Regerat gady, patki, ssaki, ryby, plazy.

RYBY
Budowa zewnętrzna i ogólna charakterystyka.

Ryby są kręgowcami wodnymi. Żyją głównie w wodach słodkich -jeziora, rzeki oraz w wodach słonych – morza, oceany. Liczba gatunków (około 25 tysięcy) i ich ogromna różnorodność świadczy o znakomitym przystosowaniu do różnych warunków środowiska życia.
Do przystosowania ryb do prawidłowego życia w wodzie świadczą,
kształt ciała, płetwy, skóra pokryta śluzem i łuskami oraz skrzela.

Kształt ciała ryb jest bardzo zróżnicowany i ściśle związany z miejscem występowania, rodzajem pokarmu, sposobem odżywiania. Bocznie spłaszczone ciało mają ryby żyjące w wodach stojących lub wolnożyjących. Ryby żyjące w strefie przydennej mają ciało spłaszczone grzbieto-brzusznie.

Pokrycie ciała ryb składa się ze skóry właściwej i występującego na zewnątrz wielowarstwowego naskórka, (który zawiera liczne gruczoły). Śluz jednak ułatwia rybom pływanie, ponieważ zmniejsza tarcie pomiędzy rybą a wodą, pełni także funkcję ochronną.

Płetwy umożliwiają rybom sprawny ruch w wodzie. Wyróżnia się płetwy: parzyste, piersiowe i brzuszne. Jednak pełnią one różne funkcje : sterownicze i trzymują równowagę ciała, pozwalają na pływanie do przodu i do tyłu oraz zatrzymywanie się w miejscu. Płetwy nieparzyste: grzbietowa i odbytowa umożliwiają prawidłowe położenie ciała, a ogonowa wraz z końcowym odcinkiem ciała wyginającym się na boki jest narządem napędowym, umożliwiającym ruch ciała do przodu. W budowie zewnętrznej ryb wyróżnia się: głowę, tułów i odcinek ogonowy. Na głowie ryby występują niektóre narządy zmysłów: wzrok-oczy bez powiek, dotyk- charakterystyczne dla niektórych ryb wąsy, powonienia- występujące w otworach nosowych.

Ryby są zmiennocieplne. Temperatura ich ciała zależy w dużym stopniu od temperatury otoczenia. Zmiennocieplność jest charakterystyczna dla wszystkich bezkręgowców a z kręgowców dla ryb, płazów i gadów.


Układ ruchowy.

składa się ze szkieletu i mięsni. Ryby mogą mieć szkielet chrzęstny, chrzęstno-kostny lub głównie kostny. Składa się ze szkieletu osiowego,
w skład, którego wchodzi czaszka i kręgosłup oraz szkieletu obręczy barkowej, miednicowej i płetw.
Czaszka jest połączona nieruchomo z kręgosłupem, składa się
z licznych kości. Dzieli się na części otaczającą mózg-mózgoczaszkę
i część zwaną trzewioczaszką, w której występują miedzy innymi szczęki umożliwiające pobieranie pokarmu.
Kręgosłup zbudowany jest z połączonych ruchomo kręgów. Dzieli się na części tułowiową i ogonową. W części tułowiowej kręgosłupa występują żebra.
Obręcz barkowa zrośnięta jest z mózgoczaszką, stanowi oparcie dla płetw piersiowych.
Obręcz miednicowa składa się z dwóch kości ruchomo połączonych, które nie są zrośnięte z kręgosłupem.
Szkielet płetw to chrzęstne lub kostne promienie, na których rozpięte są fałdy skórne.
Mięsnie u ryb występują po bokach tułowia i ogona. Zebrane są w pasma, które oddzielone są przegrodami z tkanki łącznej. Takie ułożenie mięśni pozwala rybie na swobodne wyginanie ciała w dowolnym kierunku.




UKŁAD ODDECHOWY

· u ryb, do oddychania tlenem rozpuszczonym w wodzie służą skrzela, które zbudowane są z listków i blaszek skrzelowych, umieszczonych na łukach skrzelowych.

Skrzela są bardzo dobrze ukrwione, czyli oplecione siecią naczyń krwionośnych włosowatych. Listki skrzelowe są stałe omywane wodą. Z krwi do wody przenika dwutlenek węgla a tlen z wody dostaje się do krwi i wraz
z nią jest transportowany do wszystkich komórek ciała. Dodatkowym narządem wymiany gazowej jest skóra.

