„Prawiek i inne czasy” Olga Tokarczuk To wspaniała powieść o życiu i czasie, pełna symboliki i magii. Rozpoczyna się od tytułowego „Czasu Prawieku”. Prawiek to polska wioska w okolicy Kielc. Stanowi ona miniaturę wszechświata, mały realny i mistyczny mikrokosmos. Granic Prawieku, zdaniem autorki, strzegą archaniołowi – Michał, Uriel, Rafał, Gabriel. Prawiek jest środkiem świata, odbiciem transcendentnego ładu i zamkniętą przestrzenią magicznego koła życia. Rzeczywiste granice wioski łączą się ze światem niewidzialnym. Pojawiają się w tym świecie czarownice, leśny człowiek, przemawiająca figura Matki Boskiej. Jest w książce Tokarczuk wiele rzeczy normalnych i ludzkich. Cała historia zaczyna się przed pierwszą wojna światową, a kończy w latach siedemdziesiątych. W czasie trwania akcji utworu ludzie rodzą się i umierają, kochają i nienawidzą. Ale na równych prawach ze zwykłymi ludźmi- Misią, Pawłem, Genowefą, Boskim, Serafinem, Niebieskim- istnieją także aniołowie, duch topielca. Jest tu też wariatka Florentynka, półdzika Kłoska i zupełnie dziki Zły Człowiek. W miarę upływu czasu pojawia się coraz więcej ludzi z zewnątrz – żołnierz Wermachtu Kurt, filozof Iwan Multa, powiatowy partyjniak Widyna oraz właściciel cukierni Ukleja. Przybysze niszczą rajski bezruch Prawieku i popychają go w kierunku autodestrukcji. Ten prawie bajeczny świat skazany jest na klęskę, bo wdziera się do niego nieprawość i okrucieństwo. Wojna powoduje, że mieszkańcy wioski zmieniają się na gorsze. Wtedy też zaczyna zacierać się granica miedzy wsią a resztą świata. Autorka tworzy swą opowieść w krótkich, konkretnych zdaniach. Opiera się na obserwacji rzeczywistości, którą podbudowuje refleksją filozoficzną. Wszechwiedzący narrator wczuwa się w świadomość mieszkańców i jest rzecznikiem ich praw. Liczni bohaterowie stawiają sobie pytania zasadnicze. Pytają o sobie, o świat, o sens życia. Warto zaznaczyć, że czas powieści składa się z trzech zasadniczych czasów: ludzkiego, natury i Boga. Każdy czas jest inny, ale razem tworzą byt powieści. W greckiej idei mikrokosmosu kluczowe są role światła i cienia oraz znaczenie przeciwieństw. Według starożytnych świat powstał w wyniku połączenia ognia z wodą. Podobna symbolika znajduje się również w opisie obszaru zajmowanego przez Prawiek. Znaleźć ją możemy w opisie dwóch rzek, Czarnej i Białki, którymi wieś jest odgrodzona od reszty świata. Te rzeki to przeciwieństwa rządzące w Prawieku – Męskość i Kobiecość, Smutek i Radość, Światło i Ciemność, Dobro i Zło. Białka i Czarna w sposób metaforyczny obrazują ludzkie losy. Jak nurt Czarnej, ciemne są losy Kłoski i Ruty, Izydora, Florentynki. Jak czysty nurt Białki są koleje życia Michała, Misi i Genowefy. Jest jeszcze Las, będący naturalnym modelem wszechświata. Ta przestrzeń ma w sobie coś magicznego, tajemniczego i nieograniczonego. Oprócz dwóch rzek, Lasu jest także Dom, Młyn i Młynek. To kawałki materii symbolizujące zmianę miejsca czasu, ludzi. Gorąco polecam książkę „Prawiek i inne czasy” wszystkim, którzy lubią realizm magiczny, czerpiący swą siłę z kobiecego sposobu przeżywania świata oraz z mistycznych archetypów kultury europejskiej. Warto przeczytać, bo pobudza do refleksji nad własnym życiem i sensem istnienia.
