych w fosfolipidach, natomiast większą płynność wykazują błony o niewielkiej ilości cholesterolu i nienasyconych kwasów tłuszczowych przy czym płynność należy rozumieć jako możliwość przemieszczania się elementów tworzących błonę, szczególnie białek.
Cząsteczki białek błonowych mogą być związane z błoną trwale (białka integralne) lub być do niej przyczepione za pośrednictwem innych białek (białka peryferyczne). Niektóre białka integralne przenikają w poprzek całą błonę (transmembranowe), inne występują tylko po jej jednej stronie.
Funkcje błon biologicznych są różne. Przede wszystkim pomiędzy błonami odbywa się transport różnych substancji. Mówimy, że są to błony półprzepuszczalne. Przepuszczają wodę, tlen, małe jony, gazy, wybiórczo inne związki. Lipidy błonowe nie przepuszczają substancji rozpuszczonych w wodzie powodując oddzielenie roztworów znajdujących się po dwóch stronach błony. Natomiast transport substancji chemicznych przez błony odbywa się za pośrednictwem białek. Niektóre białka transmembranowe tworzą kanały, przez które rozmaite substancje przenikają na drugą stronę błony, inne mogą przenosić jednocześnie dwie substancje w przeciwnych kierunkach. Po obróceniu się takiego białka o 180o substancje pobrane po określonych stronach błony zostają wydzielone po stronie przeciwnej. Są też białka, które po pobraniu cząsteczek czy jonów po jednej stronie błony wędrują na drugą stronę by tam je uwolnić.
Oprócz funkcji transportowych błony biologiczne pełnią również funkcje ochronne oraz biorą udział w odbieraniu i przewodzeniu sygnałów (szczególnie plazmalemma), które docierają do komórek w postaci pewnych cząsteczek np. hormonów. Aby komórka mogła odebrać dany sygnał, musi mieć na powierzchni błony swoisty receptor – białko, najczęściej glikoproteinę, wiążące się z cząsteczką sygnałową.
Bardzo ważnym składnikiem każdej komórki jest cytoplazma. Jest to lepka, bezbarwna, półpłynna, galaretowata substancja wykazująca pewną elastyczność i ciągliwość. Wypełnia wnętrze komórki. W niej zawieszone są wszystkie organelle. Składa się z cytoplazmy podstawowej (cytozolu) oraz zawieszonych w nim struktur. Cytoplazma jest koloidem – wodnym roztworem białek, węglowodorów, lipidów i soli mineralnych. Jej uwodnienie ulega zmianie. Uwodniona cytoplazma to zol, a odwodniona – żel. Koagulacja jest to odwadnianie komórki (zol w żel), natomiast peptyzacja – nawadnianie (żel w zol) Przez cytoplazmę odbywa się transport różnych związków chemicznych między organellami. Zachodzi w niej również wiele ważnych reakcji chemicznych m.in. szlak glikolizy czyli pierwszy etap oddychania komórkowego czy biosynteza białka (na zlokalizowanych w cytozolu rybosomach). Cytoplazma komórek eukariotycznych może wykonywać ruchy. Są trzy rodzaje takich ruchów:
ruch rotacyjny – ruch cytoplazmy wokół centralnie ułożonej wakuoli
ruch cyrkulacyjny – ruch cytoplazmy po mostkach cytoplazmatycznych
ruch pulsacyjny – cytoplazma porusza się raz w jedną, raz w drugą stronę.
Ruchy cytoplazmy są najlepiej widoczne w komórkach roślinnych. Ich przejawem jest przemieszczanie się zawieszonych w cytoplazmie chloroplastów.
Cytoplazma komórek nie stanowi jednego, nieprzerwanego obszaru, lecz jest podzielona na fragmenty przez struktury błoniaste – siateczkę wewnątrzplazmatyczną (reticulum endoplazmatyczne) i aparat Golgiego.
Siateczka wewnątrzplazmatyczna to system kanalików, cystern i rurek o przekroju okrągłym bądź spłaszczonym, zbudowanych z błon cytoplazmatycznych, połączonych ze sobą i innymi organellami. Łączy się ona z zewnętrzną błoną otoczki jądra komórkowego. Wnętrze wszystkich kanałów w jednej komórce tworzy obszar o powierzchni zajmującej ok. 10% objętości komórki. Reticulum endoplazmatyczne możemy podzielić na szorstkie i gładkie. Siateczka szorstka to taka, na której powierzchni znajdują się liczne rybosomy na których zachodzi biosynteza białek błonowych oraz kierowanych poza komórkę.
