Opisz filozofię i teatr końca XIX w. Ważne!

Okres Młodej Polski przypada na ostatnią dekadę XIX wieku. Ten prawie trzydziestoletni okres wprowadza pewne cenzury mające świadczyć o dynamice przemian, przeformułowaniu problematyki ideowej i artystycznej. Dochodzi do nowych refleksji filozoficznych twórców. Podlądy Artura Schopenhauera wywarły wraz z filozofią Friedricha Nitzschego oraz Hrenriego Bergsona, największy i najbardziej wszechstronny wpływ na myślicieli, artystów i pisarzy małopolskich. Zdaniem Schopenhauera wola, bezrozumny popęd, skazuje człowieka na wieczne niezaspokojenie. Świat zewnętrzny, dany zmysłowo, traktował on jako wyobrażenie wytworzone przez podmiot, jako złudzenie, coś nierzeczywistego. Jedną z istotnych cech filozofii Schopenhauera jest irracjonalizm. Koncepcja człowieka według tego myśliciela cechuje głęboki pesymizm. Filozofia Nitzsche zaczerpnięta była od Schopenhauera. Nietzsche wyróżnił w kulturze dwa przeciwstawne pierwiastki: pierwiastek apolloński – oparty na ładzie, harmonii, proporcjach i dionizyjski – wyrastał z tego, co w ludzkiej naturze irracjonalne, pierwotne, różnorodne. Hasło przewartościowania wszystkich wartości najczęściej kojarzone z filozofią tego myśliciela wzywało do odrzucenia dominujących przez wieki w kulturze europejskiej norm, zdaniem filozofa destruktywnych, bo osłabiających życie i jego siły. Nitzsche na Młodą Polską oddziaływał przede wszystkich przez koncepcje jednostki wybitnej, geniusza, nadczłowieka, oraz przez koncepcje aktywizmu, która przyczyniła się do ukształtowania postaw czynnych, wrogich bierności i pesymizmowi a także przez kult sztuki i krytykę współczesnego społeczeństwa. Na przełomie XIX i XX wieku przypadają także początki tzw. Wielkiej Reformy Teatru. Był to ruch, który zmierzał do gruntownego odnowienia sztuki teatralnej, przede wszystkim do uwolnienia jej od psychologizmu i iluzjonizmu. Zwolennicy tego nurtu zrywali z naśladowaniem rzeczywistości, przedstawieniem postaci „prawdziwych”. Dążyli do uczynienia z teatru prawdziwego dzieła sztuki. W drugiej połowie XIX wieku teatr był prawie całkowicie skomercjalizowany i służył jako rozrywka dla sfer mieszczańskich, dlatego też pod koniec tego wieku teatr, zaczął zrywać z literackością, z podporządkowaniem spektaklu tekstowi dramatycznemu, szukał własnego języka zwłaszcza w cielesności aktora, zbliżał się do malarstwa, rzeźby. Głównym przedstawicielem początkowego etapu reformy był angielski reżyser Gordon Craig („sztuka teatru”, „ O sztuce teatru”), w Polsce bliski tych ideom byli Stanisław Wyspiański i Bilesław Leśmian – autor licznych recenzji teatralnych oraz dramatów mimicznych (m.in. „Skrzypek opętany”, „Pierrot i Kolombina”).