UKŁAD KRWIONOŚNY

· jest systemem naczyń krwionośnych. Głównym jego motorem jest serce. Pompuje ono krew i umożliwia jej krążenie. Do serca doprowadzają krew żyły, a z serca wyprowadzają ją tętnice. Układ krwionośny ryb jest zamknięty. Mają one tylko jeden obieg krwi. Serce ryb zbudowane jest
z jednego przedsionka i jednej komory. Krew dostaje się do przedsionka następnie do komory serca. Z komory krew wypływa tętnicą główną zwaną aortą, która rozgałęzia się na cienkie tętniczki skrzelowe. Skrzela oplecione siecią naczyń włosowatych są miejscem wymiany gazowej. Krew wzbogacona w tlen wraca ze skrzeli tętnicami i rozprowadza tlen po całym organizmie do wszystkich komórek ciała. Z komórek przenika do krwi dwutlenek węgla i pozbawiona tlenu krew wraca żyłami do serca
i ponownie jest pompowana przez serce do skrzeli. Krew pełni wiele ważnych funkcji w organizmie: transportującą, regulująca, obronną.
· Poza opisanymi układami u ryb występuje również układ pokarmowy, nerwowy i wydalniczy. Należy pamiętać, ze prawie u większości kręgowców składają się z podobnych elementów i pełni podobną rolę.

ROZMAŻANIE RYB

Ryby są zwierzętami głównie rozdzielnopłciowymi i rozmnażającymi się płciowo. Większość ryb jest jajorodna, samice składają ogromną liczbę jaj do wody. Jaja zwane ikrą, są polewane przez samca tzw. mleczkiem zawierającym plemniki. Do zapłodnienia, czyli połączenia komórki jajowej z plemnikiem dochodzi w wodzie, po kilku dniach z jaj wylęgają się młode rybki podobne do rodziców. Tylko nieliczne ryby są żywotne np. mieczyki, u których rozwój zarodka do pewnego momentu przebiega w organizmie samicy. Na czas rozrodu wiele ryb gromadzi się w najbardziej do tego odpowiednich miejscach tak zwanych tarliskami. Z rozrodem związane są bliższe lub dalsze wędrówki ryb np. węgorze żyjące w wodach słodkich, na miejsce rozrodu wybierają głębiny Morza Sargassowego u wybrzeży Ameryki, w których woda jest bardzo zasolona i cieplejsza. Natomiast łososie żyjące w morzach, w czasie rozrodu płyną w górę rzek do potoków górskich. Wiele jaj i młodych zarodków ginie, dlatego ryby składają dużo jaj, tylko nieliczne z ryb opiekują się potomstwem np. żyjące w naszych wodach ciernik buduje gniazdo, w którym samica składa jaja. Samiec również opiekuje się potomstwem.

JAKIE RYBY HODUJEMY W POLSCE?

W Polsce hoduje się głównie karpie i pstrągi. Amur biały i tołpyga to ryby, które zostały wprowadzone do naszych zbiorników wodnych. Mają one spełniać ważną role ekologiczną w utrzymaniu właściwych zależności pokarmowych.

RYBY MORSKIE

KONIKI MORSKIE, pławikoniki,
Ryby z rzędu igliczniokształtnych (Syngnathiformes); ok. 25 gatunków, kształtem przypominają konika szachowego; np. konik europejski (Hippocampus hippocampus) i konik sargassowy (Hippocampus ramulosus).

MIECZNIK, zool.
włócznik, Xiphias gladius, ryba z rzędu okoniokształtnych (Perciformes); długość 5-6 m, masa do 1100 kg; szczęka górna wydłużona w mieczowaty dziób; najszybsza ryba — osiąga 100 km/h; morza gorącej i umiarkowanej strefy.

TUŃCZYK,
Thunnus thynnus, ryba morska z rzędu okoniokształtnych (Perciformes); długość do 4 m, masa do 700 kg; tworzy ławice; gł. tropikalne wody Oceanu Atlantyckiego, Oceanu Spokojnego i mórz przyległych; duże znaczenie gospodarcze.