Siateczka gładka położona jest dalej od jądra, nie zawiera rybosomów. Reticulum endoplazmatyczne gładkie jest w komórce głównym miejscem produkcji lipidów oraz sterydów. Powstają tu również fragmenty błon.
Ogólnie rzecz biorąc reticulum endoplazmatyczne pełni trzy bardzo ważne funkcje: dzieli cytoplazmę na przedziały, rozdziela przeciwstawne reakcje i pełni funkcje systemu transportowego w komórce.
Drugi typ struktur błoniastych to struktury Golgiego. Aparat Golgiego leży daleko od jądra, za siateczką gładką. Składa się on ze stosu cystern (diktiosomu) oraz oddzielających się pęcherzyków. W strukturach Golgiego odbywa się synteza cukrów (w kom roślinnych np. syntetyzowany jest cukier będący prekursorem do syntezy celulozy ściany komórkowej. Tutaj także przebiegają procesy modyfikacji różnego rodzaju substancji (głównie białek), które po obróbce zostają upakowane w pęcherzykach transportujących je do miejsc przeznaczenia. W układzie Golgiego przekształceniom ulega np. trypsynogen ( trypsyna jest wydzielana w trzustce pod postacią nieaktywnego trypsynogenu uaktywnia się dopiero w dwunastnicy) produkowany przez komórki kwasochłonne czy insulina – hormon wydzielany przez wysepki Langerhansa B.
Struktury błoniaste są strukturami dynamicznymi. Odbywa się między nimi przepływ substancji zawartych wewnątrz kanałów i pęcherzyków oraz błon. Białka zsyntetyzowane w siateczce gładkiej stają się błonami strony tworzącej aparatu Golgiego. W miarę dochodzenia do aparatu kolejnych błon z siateczki, starsze błony przesuwają się ku stronie zewnętrznej, dojrzewającej diktiosomu. Tu od cystern odpączkowują się pęcherzyki wydzielnicze (sekrecyjne), które wędrują do błony komórkowej i się z nią łączą. Proces ten służy po pierwsze: transportowi błony komórkowej. Jeśli komórka rośnie jej błona komórkowa też musi zwiększać swą powierzchnię. Synteza błony zachodzi jednak tylko w siateczce gładkiej, skąd droga przepływu jest dostarczana aż do plazmalemmy. Po drugie – transportowi substancji, które mają znaleźć się w błonie bądź zostać wydzielone poza komórkę. Białko, które powstało na rybosomach przyczepionych do siateczki, wnika do wnętrza jej kanałów i ulega stopniowym modyfikacjom podczas przechodzenia przez struktury Golgiego aż w końcu znajduje się w pęcherzyku wydzielniczym i po połączeniu jego błony z błoną komórkową zostaje wydzielone poza komórkę.
Kolejnym, bardzo ważnym elementem występującym we wszystkich rodzajach komórek są niewielkie struktury komórkowe – rybosomy. Liczba rybosomów w komórce eukariotycznej wynosi przeciętnie parę milionów i w dużej mierze zależy od aktywności metabolicznej komórki. W komórkach eukariotycznych Rybosomy występują w cytoplazmie oraz w mitochondriach i plastydach. Wśród rybosomów cytoplazmatycznych wyróżniamy rybosomy wolne i związane z błonami szorstkiego reticulum endoplazmatycznego. Rybosomy wolne syntetyzują białka, które pozostaną w obrębie komórki lub będą przetransportowane do struktur takich jak jądro czy mitochondria. Natomiast cząsteczki białka powstające na rybosomach związanych z siateczką wewnątrzplazmatyczną wnikają do jej błony bądź są wysyłane poza komórkę.
Każdy rybosom jest zbudowany z dwóch podjednostek: małej i dużej. Obie te jednostki są zbudowane z białek i rRNA (rybosomowy RNA). Obie jednostki są składane w jąderku i oddzielnie transportowane na miejsce przeznaczenia. Na rybosomach odbywa się synteza białek (translacja). Pojawienie się cząsteczki mRNA (matrycowy) powoduje aktywację rybosomu. Dopiero wtedy podjednostki łączą się ze sobą. Cząsteczka mRNA przesuwa się wzdłuż małej podjednostki, a cząsteczki tRNA (transportującego RNA) przy udziale enzymów doprowadzają kolejne aminokwasy do rosnącego łańcucha polipeptydowego. Rybosomy mitochondrialne i plastydowe są mniejsze niż cytoplazmatyczne.
