Co to znaczy być dobrym obywatelem?
Co tak naprawdę oznacza słowo obywatel? Jakie skojarzenia niesie ze sobą to słowo?
Zacząć należałoby od tego, co znaczy być obywatelem, jednostką prawidłowo funkcjonującą w państwie. Obywatel, to ktoś, kto utożsamia się z organizacją obywatelską nazywającą się państwem. Aby móc utożsamiać się z kimkolwiek - otoczeniem, grupą rówieśniczą, środowiskiem - należy najpierw poznać siebie samego, utożsamić ze sobą. To trudne umieć siebie nazwać, uwierzyć we własne możliwości, wreszcie bardzo precyzyjnie określić swoje dążenia. Trzeba być samemu, aby móc później dążyć do uczestnictwa we wspólnym życiu. Obywatel to nikt inny jak pojedynczy człowiek zdający sobie sprawę z własnej wyjątkowości i roli, jaką pełni w społeczeństwie, składającym się z podobnych sobie obywateli. Z dążeń indywidualnych rodzą się dążenia zbiorowe, z marzeń pojedynczego człowieka wyrastają marzenia społeczne. Z własnego egoizmu tworzy się egoizm grupowy, owładnięty tym samym celem - aby mnie samemu i ludziom podobnym do mnie żyło się lepiej. Współczesna postawa obywatelska uwarunkowana jest relacją pomiędzy obywatelem a państwem. W Polsce panuje ustrój demokratyczny. Jest to forma państwa w którym uznaje się wolę większości obywateli jako źródło władzy. W ustroju demokratycznym każdy może rozwinąć swoje możliwości. Aby państwo prawidłowo funkcjonowało, obywatele muszą przestrzegać pewnych praw i obowiązków. Obywatelskie prawa i obowiązki zawarte są najczęściej w konstytucji. Każdy człowiek, utożsamiający się ze swoim narodem, powinien znać konstytucję i przestrzegać praw w niej zawartych. Jakimi cechami powinien odznaczać się dobry obywatel żyjący w takim społeczeństwie? Czym powinien się kierować? Jak powinien żyć?
Myślę, że człowiek, który ma kształtować życie zbiorowe powinien zająć się doskonaleniem samego siebie. Od siebie trzeba zacząć. Od najmłodszych lat obowiązkiem człowieka jest nauka. Rodzice powinni kształtować postawę obywatelską swoich dzieci od najmłodszych lat. W szkole powinno się popularyzować różnego rodzaju programy pomagające dzieciom przyzwyczaić się do uczestniczenia w życiu publicznym
np. MOD – Młodzi Obywatele Działają. Głównym celem tego programu jest poznawanie przez uczniów problemów nurtujących lokalną społeczność, opracowanie sposobu rozwiązania, a na koniec próba skłonienia odpowiednich władz oraz instytucji do wprowadzenia go w życie. Żeby doskonalić siebie potrzebna jest wiedza z różnych dziedzin. Człowiek mający takie aspiracje powinien wiedzieć co dokładnie chce zmienić, co ulepszyć, co poprawić. Najważniejsze, żeby obiektywnie umiał ocenić sytuacje i podejmować trafne decyzje. Dobry obywatel powinien posiadać hierarchie wartości opartą na miłości, wierze. Musi wiedzieć co dla niego i dla państwa jest najlepsze i jeśli to tylko realne powinien upierać się przy tym bezwzględnie. Ważną cechą dobrego obywatela jest upór i dążenie do określonego celu. Nie można się od razu poddawać. Aby zrealizować swoje aspiracje, trzeba posiadać nie tylko upór, ale również dyscyplinę wewnętrzną. Dyscyplinę wewnętrzną posiada osoba, która umie określić i podporządkować rzeczy mniej ważne rzeczom ważniejszym. Czasem jest to trudne do zrealizowania, wymaga długodystansowego wysiłku i realizowania określonego planu działania. Niezbędnym własnością pomagającym w rozwijaniu siebie i otoczenia jest otwartość umysłu. Trzeba chłonąć wiedzę z różnych źródeł, interesować się losami państwa oraz całego świata. Rozwijać swą kulturę polityczną – czytać gazety, oglądać informacje, słuchać stanowisk różnych stron, aby wyrobić własną opinie i nie pozwolić sobą manipulować. Należy kształtować swe poglądy na różne tematy, zmieniać te poglądy, jeśli fakty na podstawie których poglądy te zostały ukształtowane ulegną zmianie. Dobry obywatel sygnalizuje odpowiednim instytucjom problemy dotyczące społeczności zarówno lokalnej, jak i całego państwa w sposób właściwy i odpowiedni do sytuacji. Jest odpowiedzialny za wypowiadane słowa, konsekwentnie dąży do realizacji podjętych decyzji. Człowiek ubiegający się o miano dobrego obywatela cechuje się