ŚLEDŹ,
Clupea harengus, jedna z najpospolitszych ryb morskich, reprezentatywna dla rodziny śledziowatych (Clupeidae) i rzędu śledziokształtnych (Clupeiformes); wiele ras lokalnych, różniących się wielkością — długość 10-50 cm; tworzy ławice; odbywa wędrówki pokarmowe i rozrodcze; północna część Oceanu Spokojnego, Oceanu Atlantyckiego i morza przyległe; duże gospodarcze znaczenie.
SAMOGŁÓW,
Mola mola, duża ryba mórz tropikalnych, z rzędu najeżkokształtnych (Tetraodontiformes); długość ciała ok. 3,3 m, masa do 1,4 t; ciało silnie bocznie spłaszczone, z prawie zredukowanym trzonem ogonowym; jedna z najpłodniejszych ryb (jednorazowo składa do 300 mln jaj).

RYBY SŁODKOWATE

KARP,
Cyprinus carpio, najważniejsza gospodarczo ryba wód słodkich, powszechnie hodowana (w Europie od XIII w.), przedstawiciel rodziny karpiowatych (Cyprinidae); długość do 1 m, masa do 30 kg; wszystkożerna; forma dzika, zwana sazanem, zamieszkuje zlewiska Morza Czarnego, Kaspijskiego i Jeziora Aralskie.

PŁOĆ,
płotka, Rutilus rutilus, ryba z rodziny karpiowatych; długość do 50 cm; zamieszkuje wody nizinne Europy i północnej Azji; mięso smaczne.

PIRANIE,
Serrasalmus, rodzaj ryb z rodziny kąsaczowatych (Characidae), z rzek Ameryki Południowej; 16 gatunków, długość 13-40 cm; wybitnie drapieżne, gromadnie atakują swe ofiary, nawet duże ssaki.
SZCZUPAK, Esox lucius, ryba drapieżna z rzędu śledziokształtnych (Clupeiformes); długość do 180 cm, masa do 65 kg; wody słodkie i słonawe Europy, Syberii i Ameryki Północnej; mięso smaczne.
PSTRĄGI,
cenne ryby z rodziny łososiowatych; zamieszkują czyste, wartko płynące wody śródlądowe; w Polsce pstrąg potokowy, (Salmo trutta morpha fario), długość ok. 40 cm, oraz aklimatyzowane północnoamerykańskie - pstrąg źródlany (Salvelinus fontinalis) i pstrąg tęczowy (Salmo gairdneri) — hodowane także w stawac
SUMY,
sumowate, Siluridae, rodzina ryb z rzędu sumowcokształtnych (Siluriformes); ok. 1200 gatunków; ciało nagie, głowa płaska, przy paszczy 2-3 pary wąsów; sum, Silurus glanis, jedna z największych ryb żyjących w Polsce — długość do 3 m, masa do 300 kg.
PŁAZY

Budowa zewnętrzna i ogólna charakterystyka.

Płazy są to zwierzęta, które żyją zarówno w wodzie, jak i na lądzie. Są zmiennocieplne – temperatura ich ciała zależy od temperatury otoczenia. Mają naga przeważnie gładką skórę wyposażoną w liczne gruczoły śluzowe. Ich wydzielina utrzymuje ją w stałej wilgotności. W skórze niektórych gatunków są też gruczoły jadowe, tworzące skupienia w postaci brodawek skórnych. Większość ma cztery kończyny przystosowane do chodzenia, pływania lub skakania zakończone zwykle czterema lub pięcioma palcami. Larwy płazów np. – kijanki oddychają skrzelami, natomiast osobniki dorosłe płucami. Dojrzałe płazy zamieszkują różne tereny. Są mięsożerne i drapieżne. Żywią się głównie zwierzętami bezkręgowymi i drobnymi kręgowcami. Swoje ofiary połykają
w całości.
Budowę zewnętrzną poznamy na przykładzie żaby. W głowie znajdują się duże, wypukłe oczy osłonięte dolną i górną powieką, a także otwory nosowe i otwory słuchowe pokryte błoną bębenkową. Żaba ma wyraźny tułów oraz dwie kończyny przednie i tylne. Kończyny tylnie są znacznie dłuższe i ich palce spina błona, umożliwiająca pływanie. Skóra jest gładka i naga albo chrapowata, pokryta wielowarstwowym naskórkiem. Zwilża ją wydzielina licznych gruczołów śluzowych. W skórze są również komórki barwnikowe. Umożliwiają one niektórym gatunkom zmianę barwy ciała w celt. przystosowania się do otoczenia. Barwy mogą maskować zwierzę, odstraszać wrogów lub wabić samice w okresie godowym.

