Powierzchnię Polski ukształtowały siły wewnętrzne oraz zewnętrzne. Dzięki siłom wewnętrznym powstały pasma górskie Karpat, Sudetów i Gór Świętokrzyskich. Przeważająca część powierzchni Polski „wyrzeźbiona” została przez siły zewnętrzne. Głównym „rzeźbiarzem” był lądolód skandynawski, który kilkakrotnie nasuwał się na obszar Polski. Około 600 tysięcy lat temu wskutek nagłego ochłodzenia na Ziemi, w jej północnych obszarach zaczęły gromadzić się olbrzymie masy lodu – rozpoczęła się epoka lodowcowa. Około 500 tysięcy lat temu jego czoło dotarło do podnóża Karpat i Sudetów, pokrywając niemal całkowicie obszar Polski. W swej wędrówce lądolód wyrywał z podłoża ogromne ilości materiału skalnego – głazy, żwir, piasek, glebę. Wszystko to zostało wtopione w lód i naniesione na obszar Polski. Około 430 tysięcy lat temu, w wyniku silnego ocieplenia, lądolód skandynawski stopniał, pozostawiając na obszarze Polski grubą warstwę materiału skalnego – powstała tzw. morena denna. Znaczna część materiału skalnego przenoszona była do stojącego i topniejącego czoła lądolodu. Tam materiał ten „uwalniał się” i gromadził w podłużne pasy wzniesień zwane morenami czołowymi. Płynące w szczelinach pod lądolodem wody wyryły podłużne zagłębienia, zwane rynnami. Po stopnieniu lądolodu w wielu z nich powstały jeziora. Jeziora powstały też w zagłębieniach moreny dennej i czołowej. Wody wypływające spod lądolodu oraz pochodzące z topnienia jego czoła wypłukiwały z moren czołowych piasek, usypując przed nimi płaskie pola piasków, zwane sandrami. Efekt działania sił wewnętrznych i zewnętrznych na obszarze Polski był dwojaki: 1) rzeźba terenu ma charakter pasowy. Są to: a. pas nizin · pobrzeży · pojezierzy · nizin środkowopolskich b. pas wyżyn c. pas kotlin podkarpackich d. pas gór 2) przeważająca część obszaru Polski to tereny nizinne