Lizosomy są to struktury zawierające enzymy hydrolityczne rozkładające różnorodne związki organiczne m.in. białka, węglowodany, lipidy i kwasy nukleinowe. Lizosomy występują wyłącznie w komórkach zwierzęcych. Wnętrze lizosomów jest kwaśne, gdyż tylko w takim środowisku mogą działać wspomniane enzymy. Lizosomy biorą udział w trawieniu niepotrzebnych składników komórki, rozkładają substancje odżywcze, biorą udział w samozniszczeniu niektórych komórek oraz trawią pobrany przez komórkę pokarm. W tym ostatnim wypadku trawienie wygląda tak: materiał, który ma być strawiony znajduje się we wnętrzu innego pęcherzyka, fagosomu, który łączy się z lizosomem tworząc fagolizosom, w którym następuje trawienie.
Peroksysomy to otoczone pojedynczą błoną pęcherzyki zawierające enzymy utleniające substraty organiczne (np. alkohol do aldehydu) i redukujące powstały w wyniku tych reakcji nadtlenek wodoru(H2O2). Peroksysomy występują we wszystkich rodzajach komórek eukariotycznych. Zachodzi w nich proces rozkładu kwasów tłuszczowych oraz procesy neutralizacji substancji trujących.
Strukturą komórkową o podstawowym znaczeniu jest cytoszkielet – występujący w komórkach eukariotycznych układ mniej lub bardziej giętkich włókien białkowych. Możemy wyróżnić trzy rodzaje elementów strukturalnych: mikrotubule, mikrofilamenty oraz filamenty pośrednie. Te wszystkie elementy są ze sobą powiązane.
Mikrotubule to białkowe spirale zbudowane z cząsteczek tubuliny. W przekroju wyglądają jak cylindry zbudowane z 13 równoległych łańcuchów. Mikrotubule wraz z innymi składnikami cytoszkieletu nadają kształt komórkom, zwłaszcza zwierzęcym, które nie posiadają sztywnych ścian komórkowych oraz utrzymują poszczególne organelle (mitochondria, struktury Golgiego)w odpowiednim położeniu w obrębie komórki i wchodzą w skład wici i rzęsek oraz umożliwiają ich ruchy. Mikrotubule ukierunkowują transport w komórce, budują również wrzeciono podziałowe, które przyłącza się do chromosomów i odciąga je lub ich połówki do przeciwległych biegunów nowo powstających komórek podczas podziałów komórkowych.
Mikrofilamenty składają się z dwóch łańcuchów białek globularnych: miozyny i aktyny. Mikrofilamenty mają zdolność kurczenia się i najczęściej odpowiadają za ruchy komórek.
Filamenty pośrednie są najbardziej stabilnym elementem cytoszkieletu. Są to długie, podobne do sznurów struktury złożone z białek fibrylarnych odpowiadające przede wszystkim za usztywnienie komórek.
Niezwykle ważnym elementem komórki są mitochondria. Występują we wszystkich komórkach eukariotycznych. Ich liczba, kształt i struktura zależą od aktywności metabolicznej komórki, a ściślej od intensywności oddychania tlenowego, które zachodzi właśnie w mitochondriach. Komórka aktywna może mieć nawet kilka tysięcy mitochondriów. Nowe mitochondria powstają w wyniku podziałów mitochondriów już istniejących. Mitochondria mają kształt cylindryczny. Otoczone są podwójną błoną białkowo lipidową. Wewnętrzna bona wpukla się do środka mitochondrium tworząc grzebienie dzięki czemu zwiększa swoją powierzchnię. Wnętrze mitochondrium wypełnia macierz mitochondrialna (matrix), w której znajdują się koliste cząsteczki mitochondrialnego DNA, białka enzymatyczne oraz rybosomy. Zewnętrzna błona mitochondrialna jest wysoce przepuszczalna, wew. natomiast – wysoce wybiórcza. Część białek występujących w mitochondriach jest zakodowana w mitochondrialnym DNA syntetyzowana w macierzy. We wnętrzu mitochondriów zachodzi bardzo ważny proces oddychania komórkowego.
Oddychanie komórkowe jest to biologiczne utlenianie związków organicznych do dwutlenku węgla i wody. W wyniku tego procesu wyzwala się energia magazynowana w ATP.