Cechy budowy zewnętrznej płazów świadczące o przystosowaniu do życia na lądzie:
v ciało spłaszczone grzbieto –brzusznie
v oczy osłonięte powiekami
v wilgotna skóra umożliwia wymianę gazową
BUDOWA WEWNĘTRZNA
Na przykładzie żaby poznamy budowę i funkcje tylko wybranych układów: ruchowego, oddechowego, krążenia, nerwowego oraz proces rozmnażania
i rozwoju.

UKŁAD RUCHOWY
Składa się ze szkieletu osiowego, szkieletu obręczy i kończyn.
A. Czaszka składa się z mózgoczaszki i trzewioczaszki.
B. Obręcz barkowa składa się z łopatek, obojczykowi kości kruczych.
C. Kończyna tylna składa się z kości udowej, podudzia, kości śródstopia
i palców.

UKŁAD ODDECHOWY
Dorosłe żaby oddychają workowatymi płucami, a także cała powierzchnią skóry.
Płuca mają bardzo małą powierzchnię.
Żaba oddycha też błoną śluzową jamy gębowej i gardzieli. Powietrze dostaje się do płuc przez zewnętrzne otwory nosowe i nozdrza. Najpierw wyciągane jest do jamy gębowej, a następnie jest tłoczone przez dno jamy gębowej i krtanią dostaje się do płuc. Wydech następuje przy otwartych nozdrzach i otwartej jamie gębowej.

UKŁAD KRWIONOŚNY
Składa się z naczyń włosowatych, tętnic i żył oraz serca. Serce płazów zbudowane jest z dwóch przedsionków i jednej komory.

UKŁAD NERWOWY I NARZĄDY ZMYSŁÓW.
Tworzy mózg, rdzeń kręgowy i nerwy obwodowe. Mózg podobnie jek u ryb składa się z pięciu części: przodomóżdża, międzymóżdża, śródmóżdża, móżdżku i rdzeni przedłużonego.
OCZY płazów są dobrze rozwinięte. Wykazują zdolność do akomodacji. Oczy płazów są otoczone powiekami-górną , dolną, i migawkową. Cechy budowy wewnętrznej płazów świadczące o ich przystosowaniu do lądowego trybu życia.
płuca umożliwiające oddychanie tlenem atmosferycznym
dwa obiegi krwi, serce zbudowane z dwóch przedsionków i jednej komory.
lepszy niż u ryb rozwój mózgu
występowanie ucha środkowego i wewnetrznego.

ROZMNAZANIE I ROZWÓJ PŁAZÓW
Płazy są zwierzętami rozdzielno płciowymi. Samice różnią się od samców ubarwieniem ciała. Wszystkie samce płazów bezogonowych przybierają ubarwienie godowe.
Zapłodnienie u żab jest zewnętrzne. Samice składają do wody zabezpieczone galaretową osłonką jaja zwane też skrzekiem. Samce polewają jaja mleczkiem zawierającym plemniki. W wodzie dochodzi do zapłodnienia. Po zapłodnieniu wylegają się z nich larwy – kijanki podobne do małych rybek. Mają ogon i oddychają skrzelami. Podczas rozwoju larw pojawiają się najpierw kończyny tylne a potem przednie. Po przeobrażeniu z kijanek powstają małe żabki. Maja płuca więc oddychają tlenem atmosferycznym.

JAKIE PŁAZY WYSTĘPUJĄ W POLSCE?

TRASZKA GRZEBIENIASTA,
Triturus cristatus, płaz ogoniasty; największa z krajowych traszek, dł. do 17 cm; w okresie godowym na grzbiecie samca wyrasta tzw. grzebień; Europa; gatunek chroniony.
KUMAKI,
kumki, Bombina, płazy bezogonowe; 4 gatunki; grzbiet ciemnooliwkowy, brzuch w żółte lub pomarańczowe plamy; w Polsce 2 gatunki: kumak nizinny (Bombina bombina) i kumak górski (Bombina variegata), chronione.
RZEKOTKA DRZEWNA,
Hyla arborea, nadrzewny płaz bezogonowy (płazy), długość do 5 cm; jaskrawozielona, brzuch biały lub żółtawy; na końcach palców przylgi; chroniona.
GRZEBIUSZKA ZIEMNA,
huczek ziemny, Pelobates fuscus, europejski płaz bezogonowy; długość do 8 cm, kijanka do 17 cm; tryb życia nocny (na dzień zagrzebuje się w ziemi); w Polsce pospolita, chroniona.
SALAMANDRA PLAMISTA,
Salamandra salamandra, płaz ogoniasty; dł. do 30 cm; czarna,
w żółtopomarańczowe plamy; wilgotne lasy zachodniej, środkowej
i południowej Europy oraz Azji Mniejszej, w Polsce w Karpatach, Sudetach i na Pogórzu; gatunek chroniony.

