Jonasz - prorok izraelski, który działał za panowania króla Jeroboama II (783-743 p.n.e.). Przypisywana mu Księga Jonasza powstała prawdopodobnie w V-IV w. p.n.e. Z rozkazu Boga miał udać się do Niniwy, aby upomnieć tamtejszych władców i wezwać ich do pokuty. Jonasz nie usłuchał rozkazu i wsiadł na okręt w Jaffie, który płynął do Tarszyszu. W czasie burzy żeglarze, podejrzewając, że Jonasz jest sprawcą nieszczęścia, wyrzucili go za burtę. Jonasz został połknięty przez potwora morskiego. Gdy jednak okazał skruchę, ocalał po trzech dniach i nocach spędzonych w brzuchu ryby. Jonasz poszedł wypełnić swoją misję, a mieszkańcy Niniwy wyrazili skruchę. Sceny z życia Jonasza były często tematem w sztuce starochrześcijańskiej (katakumby), bizantyńskiej i malarstwie nowożytnym (M. Anioł, P.P. Rubens). Amos - (VIII w. p.n.e.), prawdopodobnie najstarszy z 12 proroków mniejszych (Stary Testament). Pasterz i rolnik z Tekoa koło Betlejem w ziemi judzkiej. Działalność prorocką rozwinął w królestwie Izraela, zwł. na terenie odszczepieńczego sanktuarium w Betel, za rządów Jeroboama II (793-753), ok. 765-763. Po zatargu z kapłanem Amazjaszem miał wg tradycji powrócić do rodzinnego miasta i tam zostać pochowany. Na biblijną Księgę Amosa składają się: 1) zapowiedź sądu Jahwe nad narodami ("Dzień Pański"), 2) napiętnowanie grzechów Izraela, 3) mowy prorockie. Amos m.in. potępia ucisk uboższej części społeczeństwa przez bogatszą i formalistyczne podejście do religii, obwieszcza też zbliżającą się zagładę Izraela w wyniku najazdu asyryjskiego. Ozeasz - prorok izraelski. Jego działalność przypada na lata ok. 760-730 p.n.e. Jeden z tzw. dwunastu proroków mniejszych. Żył w zagrożeniu najazdem Asyryjczyków. Pierwszy zaczął spisywać swoje nauki (Księga Ozeasza). Występował przeciw bałwochwalstwu. Walczył z niesprawiedliwością i wyzyskiem. Jako człowiek Ozeasz był głęboko nieszczęśliwy. Poślubił nierządnicę Gomerę, z którą miał troje dzieci. Żona przez cały czas przyczyniała się do kłopotów Ozeasza (wykupywanie jej jako ponownie uprawiającej nierząd). W swoim nieudanym małżeństwie widział analogię do stosunków między Bogiem i jego niewdzięcznym ludem wybranym. Abdiasz - (VI/V w. p.n.e.), jeden z tzw. proroków mniejszych. Hipotetyczny autor liczącej 21 wersetów Księgi Abdiasza - najkrótszej w Starym Testamencie. Składają się na nią: potępienie Edomitów za zbrodnie popełnione na Izraelitach w przymierzu z ich wrogami oraz zapowiedź odrodzenia Izraela i założenia królestwa Bożego. Jej treść jest bliska treści wersetów 49,7-22 Księgi Jeremiasza. Zredagowana najprawdopodobniej ok. 500 p.n.e.; początkowe części datuje się niekiedy na IX w., końcowe zaś na 1. poł. IV w. p.n.e. Joel - autor księgi Joela. Syn Petuela, współcześnik Elizeusza, prorokował w królestwie Judy w latach ok. 800 do 850 przed Chrystusem za czasów króla Joasza. Prorok zaczyna swą księgę przedstawieniem nędznego stanu duchowego swojego państwa, podobnego do kraju, po którym przeszła plaga szarańczy. Widzi dzień sądu. Nawołuje do nawrócenia i pokuty. Zapowawiada wielkie błogosławieństwo dla tych, co nawrócą się do Boga i wylanie Ducha Świętego nad nimi. Izajasz - syn Amosa. Jest chyba największym prorokiem piszącym. Mówi dużo o łasce; opisuje przyszłego Mesjasza. Nie mówi jednak nic o kościele. Jego księga była często przepisywana. Odpis jej znaleziono między innymi w Qumram w roku 1948. Micheasz - (VIII w. p.n.e.), jeden z tzw. proroków mniejszych, współczesny Izajaszowi. Księga Micheasza powstała ze spisania jego mów. Zawiera groźbę sądu Bożego, zapowiedź przyjścia Mesjasza i określenie miejsca jego narodzin. Micheasz był Morastytczykiem (pochodzi z miasta Moreszet). Prorokował w Judzie za królów Jotana, Achaza i Ezechiasza. Nahum - (pocieszyciel). Pochodził z Elkosz; działał na przełomie VIII i VII w. przed Chrystusem (za panowania Ezechiasza). Było to w czasach, gdy Niniwa dostała się pod władze Babilonii. Jego proroctwo przeciw Niniwie jest niejako dalszym ciągiem proroctwa Jonasza. Habakuk - prorokował w Judzie ok. 625 roku przed Chrystusem. Dlatego zaliczany jest do proroków przedwygnaniowych. Z narodem jego łączyła go ogromna miłość; ostrzegał przed Chaldejczykami i upadkiem; walczył ze zwątpieniem i namawiał do pogłębiania wiary. W 1947 w