Działania dążące do naprawy sytuacji władca ten podejmował już od początku swego panowania, decydujące rozstrzygnięcia zapadły jednak w latach 20. XVI w. W okresie tym ścierały się z sobą dwie koncepcje naprawy finansów państwa – Mikołaja Kopernika i Josta Decjusza. Zdaniem Kopernika pieniądz, jako powszechna miara wartości rzeczy, powinien być stabilny i pełnowartościowy. Jeśli moneta zawierać będzie mniej kruszcu, niż wskazywałby na to jej nominał, to zdominuje ona rynek, eliminując lepsze egzemplarze. Sytuacja taka spowoduje inflację, wzrost cen i – w konsekwencji – kryzys walutowy w państwie. Co więcej – wartość monety nie może być wzięta „z kapelusza” – należy ją zawsze ustalać mając na względzie sytuację na rynkach innych krajów, przy zachowaniu ceny złota i srebra oraz wzajemnego ich stosunku do siebie. A zatem nie zysk władcy jest tutaj najważniejszy, ale dobroć monety wpływająca na polepszenie stanu gospodarki w państwie. Fot. grosz ziem pruskich z 1529 r. Zygmunt I Stary, men.Toruń; zdjęcie z archiwum autora. Decjusz z kolei swoim memoriale przedstawił system pieniężny, opierający się na czterech nominałach: denarze, ternarze (= 3 denarom), półgroszu (= 3 ternarom) i groszu (= 2 półgroszom). Jednocześnie ustalił on próbę srebra dla każdego nowego nominału, wyliczając dokładnie zysk uzyskany z ich bicia. Tak więc – w przeciwieństwie do Kopernika – Decjusz obstawał za dochodowością działalności menniczej, co oczywiście było dla Zygmunta I dużo łatwiejsze do zaakceptowania. W styczniu 1526 r. sejm przyjął projekt naprawy finansów państwa autorstwa Decjusza, realizację powierzając królowi. Krótko potem sejm pruski poparł uchwałę sejmu koronnego, dotyczącą unifikacji waluty polskiej i pruskiej. Na mocy ordynacji z października 1526 r. rozpoczęto wybijanie denarów, ternarów i groszy. W lutym 1528 r. ukazała się kolejna ordynacja mennicza, przynosząca z sobą nowy, rozbudowany system monetarny (doszły tu jeszcze trojaki, szóstaki i złote dukaty). Ustalona wówczas stopa mennicza przejęta została w miastach pruskich w maju 1530 r. – unia monetarna pomiędzy Prusami a Koroną stała się faktem. Renesans na stemplach monet polskich zaznaczył się przede wszystkim dbałością o ich artystyczne opracowanie. Wygląd stempli ustalały ordynacje mennicze, ich wykonanie powierzane było artystom z prawdziwego zdarzenia. Zmieniło się liternictwo, legendy stały się wyraźniejsze, pisane były z większą dbałością o poprawność i stały się bardziej komunikatywne. Na stemplach pojawił się rzeczywisty portret monarszy, odzwierciedlający indywidualne cechy twarzy (w średniowieczu była to tylko schematycznie zaznaczona głowa). Znacznie lepiej zaczęto opracowywać również stronę odwrotną – herbom często towarzyszyły mniej lub bardziej wyszukane ornamenty w charakterystycznym stylu epoki. Monety Zygmunta Starego należą bez wątpienia do małych arcydzieł, rozpoczynających ciąg znakomitych pod względem artystycznym wyrobów sztuki menniczej w Polsce. A dziś Zygmunta I Starego możemy oglądać na banknocie 200 zł.