ROPUCHA ZIELONA,
Bufo viridis, płaz bezogonowy z rodziny ropuch; dł. do 10 cm; jasnopopielata
z zielonymi plamami; szczyty brodawek na bokach tułowia jaskrawoczerwone; wschodnia Azja, Europa; gatunek chroniony.

PASKÓWKA,
ropucha paskówka, Bufo calamita, płaz bezogonowy z rodziny ropuch; dł. do 8 cm; brunatna z żółtym pasem wzdłuż grzbietu; nie skacze; zachodnia
i środkowa Europa; w Polsce rzadka, gatunek chroniony.
GADY

Ogólna charakterystyka i budowa zewnętrzna.

Gady są zmiennocieplnymi czworonożnymi zwierzętami kręgowymi prowadzącymi głównie lądowy tryb życia. Nieliczne przystosowały się wtórnie do życia w wodzie. Węże i niektóre jaszczurki wtórnie utraciły kończyny.
W Polsce gady występują rzadko i dlatego wszystkie podlegają całkowitej ochronie. W przeciwieństwie do płazów niektóre gady zamieszkują tereny suche. Żyją także na gałęziach drzew i krzewów, w ściółce leśnej lub na lądzie. Dwie pary pięciopalczastych kończyn zakończonych pazurami, umożliwiają im dużą przyczepność do podłoża. Ruchliwa głowa zapewnia dobra orientację
w otoczeniu. Współcześnie żyjące gady to: żółwie, jaszczurki, węże, krokodyle.
Gady jako zwierzęta lądowe wykształciły wiele przystosowań w budowie zewnętrznej i wewnętrznej do środowiska życia:
v skóra nie zawiera prawie gruczołów, jest sucha i nie przepuszcza wody ani gazów, z zewnątrz pokrywają ja rogowe tarczki.
v zewnętrzna warstwa naskórka jest zrogowaciała i martwa, zabezpiecza zwierzę przed urazami mechanicznymi i przeciwdziała utracie wody; niektóre gady okresowo zrzucają zrogowaciałą warstwę naskórka.
v nie maja gruczołów śluzowych w skórze, dlatego nie mogą przez nie oddychać.
v dzięki gruczołom barwnikowym w skórze niektóre gady są charakterystycznie ubarwione, mogą też szybko zmieniać barwę, aby przystosować się do otoczenia.
Ze względu na odżywianie wyróżnia się gady mięsożerne, roślinożerne, lub wszystkożerne. O przystosowaniu do drapieżnego trybu życia świadczą bardzo pomocne przy zdobywaniu pokarmu żeby jadowe. Pokarmem węży mogą być szybkie i zwinne gryzonie, broniące się ostrymi zębami. Pozostałe zęby gadów są jednakowe. Żółwie, zamiast typowych zębów, mają listwy rogowe na szczekach.
Te cech umożliwiły gadom zasiedlenie wielu środowisk na kuli ziemskiej. Budowę zewnętrzna poznamy na przykładzie jaszczurki zwinki, która zamieszkuje słoneczne polanki leśne, zbocza nasłonecznionych pagórków, kryjąc się w ściółce leśnej lub w norkach. Żywi się przede wszystkim owadami. Ciało ma wysmukłe. Składa się ono z głowy, szyi, tułowia i długiego ogona. Ma dwie pary pięciopalczastych kończyn zakończonych pazurami. Jest bardzo ruchliwa i zwinna. Przestraszona szybko ucieka. Długość ciała dochodzi do 20 cm. Samice są trochę mniejsze od samców. Ubarwienie szarobrunatne ciała jest bardziej intensywne u samców szczególnie w okresie godowym. Ciało po stronie grzbietowej i na bokach okrywają łuski rogowe, a na głowie od strony brzusznej dachówkowato ułożone tarczki.
Oczy jaszczurki są osłonięte z przodu trzema ruchomymi i nieprzezroczystymi powiekami: górną, dolną i migawkową. Z boku głowy znajdują się dwa otwory słuchowe zamknięte błoną bębenkową. Zimą jaszczurki śpią w szczelinach lub w norkach. Budzą się wiosna w marcu lub w kwietniu. Wtedy rozpoczynają okres rozmnażania.

