Imperium perskie Plemiona perskie przybyły na terytorium dzisiejszego Iranu z Azji Środkowej około roku 1000 p.n.e.; Persowie byli wtedy nomadami, a ich atutem militarnym była umiejętność używania kawalerii. Osiedlili się w południowo-zachodniej części Wyżyny Irańskiej. Znajomość rzemiosła oraz upraw rolnych przejęli od ludów Mezopotamii, z którymi sąsiadowali od zachodu. W połowie VI wieku p.n.e. plemiona perskie zostały zjednoczone przez Cyrusa Wielkiego (559-530 p.n.e.), założyciela dynastii Achemenidów. Pokonał on w r. 550 spokrewnionych z Persami i dominujących nad nimi Medów. Medowie zaludniali obszar na wschód i północ od rzeki Tygrys, a ich głównym miastem była Ekbatana. Trzy lata później pokonał króla Lidii, Krezusa. To państwo leżące w zachodniej części Azji Mniejszej było potęgą handlową, a jego władca stał się symbolem bogacza. · w wyniku kilku kampanii wojennych, trwających w latach 559-530 p.n.e., Cyrus stworzył imperium sięgające od granic Indii po wybrzeże Morza Śródziemnego; jego syn i następca, Kambyzes, przyłączył część Arabii i Egipt · Cyrus stworzył model imperium, w którym szanowana była różnorodność religijna i odrębności kulturowe; królowie królów włączali do elity władzy przedstawicieli arystokracji podbitych ludów, tworząc państwo wieloetniczne i tolerancyjne; poszczególne ludy mogły zachowywać swoje zwyczaje i prawa; państwo było podzielone na satrapie (prowincje) o dużym zakresie autonomii; satrapami (namiestnikami króla) zostawali najczęściej miejscowi przywódcy po złożeniu przysięgi wierności; ich obowiązkiem było zbieranie od miejscowej ludności podatków (stosunkowo niskich) oraz dostarczanie oddziałów wojskowych · największy zasięg imperium perskie zyskało za panowania trzeciego króla, Dariusza I (521-486 p.n.e.); w jego granicach znalazły się wszystkie stare kultury Bliskiego i Środkowego Wschodu oraz Azji Mniejszej; Dariusz ogłosił kodyfikację prawa, czerpiącą z dorobku asyryjskiego i babilońskiego; wprowadził w swoim imperium urząd „królewskich oczu”, czyli specjalnych inspektorów, którzy podróżowali po satrapiach i donosili władcy o panującej tam sytuacji · Dariusz I zbudował nową siedzibę władców perskich – Persepolis; z jego inicjatywy zbudowano kanał, który połączył Nil z Morzem Czerwonym, a także system dróg w całym imperium; najsłynniejsza była „droga królewska”, łącząca miasto Suza w pobliżu Zatoki Perskiej z Sardes na zachodnim wybrzeżu Azji Mniejszej Religią stworzoną przez Persów był zoroastrianizm, który w okresie przedchrześcijańskim stanowił jedną z trzech – obok judaizmu i buddyzmu – religii o charakterze uniwersalistycznym. Jej twórcą był Zoroaster (grecka wersja imienia, w wersji perskiej brzmi ono Zaratustra), żyjący w VIII lub VII wieku p.n.e. Uważany jest on za pierwszego teologa w dziejach. Według zoroastrianizmu we wszechświecie ma miejsce nieustanny konflikt między dobrem a złem, światłem a ciemnością, prawdą a kłamstwem. Uosobieniem tych pozytywnych wartości jest bóg Ahuramazda, zaś tych negatywnych – bóg Ariman. Ten dualizm religii perskiej jest jej najbardziej charakterystyczną cechą. Obaj bogowie toczą bój o dusze ludzkie. Człowiek, dysponując wolną wolą, wybiera między wartościami, służąc jednemu lub drugiemu bogowi. Ostateczne zwycięstwo będzie należeć do Ahuramazdy. W dniu sądu wszyscy zmarli zostaną wskrzeszeni i – w zależności od swoich czynów za życia – znajdą się w raju bądź w piekle.
