Pojezierze Suwalskie

POJEZIERZE SUWALSKIE

W obrębie nizin europejskich bardzo ważne i charakterystyczne miejsce zajmuje strefa pojezierzy. Rozdziela ona ten szeroki pas nizinny na dwie, wyraźnie niższe i odmienne krajobrazowo części:
1. płożoną na południu od niej - Krainę Wielkich Dolin.
2. rozciągające się na północy , wzdłuż wybrzeży Bałtyku, niziny nadmorskie.
Jednym z n najpiękniejszych krajobrazowo i stosunkowo najmniej przekształconym wskutek działalności człowieka regionów Polski jest Pojezierze Suwalskie. Stanowi ono, położony najbardziej na północny wschód, fragment Pojezierza Mazurskiego, choć w niektórych podziałach regionalnych jest traktowane jako zachodnia część Pojezierza Litewskiego.
Zaliczanie Pojezierza Suwalskiego do różnych większych jednostek wiąże się z jego, bardzo silnie zaznaczającym się, indywidualnością geograficzną. Wyraża się ona w kilku charakterystycznych cechach, wyróżniających tę krainę wśród całej strefy pojeziernej.
1) Najważniejszym z czynników odpowiedzialnych za wykształcenie rzeźby pojezierzy jest działalność lądolodów skandynawskich. Pojezierze Suwalskie odznacza się szczególnie urozmaiconą i najlepiej zachowaną rzeźbą polodowcową w całej tej strefie. W jej skład wchodzą:
A )wzgórza i pagóry moren czołowych, charakteryzujące się dużymi wysokościami względnymi i stromo nachylonymi stokami;
B )wysoczyzny moren dennych z licznymi, urozmaicającymi je formami kemowymi, ozwymi i drumlinowymi;
C )wąskie i głębokie rynny lodowcowe, często wypełnione wodami jeziornymi;
D )prawie płaskie, rozległe równiny sandrowe;
E )liczne i zróżnicowane pod względem kształtu i głębokości zagłębienia bezodpływowe;
2) Deniwelacje terenu są tu znaczne i sięgają nawet 100 m.
3) Ukształtowanie dzisiejszej powierzchni wykazuje ścisły związek z ukształtowaniem powierzchni z okresu przedplejstoceńskiego, mimo że na obszarze Pojezierza Suwalskiego miąższość osadów czwartorzędowych jest jedną z największych w Polsce i często przekracza 200 m .
4) Gleby Pojezierza Suwalskiego pozostają w ścisłej zależności od charakteru skał podłoża, które stanowią tu gównie osady polodowcowe. W części środkowej i północnej przeważają gleby brunatne i zbielicowane, rozwinięte przede wszystkim na glinach morenowych. Na południu dominują bielice wytworzone na piaskach i żwirach glacifluwialnych. Stosunkowo często spotyka się też gleby mułowo-torfowe i bagienne, których genezę wiąże się z zagłębieniami bezodpływowym i rynnami lodowcowymi.
5) Znaczna część obszaru Pojezierza Suwalskiego leży w dorzeczu Niemna, a jedynie niektóre jego fragmenty wchodzą w skład dorzecza Wisły (część południowo-zachodnia) i Pregoły (część północno-zachodnia). Rzeki tego rejonu odznaczają się, w porównaniu z rzekami pozostałych terenów naszego kraju, większym spadkiem (średnio 1,5%‰), niewielką długością oraz specyficznymi cechami ustroju rzecznego.
6) Na tym stosunkowo niewielkim obszarze występuje wiele jezior, w tym około 300 powierzchni powyżej 1 ha, a wśród nich tak znane jak najgłębsze na całym Niżu Środkowoeuropejskim ( 108,5 m) jezioro Hańcza, czy największe w tym regionie (21,6 km) jezioro Wigry. Ogromna większość z nich wiąże się bardzo ściśle z działalnością -lądolodów.
7) Klimat Pojezierza Suwalskiego, w porównaniu z klimatem innych rejonów Polski, jest zdecydowanie surowszy i posiada najwięcej cech kontynentalnych. Wyrazem tego jest m. in. długość trwania zimy, opóźnienie wkroczenia wiosny i wczesne rozpoczynanie się jesieni, długie zaleganie pokrywy śnieżnej czy wyraźna dominacja opadów w okresie letnim. Takie cechy klimatu nie są zbyt korzystne z punktu widzenia rolnictwa, choć dla niektórych roślin uprawnych nie stanowią zbyt poważnych barier.
8) Obecna roślinność Pojezierza Suwalskiego jest odbiciem całokształtu panujących tu warunków przyrodniczych. Charakterystyczną cechą jest znaczny udział gatunków typowych dla północno-wschodniej europy oraz reliktów polodowcowych. Cały obszar jest słabo zalesiony, a większe skupiska leśne występują w części północnej (Puszcza Romincka) oraz przy południowej granicy krainy (fragment Puszczy Augustowskiej). Dominującym drzewem jest sosna, ale równie często spotykany świerk wykazuje większą żywotność i ekspansję. Nie występują tutaj, tak powszechne w innych rejonach kraju, jawor, dąb bezszypułkowy czy buk. Obszar województwa porastają 4 puszcze, które zajmują blisko 1/3 jego powierzchni, a wśród nich znajduje się najbardziej rozległa w kraju - Puszcza Augustowska.
Dwa parki narodowe - Wigierski i Biebrzański, dwa parki krajobrazowe - Suwalski i Mazurski, 47 rezerwatów przyrody, czyli łącznie około 5,5 tys. km 2 obszaru chronionego, ponad 60 gatunków ssaków, 300 gatunków ptaków, 40 gatunków ryb, blisko 90 gatunków rzadkich roślin, niezwykłe zróżnicowanie form rzeźby terenu - to kolejne przykłady bogactwa świata natury w województwie, które uznawane jest za najważniejszy fragment obszaru zwanego ZIELONYMI PŁUCAMI POLSKI.