Najważniejszą częścią komórki jest jądro komórkowe. Zawiera ono materiał genetyczny w postaci DNA i decyduje o przebiegu wszystkich reakcji biochemicznych w komórce. Niemal wszystkie komórki eukariotyczne zawierają jądro. Nie posiadają go jedynie erytrocyty u ssaków i dojrzałe człony rurek sitowych u roślin okrytonasiennych. Jądro ma kulisty kształt. Zwykle jest położone centralnie, lecz w niektórych komórkach roślinnych może być zepchnięte na brzeg komórki przez rozrośnięta wakuolę. Jądra peryferyjne występują również w komórkach mięśni poprzecznie prążkowanych. Jądro otaczają dwie błony tworzące otoczkę, wykazujące ciągłość ze sobą i błonami cytoplazmatycznymi. Błona zewnętrzna jest wysoce przepuszczalna, natomiast wewnętrzna, wyściełana laminowym szkieletem jest wysoce wybiórcza. Inną drogą transportu substancji z i do jądra są pory w otoczce jądrowej otwierające się w zależności od potrzeb i przepuszczalne w jednym bądź drugim kierunku. Do jądra transportowane są głównie białka strukturalne jądra, białka potrzebne do transkrypcji i replikacji oraz do budowy podjednostek rybosomów. Z jądra do cytoplazmy wędrują m.in. cząsteczki mRNA oraz podjednostki rybosomów. Wnętrze jądra wypełnia kariolimfa, w której znajduje się DNA w postaci chromatyny (substancja złożona przede wszystkim z DNA i silnie zasadowych białek zw. histonami)występującej w dwóch postaciach – luźnej i skondensowanej. Podczas podziałów komórki chromatyna zostaje silnie zespiralizowana i upakowana w chromosomach. Wydzielonym obszarem jądra jest jąderko. W jąderku następuje synteza rRNA oraz są tworzone podjednostki rybosomów.
Wyżej wymienione organelle (poza lizosomami) występują zarówno w komórkach roślinnych jak i zwierzęcych.
Natomiast komórki roślinne mają kilka dodatkowych elementów budujących komórkę. Chyba najważniejszą cechą wyróżniającą komórkę roślinną od zwierzęcej jest obecność plastydów. Wszystkie plastydy otoczone są podwójną błoną białkowo-lipidową. Wewnętrzna błona tworzy wpuklenia do środka tzw. lamelle. Wnętrze plastydów wypełnia macierz, tzw. stroma. W niej znajdują się białka enzymatyczne, rybosomy i DNA. Różne rodzaje plastydów różnią się zarówno pod względem budowy jak i pełnionych funkcji, łączy je jednak fakt wspólnego pochodzenia. Ogólnie plastydy możemy podzielić na: chloroplasty, chromoplasty i leukoplasty.
Chloroplasty zwane inaczej ciałkami zieleni zawierają zielony barwnik chlorofil umożliwiający fotosyntezę. Zbudowane są jak wszystkie inne plastydy, z jedną tylko różnicą. Ich lamelle odrywają się , tworząc obłonione, spłaszczone pęcherzyki tzw. tylakoidy. Błony tylakoidów, zwane tylakoidami gran są poukładane w stosy, zwane granami. To właśnie w granach znajduje się chlorofil. To właśnie w chloroplastach zachodzi fotosynteza, czyli proces podczas którego substancje nieorganiczne takie jak dwutlenek węgla, woda i sole mineralne zostają przekształcone w substancje organiczne przy udziale energii świetlnej wychwytywanej przez chlorofil. Produktem ubocznym fotosyntezy jest tlen.
Pierwsza faza fotosyntezy zwana fazą jasną zachodzi w granach, natomiast druga tzw. faza ciemna w stromie.
Pozostałe plastydy to leukoplasty oraz chromoplasty.
Leukoplasty to plastydy bezbarwne, w nich gromadzone są substancje zapasowe: skrobia (ziemniaki, zboża, banany), tłuszcze (nasiona rzepaku, słonecznika), białka (ziarna aleuronowe u soi).
Chromoplasty natomiast zawierają barwniki: ksantofile (żółte) i karoteny (czerwone, pomarańczowe), które nadają barwę płatkom kwiatowym. Ksantofile i karoteny obecne w liściach uwidaczniają się dopiero gdy następuje degradacja chlorofilu. Stąd bierze się zjawisku żółknięcia i czerwienienia się liści na jesieni.
