Wątroba jest narządem ważącym około 1,5kg i jest największym gruczołem w organizmie. Okryta jest błoną surowiczą. Wątroba dzieli się na cztery płaty: płat prawy – największy, płat lewy – mniejszy, płat ogoniasty i płat czworoboczny. Płaty dzielą się z kolei na segmenty: płat prawy na segment przedni i tylny, płat lewy na segment przyśrodkowy i segment boczny a segmenty na zraziki wątroby. Zrazik jest najmniejszą jednostką morfologiczno-czynnościową wątroby. Wątroba leży w podżebrzu prawym, w okolicy nadbrzusznej i podżebrzu lewym. Wątroba jest jednym z nielicznych narządów, które ze względu na pełnione funkcje mają dwa rodzaje unaczynienia: - czynnościowe - odżywcze Unaczynienie czynnościowe jest utworzone przez żyłę wrotną. Jest związane z przechodzeniem do wątroby wchłoniętych w jelicie składników. Zadaniem unaczynienia odżywczego jest odżywianie komórek wątroby biorących udział w rozlicznych jej funkcjach. Wątroba jest największym gruczołem zewnątrzwydzielniczym i wewnątrzwydzielniczym. Zbudowana jest z komórek miąższowych, czyli z hepatocytów (85%) oraz z komórek śródbłonkowych (15%). Oba te rodzaje komórek różnią się od siebie funkcją. Hepatocyty to komórki o szerokich możliwościach metabolicznych m.in. gromadzą glikogen i uwalniają glukozę do krwi. Wytwarzają żółć, przeprowadzają procesy detoksykacji. Komórki śródbłonkowe wyściełają zatoki żylne wątroby i są komórkami żernymi. Wychwytują z krwi fragmenty komórek, rozpadające się krwinki czerwone oraz pośredniczą w wymianie składników pomiędzy krwią przepływającą przez zatoki a hepatocytami. Funkcje wątroby: - filtruje związki znajdujące się we krwi. - gruczoł wewnątrzwydzielniczy - gruczoł wewnątrzwydzielniczy - magazynuje szereg związków - jako producent żółci bierze udział w trawieniu - dzięki kwasom żółciowym zachodzi proces emulgacji tłuszczów (rozbicie dużych cząstek tłuszczów) przez co zwiększa się powierzchnia oddziaływania enzymów – lipazy jelitowej. -wątroba uczestniczy w mechanizmach obronnych ustroju, magazynuje witaminy A,D,B12 i niektóre ważne pierwiastki, np. żelazo. - bierze udział w tworzeniu krwi, jej czynnym magazynowaniu i procesach krzepnięcia - jako narząd o najwyższej temperaturze odgrywa rolę w termoregulacji. Krew która dopływa do wątroby to w 80% krew z żyły wrotnej i w 20% krew z tętnicy wątrobowej. Wątroba zatrzymuje niektóre składniki np.: monosacharydy, wolne kwasy tłuszczowe i aminokwasy. Z wątroby wychodzą także naczynia limfatyczne oraz przewód żółciowy.
wielofunkcyjny gruczoł obecny u wszystkich kręgowców, a także o u niektórych innych zwierząt. Stanowi część układu pokarmowego położony wewnątrzotrzewnowo. U większości zwierząt dzieli się na dwa płaty. U człowieka jej masa wynosi ok. 1500–1700 g u dorosłego mężczyzny, a u kobiety 1300–1500 g. Masa przyżyciowa jest o 500–800 g wyższa, ze względu na zawartą w niej krew. wątroba spełnia cztery funkcje: * detoksykacyjną * metaboliczną * zapasową * magazynującą. Głównym zadaniem wątroby jest filtracja krwi: * neutralizuje toksyny (np. alkohol i inne używki, a także niektóre leki) – głównie barbiturany * toksyczny amoniak przekształca w mocznik (cykl ornitynowy) Poza tym: * syntezuje czynniki krzepnięcia krwi * przekształca puryny w kwas moczowy * węglowodany przekształca w łatwo przyswajalną dla organizmu glukozę, a jej nadmiar w glikogen lub w tłuszcze (które magazynuje) * aminokwasy metabolizuje w tłuszcze * magazynuje żelazo i witaminy: A, D, E, niewielkie ilości B12 i C, które uwalnia w razie potrzeby * wytwarza żółć (do 1,5 litra na dobę), która emulguje tłuszcze i powtórnie wykorzystuje zużytą sól żółciową * produkuje i magazynuje niektóre białka surowicy krwi (np. albuminę) * wytwarza i magazynuje enzymy * buforuje poziom glukozy we krwi * produkuje ciepło, bierze udział w termoregulacji (krew wypływa cieplejsza o 1 °C) * zachowuje w organizmie substancje nadające się do ponownego wykorzystania, zbędne – wydala * u płodu pełni funkcję krwiotwórczą * gromadzi i reguluje ilość żelaza w organizmie. Rola wątroby w metabolizmie białek: • transaminacja i dezaminacja aminokwasów • synteza mocznika • synteza białek osocza (poza immunoglobulinami) • synteza niektórych aminokwasów- glicyna, tauryna • wzajemne zmiany aminokwasów • utrzymywanie prawidłowego poziomu wolnych aminokwasów i usuwanie szkodliwego azotu
Funkcje wątroby: 1. Wydzielnicza (wydziela żółć - ŻÓŁĆ NIE JEST ENZYMEM - która emugluje tłuszcze) 2. Magazynuje: glikogen, czyli cukier zapasowy glukoza ----> (po posiłku) glikogen glikogen----> (przed posiłkiem) glukoza 3. Magazynuje witaminy i żelazo. 4. Reguluje poziom cukru we krwi. 5. Detoksykuje organizm 6. Funkcja metaboliczna: utlenianie tłuszczów, dezaminacja kwasów. aminokwas ----> (dezaminacja) amoniak ---> mocznik 7. Wytwarza heparynę i fibrynogen. 8. Utlenianie aminokwasów oraz glicerolu o kwasów tłuszczowych.