dużą odwagą cywilną. Tę cechę przypisujemy osobie, która głosi swoje przekonania i broni ich, mimo że naraża przez to swoje interesy. Grozi mu czasem z tego powodu nieżyczliwość ludzka, oszczerstwa a czasem nawet zamknięcie drogi do dalszej kariery. Zdecydowanie protestuje przeciw błędom i niesprawiedliwym decyzjom niezależnie od poparcia środowiska. W sposób legalny organizuje różnego rodzaju strajki, listy otwarte, demonstracje, pisze petycje – jednym słowem stara się zrobić wszystko w sytuacjach, gdy zagrożone są podstawowe prawa wolności obywatela. Czasem może się wydawać, ze aktywność obywateli może być dla władzy niewygodna. Jednak to nieprawda, w rzeczywistości jest całkiem inaczej. Aktywność pomaga w mądrym rządzeniu krajem poprzez wymuszanie koniecznych inicjatyw i rozwiązywanie wspólnie spornych problemów. Obywatel powinien aktywnie uczestniczyć w życiu publicznym – wyborach, referendach. Nie może dopuszczać do sytuacji, by instytucje dla państwa najważniejsze np. sejm reprezentowały osoby nieodpowiedzialne lub osoby, które w przeszłości weszły w konflikt z prawem. Obowiązkiem obywatela jest wybierać na stanowiska państwowe osoby uczciwe, rzetelne, kompetentne, kreatywne i ambitne. Sam musi spełniać wszystkie oczekiwania, których wymaga od osób kandydujących na te stanowiska. Jeśli mowa o uczciwości kolejną bardzo ważną cechą jest uczciwość intelektualna. Wymaga ona dużej odwagi, bowiem znaczna część nieuczciwości intelektualnej spowodowana jest tchórzostwem i nieumiejętnością wyrażania swoich poglądów. Osoba, która nie ma odwagi iść w swoim myśleniu do końca, (mimo różnego rodzaju przeszkód), która, żeby ułatwić sobie życie, oszukuje samego siebie, niestety nie posiada tego typu uczciwości. Żyje w zakłamaniu. Dla osiągnięcia uczciwości intelektualnej niezbędny jest krytycyzm. Człowiek krytyczny odporny jest na odurzanie. Potrafi wyciągnąć odpowiednie wnioski z najmniejszych słów krytyki, zastanawia się nad nimi i próbuje się zmienić. Dobry obywatel, pomijając uczciwość intelektualną aktywne uczestniczenie w życiu publicznym państwa powinien być tolerancyjny. Przez tolerancję nie możemy rozumieć akceptowania niektórych grzeszków otoczenia, do których już się przyzwyczailiśmy. Tolerancja to nie sprzeciwianie się rzeczom, które uznajemy za złe i niesłuszne, lecz umiejętność szanowania cudzych opinii i potrzeb. Obywatel musi być wyrozumiały i życzliwy dla mających odmienne zdanie od niego. Nie może oceniać ludzi na podstawie ich poglądów czasem różniących się od tego co on myśli na dany temat.
Kolejnymi cechami dobrego obywatela jest bezinteresowna pomoc i ofiarność. W dzisiejszych czasach nie mamy czasu dla samego siebie, przestajemy myśleć o innych ludziach. Jeżeli nasze własne życie układa się pomyślnie a inni mają problemy powinniśmy postawić się w sytuacji skrzywdzonego i postarać się mu pomóc. Trzeba być ofiarnym mimo wszystko, nawet jeśli miałoby to niekorzystnie wpłynąć na nasze interesy. Chodzi tutaj o bezinteresowną pomoc. Ofiarność nasza powinna być nie tylko spontaniczna i nie tylko w osobistym kontakcie człowieka z człowiekiem. Powinniśmy brać udział w zorganizowanej i planowanej ofiarności dla realizowania celów zbiorowych. Wymaga tego od nas służba społeczna, do której dobry obywatel w ustroju demokratycznym powinien się poczuwać. Obywatel bierze udział w różnego rodzaju akcjach charytatywnych.
Myślę, że u większości z nas cechy, które wymieniłam powyżej można łatwo odnaleźć. Dużo osób mogłoby powiedzieć o sobie, że są dobrymi obywatelami, chociaż jednoznacznie nie da się określić granic i wymienić wszystkich cech takiego człowieka. Najważniejsze według mnie jest od najmłodszych lat kształtowanie wśród dzieci potrzeby ciągłego rozwoju, doskonalenia siebie. Mottem wszystkich „dobrych obywateli” mogą być słowa naszej noblistki - Wisławy Szymborskiej : „Gawęda o miłości ziemi ojczystej”
„Ziemio ojczysta, ziemio jasna
nie będę powalonym drzewem.
Codziennie mocniej w Ciebie wrastam
radością, smutkiem i gniewem.
Nie będę jak zerwana nić.
Odrzucam pustobrzmiące słowa.
Można nie kochać cię i żyć
ale nie można owocować.”