Debiut literacki pisarza przypada na 1882 rok. Wtedy to w 27. numerze „Tygodnika Mód i Powieści" ukazał się jego przekład wiersza Lermontowa, a w „Przyjacielu Dzieci" wiersz „Piosenka rolnika". Ze względu na trudności finansowe i początki gruźlicy Żeromski ukończył gimnazjum w 1886 roku bez uzyskania matury. W tym samym roku rozpoczął studia w Instytucie Weterynarii w Warszawie (uczelnia nie wymagała matury). Na studiach zetknął się z ruchem socjalistycznym. Działał w tajnej akcji oświatowej wśród rzemieślników i robotników. W 1889 r. z powodów finansowych musiał przerwać studia. Zaczął pracować jako guwerner w domach ziemiańskich m.in. w Łysowie i Nałęczowie. Od 1889 r. jego utwory zaczęły ukazywać się na łamach „Tygodnika Powszechnego". W roku 1892 przebywał w Zurychu, Wiedniu, Pradze i Krakowie. Jesienią tego roku ożenił się z Oktawią Rodkiewiczową, którą poznał w Nałęczowie. W tym samym roku wyjechał z żoną i jej córeczką z pierwszego małżeństwa do Szwajcarii, gdzie pracował jako bibliotekarz w Muzeum Narodowym Polskim w Raperswilu. Tam też rozpoczął pisanie powieści „Syzyfowe prace". W Szwajcarii zetknął się z m.in. z Gabrielem Narutowiczem. W roku 1897 wrócił do Polski. W tym samym roku ukazały się „Syzyfowe prace". Pisarz rozpoczął pracę jako pomocnik bibliotekarza w Bibliotece Ordynacji Zamojskiej w Warszawie. Piastował to stanowisko do roku 1904. W 1899 roku Żeromskiemu urodził się syn Adam. W tym samym roku ukazali się „Ludzie bezdomni". W roku 1904 wyszła powieść „Popioły", której sukces wydawniczy pozwolił przenieść się całej rodzinie prawie na rok do Zakopanego. Od tamtej pory Żeromski mógł poświęcić się pracy pisarskiej. Z inicjatywy pisarza założono Uniwersytet Ludowy. Żeromski organizował też kursy dokształcające dla uczniów szkoły rzemieślniczej, a w jego domu prowadzono ochronkę i tajną szkołę. W 1909 r. wraz z rodziną wyjechał na trzy lata do Paryża. Po powrocie do kraju ponownie osiedlił się w Zakopanem. W roku 1913 z powodu romansu z malarką Anną Zawadzką rozstał się z żoną i założył nową rodzinę. Owocem drugiego związku była córka Monika. Po wybuchu I wojny światowej zgłosił się do Legionów Polskich, jednak nigdy nie brał udziału w walkach. Wrócił do Zakopanego i działał w pracach Naczelnego Komitetu Zakopiańskiego. Był prezydentem Rzeczypospolitej Zakopiańskiej. W 1918 r. w wyniku choroby zmarł jego syn Adam. Po wojnie Żeromski zamieszkał w Warszawie, gdzie brał czynny udział w życiu literackim. Był inicjatorem powstania projektu Akademii Literatury oraz Straży Piśmiennictwa Polskiego. W roku 1925 został założycielem i pierwszym prezesem polskiego oddziału PEN Clubu. W latach dwudziestych osiedlił się w Konstancinie-Jeziornie pod Warszawą w willi Świt. Później mieszkał na Zamku Królewskim w Warszawie. W 1922 r. ukazała się powieść „Wiatr od morza", za którą otrzymał państwową nagrodę literacką. Stefan Żeromski zmarł 20 listopada 1925 r. w Warszawie. W 1928 r. w Nałęczowie otwarto muzeum poświęcone jego pamięci Jego dzieła: „Rozdzióbią nas kruki, wrony" (1895) „Opowiadania" (1895) „Promień" (1897) „Syzyfowe prace" (1897) „Ludzie bezdomni" (1899) „Popioły" (1903) „Dzieje grzechu" (1908) „Duma o hetmanie" (1908) „Róża" (1909) „Sułkowski" (1910) „Sen o szpadzie" (1906) „Uroda życia" (1912) „Wierna rzeka" (1912) trylogia „Walka z szatanem", „Nawracanie Judasza", Zamieć" (1916) „Charitas" (1919) poemat „Wisła" (1918) fragment powieściowy „Wszystko i nic" (1914) „Ponad śnieg bielszy się stanę" (1920) „Biała rękawiczka" (1921) „Snobizm i postęp" (1923) „Turoń" (1923) „Uciekła mi przepióreczka..." (1924) „Przedwiośnie" (1924) „Puszcza jodłowa" (1925) „Bicze z piasku" (1925)
