Stanisław August Poniatowski, ur. 17 I 1732, Wołczyn k. Brześcia Litewskiego, zm. 12 II 1798, Petersburg, król pol. 1764–95, syn Stanisława i Konstancji z Czartoryskich. Obrany na króla pod naciskiem carycy Katarzyny II i Familii; dążył do wzmocnienia i unowocześnienia państwa oraz, początkowo, do uwolnienia się od zależności od Rosji; popierał reformy Czartoryskich (1764–66), zał. Szkołę Rycerską (1765), otaczał opieką zreformowane szkolnictwo pijarskie, był współinicjatorem 1773 i protektorem Komisji Edukacji Narodowej, zwolennikiem wprowadzenia Kodeksu Andrzeja Zamoyskiego, mecenasem literatury (inicjator „Monitora”, organizator obiadów czwartkowych), teatru, sztuki (przebudowa Zamku Król., budowa zespołu pałacowego Łazienek); popierał zakładanie manufaktur (kompania Manufaktur Wełnianych 1767, wytwórnia broni w Kozienicach), z jego inicjatywy zbudowano w Warszawie mennicę, ludwisarnię, wytwórnię fajansu w Belwederze, opiekował się także górnictwem (poszukiwania nowych złóż soli, powołanie 1782 Komisji Kruszcowej w celu zarządzania górnictwem). Po I rozbiorze Polski (1772), w obliczu przewagi militarnej zaborców oraz szukającej w nich oparcia opozycji magnackiej w kraju, przystał na kompromis z carycą Katarzyną II i pogodził się z jej kontrolą stosunków wewn. Rzeczypospolitej. W okresie Sejmu Czteroletniego (1788–92) przyłączył się do jego emancypacyjnej wobec Rosji polityki, był współinicjatorem reform oraz gł. autorem Konstytucji 3 maja 1791; wobec zbrojnej interwencji Katarzyny II (wojna polsko-rosyjska 1792) wraz z innymi przywódcami sejmowymi szukał z nią kompromisu, a po jego odrzuceniu, w obawie przed nowym rozbiorem, zdecydował się przystąpić do konfederacji targowickiej, co spotkało się z potępieniem dużej części opinii publ.; podczas powstania kościuszkowskiego (1794) odsunięty od władzy, bezskutecznie starał się uzyskać wpływ na bieg wypadków; po III rozbiorze (1795) został zmuszony przez Katarzynę II do wyjazdu do Grodna, gdzie 25 XI 1795 abdykował; zm. w Petersburgu. Pozostawił pamiętniki Mémoires du roi Stanislas Auguste Poniatowski (t. 1–2 1914–24, częściowo wyd. pol. Pamiętniki króla... 1915). Jedna z najbardziej kontrowersyjnych postaci w dziejach Polski; przez wielu obciążany odpowiedzialnością za upadek państwa, znajduje też licznych obrońców, wskazujących na niezwykle trudne warunki polit., w jakich rządził: narastającą od stulecia słabość i rozprzężenie Rzeczypospolitej oraz ogromną przewagę militarną państw ościennych; niewątpliwe są jego ogromne zasługi dla modernizacji kraju i rozwoju pol. kultury.
Ostatnik król polski, syn wojewody mazowieckiego Stanisława Poniatowskiego herbu Ciołek i Konstancji z Czartoryskich urodził się 17 stycznia 1732 roku w Wołczynie. Odebrał staranne wykształcenie domowe oraz u warszawskich teatynów. Gdy miał 16 lat odbył podróż przez Czechy, Niemcy do Holoandi. Następnie praktykował w kancelarii podkanclerzego litewskiego wuja swego. w 1753r został posłem z ziemi zakroczymskiej, rozpoczynając tym samym działalność polityczną jako przedstawiciel stronnictwa Czartoryskich. 6 września 1764 został ostatnim królem polski. za jego panowania uchwalono Konstytucje 3 Maja, odbył się Wileki sąd (czteroletni), założono szkołe rycerską. Za panowania naszego króla "reformatora" odbył się takze drugi i trzeci rozbiór Polski. Zmarł w 1798r.Bardzo się przyczynił do rozkwitu kuturalnego i cywilizacyjnego Pierwszej Rzeczypospolitej.
