manifest uwłaszczeniowy powstania styczniowego - 22 I 1863, ogłoszenie "Manifestu" Tymczasowego Rządu Narodowego("czerwonych") - uwłaszczenie chłopów, nadziały 3 mórg ziemi dla bezrolnych powstańców, prawo do serwitutów czyli zwyczajowego prawa do korzystania z dworskich lasów i pastwisk, równe prawa obywatelskie, nawoływania do walki. Biali przyłączyli się do powstania, bo mieli nadzieję na pomoc Francji i Anglii. Car uwłaszczył chłopów w 1864 żeby ich opodatkować - ziemianie otrzymywali listy zastawne, które stopniowo wykupywało państwo, a chłopów na ten cel opodatkowano.