BUDOWA WEWNĘTRZNA
UKŁAD RUCHOWY

Szkielet gadów ogólny plan budowy ma taki sam jak u płazów. Typowe elementy szkieletu to: czaszka, kręgosłup, szkielet obręczy barkowej
i miednicowej oraz szkielet kończyn.
Czaszka gadów jest silnie skostniała, wydłużona i zbudowana z licznych kości. Dzieli się na mózgoczaszkę i trzewioczaszką.
Mózgoczaszka tworzy puszkę ochraniającą mózg, a kości trzewioczaszki wchodzi szczęka górna i dolna, najczęściej z zębami.
Żuchwa z mózgoczaszką połączona jest ruchomo.
Kręgosłup dzieli się na 4 odcinki: szyjny, piersiowo-lędżwiowy z zebrami
i mostkiem, krzyżowy oraz ogonowy.
Obręcz barkowa tworzą duże kości krucze, łopatki i cienkie obojczyki
Obręcz miednicowa zbudowana jest z 2 kości bezimiennych, które powstały
z połączenia kości biodrowych, łonowych i kulszowych.
Kończyna przednia składa się z: kości ramieniowej, dwóch kości przedramienia, kości nadgarstka, śródręcza i kości palców.
Kończyna tylna z kości udowej, dwóch kości podudzia, kości stepu, śródstopia i kości palców.

UKŁAD ODDECHOWY.
Jest lepiej rozwinięty niż u płazów. U większości gadów składa się
z dwóch gąbczastych płuc, które wewnątrz są pofałdowane i maja liczne przegrody. Duża powierzchnia płuc przez krtań, tchawicę, która rozgałęzia się na dwa oskrzela połączone z workami płucnymi. Wentylacja płuc jest możliwa dzięki ruchom klatki piersiowej. Ruchy żeber i mostka powodowane pracą mięsni międzyżebrowych na przemian rozciągają i ściskają płuca powodując wciąganie i wypychanie powietrza.

UKŁAD KRWIONOŚNY
U gadów podobnie jak u płazów, składa się z dwóch obiegów krwi: małego i dużego. Serce zbudowane jest z dwóch przedsionków i komory
z częściową przegroda. Tylko krokodyle mają dwie komory. Przed mieszaniem się krwi żylnej z tętniczą, zabezpiecza częściowa przegroda komory
i nierównoczesna praca przedsionków, które w różnym czasie pompują krew do prawej i lewej części komory. Do prawej części komory dostaje się krew żylna
z prawego przedsionka i dalej jest transportowana z niej do płuc. Z lewego zaś przedsionka dostaje się do lewej części komory krew tętnicza, którą tętnice rozprowadzają do wszystkich części ciała.

UKŁAD NERWOWY I NARZĄDY ZMYSŁÓW.
Mózg gadów ma lepiej niż mózg płazów rozwinięte półkule mózgowe, płaty węchowe i móżdżek. Przodomóżdże pokrywa między mózgowie.
Oczy mają zdolność akomodacji, dzięki zmianom położenia soczewki
w stosunku do siatkówki, w wielkości przez zmianę kształtu krzywizny soczewki.
Narządy słuchu składa się z ucha wewnętrznego i środkowego. Ucho środkowe osłania błona bębenkowa. Znajduje się w nim jedna kosteczka słuchowa-strzemiączko. W uchu wewnętrznym zlokalizowany jest narząd równowagi.
Narządy czuciowe w postaci włosków mogą być rozmieszczane na łuskach skóry.
Narząd dotyku znajduje się on na języku.
Narząd termoregulacji zdolność organizmu do utrzymania stałej temperatury ciała mimo zmian temperatury otoczenia.

GADY KOPALNE
Największy rozwój osiągnęły gady w erze mezozoicznej. Przystosowały się do życia w różnych środowiskach. Ogromna grupa określana nazwą dinozaury obejmowała olbrzymie zwierzęta roślinożerne np.; brontozaury, stegozaury, triceratopsy.