Qumran (nad Morzem Martwym) w Palestynie odnaleziono zwój z komentarzem do przypisywanej Habakukowi księgi. Sofoniasz - (VII w. p.n.e.), prorok biblijny (dziewiąty z tzw. proroków mniejszych) działający za panowania Jozjasza (640-609 p.n.e.). Piętnował bałwochwalstwo oraz uleganie wpływom asyryjskim i filistyńskim. Zapowiadał nadejście "dnia sądu". Przypisuje mu się autorstwo Księgi Sofoniasza. Jeremiasz - (ok. 650 - po 586 p.n.e.), jeden z tzw. proroków większych. Powołany w 626 roku, pełnił misję prorocką także po klęsce Żydów w 586 roku, najpierw wśród pozostałych w Judzie rodaków, później w Egipcie, gdzie zmarł. Piętnował bałwochwalstwo, synkretyzm religijny i brak wiary w Bożą opiekę nad narodem, zwalczał fałszywych proroków, występował przeciw polityce przymierzy z Egiptem, przepowiadał upadek Jerozolimy, niewolę babilońską i odrodzenie Izraela. Jego bezkompromisowość naraziła go na prześladowania ze strony królów judzkich. Mowy Jeremiasza, spisane ok. 604 p.n.e. na jego polecenie przez Barucha, zawiera Księga Jeremiasza (Stary Testament). Jej obecny kształt jest rezultatem wielu późniejszych prac redakcyjnych. Z imieniem proroka łączą się również nie będące jego dziełem biblijne Lamentacje Jeremiasza. Styl tych tekstów wywarł znaczący wpływ na literaturę światową (jeremiady). Ezechiel - kapłan żydowski, żyjący w VI w. p.n.e., jeden z tak zwanych proroków większych. Działał w Jerozolimie. 598-597 p.n.e. uprowadzony wraz z Izraelitami przez Nabuchodonozora II do Babilonii ("niewola babilońska"). Na wygnaniu podtrzymywał wiarę w powrót do ojczyzny, zastanawiał się nad kształtem przyszłego państwa żydowskiego. Zmarł na wygnaniu. Przypisuje się mu autorstwo Ksiąg Ezechiela (ok. 585 p.n.e.), przeredagowanych w III w. p.n.e. Daniel - (VII/VI w. p.n.e.), prorok izraelski, pochodzący ze szlachetnego rodu. Uprowadzony jako dziecko (ok. 605 p.n.e.) do niewoli babilońskiej przez króla Nabuchodonozora II, gdzie otrzymał staranne wykształcenie i osiągnął wysokie stanowisko. Był rzecznikiem ludu izraelskiego, w którego obronie występował. Danielowi przypisywane jest autorstwo Księgi Daniela. Powstała prawdopodobnie w epoce Machabeuszów (ok. 150 r.p.n.e.) i zawiera w części pierwszej dawne opowieści o pobożnym i mądrym proroku Danielu, uprowadzonym wraz z przyjaciółmi z Judei przez Babilończyków. Część druga zawiera apokaliptyczne wizje i wątki mesjańskie. Do najbardziej znanych epizodów opowieści o Danielu należą: jego pobyt w jaskini lwów, uczta Baltazara, w trakcie której pojawiły się złowieszcze słowa "mane, mene tekel uparsin", ocalenie 3 młodzieńców wtrąconych do pieca ognistego i historia cnotliwej Zuzanny. Daniel jest w tradycji judaistycznej uznawany za wzór niezłomności i prawości dla ludu Izraela, zaś nieznany autor Księgi został zaliczony do proroków większych. Opowieści te stały się kanwą wielu dzieł plastycznych (Michał Anioł, Tintoretto, A. Altdorfer, Rembrandt, Rubens, E. Delacroix) i muzycznych (R. Schumann, G.F. Haendel, B. Britten). Aggeusz - (hebrajskie - urodzony w dzień świąteczny), jeden z 12 tzw. proroków mniejszych (Stary Testament). Po powrocie Żydów z niewoli babilońskiej odegrał znaczącą rolę w podjęciu na nowo prac przy odbudowie Świątyni Jerozolimskiej, kiedy za króla Dariusza I Wielkiego (Hystapesa) - gdy namiestnikiem Judy był Zorobabel, a arcykapłanem Jozue - nastały po temu sprzyjające warunki. Biblijna Księga Aggeusza zawiera 4 mowy proroka pochodzące z 2. roku panowania tego władcy - 3 pierwsze dotyczą odbudowy Świątyni, ostatnia ma charakter proroctwa mesjańskiego. Zachariasz - (2. połowa VI w. p.n.e.), jeden z biblijnych 12 proroków mniejszych. Przypisuje mu się autorstwo Księgi Zachariasza, której pierwsza część (Protozachariasz) przedstawia wizje autora związane z odbudową Świątyni Jerozolimskiej (520-515 r.p.n.e.) po powrocie Zorobabela i arcykapłana Jozuego z niewoli babilońskiej. Druga część księgi (Deuterozachariasz) jest zbiorem późniejszych proroctw (do III w. p.n.e.) o nadejściu mesjańskiego królestwa pokoju. Malachiasz - wg tradycji żydowskiej jeden z tzw. proroków mniejszych. Autor ostatniej księgi Starego Testamentu (tzw. Księgi Malachiasza). Jego działalność przypada na czasy po powrocie z niewoli babilońskiej (przed reformami Ezdrasza).
