Przyczyny wojen ze Szwecja: -spor o Estonie -pretensje Zygmunta III Wazy do tronu szwedzkiego -spor o panowanie nad Morzem Baltyckim Wojna z Rosja-gowna przyczyna to dymitriada-na ziemiach polskich pojawia sie mlody czlowiek podajacy sie za syna cara Iwana IV Groznego-Dymitra i poprosil o pomoc w odzyskaniu tronu. Panowie polscy zorganizowali wyprawe,w wyniku ktorej Dymitr zostal carem, a Panowie polscy zaczeli rzadzic w MoskwieWzbudzilo to sprzeciw Rosjan, doszlo do powstania przeciwko Dymitrowi i Polakom, Skutki wojen: -utrata ziem-lewobrzeznej ukrainy,Prusy ksiazece-lenne, inflanty -zniszczenia wojenne miast i wsi(przez szwedow w czasie potopu szwedzkiego) -spadek poglowia poglowia zwierzat i trzody chlewnej -utrata dobr materialnych i kulturowych -oslabienie militarne kraju -straty w ludziach -pierwsze liberum veto-1652 -wzrost znaczenia szlachty i magnaterii