Należałoby tu zwrócić uwagę na pewien istotny fakt. Już sama analiza budowy wykazuje wiele podobieństw między mitochondriami a chloroplastami. (otoczone są dwiema błonami jako jedyne poza jądrem kom, zawierają własny materiał genetyczny i rybosomy). W porównaniu z innymi organellami wykazują one dużą autonomię wobec komórek, w których się znajdują. Część swoich białek (ok. 10%) produkują same, na własnych rybosomach na podstawie informacji zapisanej we własnym DNA. Mogą się dzielić niezależnie od podziałów komórki. Zjawisko to tłumaczy teoria endosymbiozy, która głosi, że mitochondria i chloroplasty są potomkami bakterii, które w okresie kształtowania się komórki eukariotycznej wniknęły do prakomórki. Stopniowo związek między gośćmi a gospodarzem zaczął się zacieśniać i bakterie zaczęły stopniowo przekazywać swój materiał genetyczny do jądra komórki gospodarza, same zaś się uwsteczniły i zaczęły pełnić funkcję mitochondriów (bakteria tlenowe) i chloroplastów (bakterie ze zdolnością do fotosyntezy). Tak miały powstać komórki roślinne i zwierzęce.
Kolejnymi organellami występującym w komórkach roślinnych (i grzybowych) są wakuole czyli wodniczki. Wakuole zajmują bardzo dużą część powierzchni dojrzałej komórki (czasami nawet 90% jej objętości). Każda wakuola (w starszych komórkach wakuole zlewają się w jedną) jest oddzielona od cytoplazmy pojedynczą błoną tzw. tonoplastem. Wewnątrz wakuoli znajduje się sok komórkowy. Jego skład jest zmienny i zależy od funkcji jaką w danym momencie pełni wakuola. Podstawowymi składnikami soku komórkowego są: woda, białka, cukry, kwasy organiczne, garbniki, alkaloidy oraz sole nieorganiczne, np. szczawian wapnia często tworzący kryształy. W wakuoli znajdują się również barwniki – antocyjany (zabarwienie od niebieskiego do czerwonego) i flawony (od żółtego po brąz) nadające barwy płatkom kwiatowym. Podstawową funkcją wakuoli jest utrzymywanie stałej jędrności komórek roślinnych co jest możliwe dzięki regulacji zmian stężeń substancji w wakuoli i cytoplazmie. Mogą również pełnić funkcję magazynu materiałów zapasowych. Kolejna istotna funkcja to gromadzenie niepotrzebnych i szkodliwych produktów przemiany materii. Podczas kiedy komórki zwierzęce usuwają je na zewnątrz, komórka roślinna wydala wszystko do wewnętrznego śmietnika.
Ostatnim składnikiem odróżniającym komórkę roślinną od zwierzęcej jest ściana komórkowa. Komórce zwierzęcej musi wystarczyć sama błona komórkowa. Ściany komórkowe mają tylko komórki roślinne, bakteryjne i kom. grzybów.
Podstawowym składnikiem budulcowym ściany komórkowej roślin jest celuloza (u grzybów chityna). Głównym jej elementem są włókna celulozowe zebrane w pęczki, zwane mikrofibrylami. Mikrofibryle łączą się natomiast w jednostki wyższego rzędu, tzw. fibryle celulozowe. Pierwotna ściana zbudowana głównie z celulozy może ulegać modyfikacjom i powstają wtedy ściany wtórne. Mogą to być:
ściany zdrewniałe (między mikrofibrylami odkłada się lignina /drzewnik/ co powoduje drewnienie ściany
ściany skorkowaciałe – pokryte są suberyną (subst. tłuszczowa), która chroni przed parowaniem wody i działaniem niskich temperatur
ściany skutynizowane – pokryte są kutyną i woskami (np. powierzchnia śliwki)
ściany zmineralizowane – wysycone węglanem wapnia czy krzemionką.
Funkcje ściany komórkowej: przede wszystkim nadaje kształt i usztywnia komórki, chroni je przed nadmiernym parowaniem wody, uszkodzeniem mechanicznym i wniknięciem do komórki drobnoustrojów chorobotwórczych.
To już wszystkie składniki komórki. Dodać można, że nauka zajmująca się budową strukturalną, chemiczną, funkcjami i patologią komórek oraz ich składników jest cytologia. Jej głównymi działami są: cytochemia, cytofizjologia, cytogenetyka i cytopatologia.