ŻÓŁWIE,
Testudines, Chelonia, rząd gadów; 244 gatunki współcześnie, długość od kilku cm do ponad 2 m; pancerz kostny, przeważnie pokryty rogowymi płytkami (grzbietowa część — karapaks, brzuszna — plastron); zębów brak, na szczękach rogowe listwy; najmniejszy — żółw pajączkowy, Pyxis arachnoides, długość 10 cm, z Madagaskaru, największy — żółw morski, Clemmys muchlenbergi, długość ponad 2 m, oraz żółw olbrzymi, Geochelone gigantea, długość ok. 1,5 m, żyje na kilku wyspach Oceanu Indyjskiego; a ponadto żółw słoniowy, Geochelone elephantopus, długość ok. 1,5 m, z Galpagos; w Polsce tylko żółw błotny, Emys orbicularis, długość do 30 cm; rzadki, chroniony; znane od triasu, w prawie nie zmienionej postaci.

JASZCZURKI,
Sauria, podrząd gadów łuskoskórych; ponad 3750 gatunków; długość od 1,5 cm do 2 m; niektóre gatunki beznogie; do jaszczurek należą m.in. gekony, warany, bazyliszki, legwany, padalce, jaszczurki właściwe; w Polsce 3 gatunki: jaszczurka zwinka, Lacerta agilis, długość do 24 cm, żyworódka, Lacerta vivipara, długość do 18 cm, oraz padalec; wszystkie chronione.

KAMELEONY,
Chamaeleonidae, rodzina nadrzewnych jaszczurek; 85 gatunków, długość 5-60 cm; łatwo zmieniają ubarwienie (znaczenie ochronne), mają długi język — u niektórych dwukrotnie dłuższy od ciała, ogon chwytny; Afryka, Półwysep Arabski i Indyjski, Cejlon, w Europie — w Hiszpani
KROKODYLE,
Crocodylia, rząd gadów; ok. 21 gatunków; na skórze rogowe tarcze; palce tylnych nóg spięte błoną; mięsożerne; żyją w podzwrotnikowych wodach śródlądowych; do krokodyli należą: gawiale, aligatory, kajmany i krokodyle właściwe; krokodyl nilowy, Crocodylus niloticus, długość do 5 m, czczony w starożytnym Egipcie.
PTAKI

Ptaki to kręgowce zdolne do latania. Są stałocieplne i jajorodne. Należą do owodniowców. Pochodzą od gadów. Przednia para kończyn ptaków przekształciła się w skrzydła. Tylne kończyny umożliwiają poruszanie się po gałęziach.
Podobnie jak gady ptaki mają:
sucha skórę pozbawiona gruczołów
podobny rozwój zarodkowy
Różnią się od gadów:
pokryciem ciała piórami
stałocieplnoscią
dwunożną podstawą
zdolnością do latania.
Ważnym osiągnięciem ewolucyjnym ptaków jest stałocieplność, to znaczy, umiejętności utrzymywania stałej temperatury ciała niezależnie od temperatury otoczenia.

BUDOWA PIÓRA
PIÓRA,
pokrywające ciało ptaków charakterystyczne, zrogowaciałe wytwory naskórka; pióra pokrywowe, czyli konturowe — składają się z osi i tzw. chorągiewki, decydują o ogólnym wyglądzie (ubarwienie, kształt) i pełnią ważną rolę w locie (lotki i sterówki); pióra puchowe (puch) — główna warstwa izolacyjna; ponadto: pióra szczeciniaste, czuciowe, ozdobne.

BUDOWA WEWNĘTRZNA
Układ ruchowy

Szkielet ptaków składa się z podobnych elementów jak u gadów, czyli miedzy innymi czaszki, kręgosłupa, szkieletu obręczy barkowej i miednicowej oraz kończyn.
W związku z przystosowaniem do latania szkielet ptaków charakteryzują:
lekkie pneumatyczne czyli wypełnione powietrzem kości.
podporowe osadzenie kończyn tylnich.
połączenie kości w skrzydle jest takie, że mogą one poruszać się w jednej płaszczyźnie
żebra połączone mostkiem tworzą mocną klatkę piersiową
grzebień na mostku ptaków latających jest miejscem przyczepu mięśni poruszających skrzydłami.