JAPONIA, Nihon, Nippon, państwo w Azji Wsch., na W. Japońskich, na O. Spokojnym; obejmuje 4 duże wyspy: Honsiu, Hokkaido, Kiusiu, Sikoku (ciągną się na dł. 2200 km) i ok. 4000 mniejszych (m.in. archip. Riukiu); pow. 377,8 tys. km2, 125 mln mieszk. (1996); stol. Tokio; j.u.: japoński; Japończycy (ok. 99% ludności J.), Koreańczycy, Chińczycy, Amerykanie; przeważają religie shinto i buddyzm; mały przyrost naturalny 3,1; przeciętna długość trwania życia ok. 80 lat najwyższa w świecie; średnia gęstość zaludnienia 331 mieszk. na km2, największa koncentracja ludności w pasie przem. pd. Honsiu, pn. Kiusiu i Sikoku (ponad 1000 mieszk. na km2); w miastach ok. 77% ludności; największe m.: Tokio, Jokohama, Osaka, Nagoja, Kioto, Kobe tworzą konurbacje miejsko-przem.; struktura zatrudnienia (w %): przemysł i budownictwo ponad 33, rolnictwo i leśnictwo 5,8, pozostała część w usługach (gł. w handlu). Powierzchnia wysp przeważnie górzysto-wyżynna (najwyższy wulkan Fudżi, 3776 m); niziny wzdłuż wybrzeży i w dolinach rzek (największa niz. Kanto); liczne czynne wulkany, najaktywniejsze: Asama (Honsiu), Aso (Kiusiu); częste (czasami katastrofalne) trzęsienia ziemi; klimat monsunowy, na pn. umiarkowany ciepły mor., na pd. podzwrotnikowy mor.; opady roczne do 3000 mm; wiosną i jesienią tajfuny; rzeki krótkie, zasobne w wodę, wykorzystane do celów hydroenerget. i nawadniających; jeziora kraterowe, kalderowe oraz lagunowe, największe Biwa (tektoniczne); 66% pow. zajmują lasy (od iglastych w pn. Hokkaido do podzwrotnikowych na archip. Riukiu); ponad 1/4 pow. J. podlega ochronie przyrody, m.in. w 65 parkach nar. (z podmor.). Gospodarka. Jedno z najlepiej rozwiniętych gospodarczo państw świata, wytwarza ok. 18% produktu świat. brutto (2. miejsce po USA), największy udział w tworzeniu produktu wewn. brutto mają przemysł (41%), handel zagr. i usługi (56,7%, 1992); przemysł prawie całkowicie oparty na surowcach importowanych; ropa naft. importowana gł. z krajów arab. nad Zat. Perską, węgiel kam. z USA, rudy metali z Australii, Indii i Brazylii; w kraju wydobycie gł. węgla kam. (Hokkaido, Kiusiu), rud miedzi (gł. pn. Honsiu), pirytów, siarki i in.; ok. 65% energii elektr. dostarczają elektrownie cieplne (największe: Kashima, Yokosuka); duże elektrownie jądr. (Fukushima, Takahama); produkcja energii elektr. na 1 mieszk. 7273 kW . h; wysoko rozwinięte hutnictwo żel. i metali nieżel., przemysł maszyn., środków transportu (zwł. stoczn., samoch.), elektrotechn. i elektron. (gł. koncerny: Sony, Toshiba, Hitachi), precyzyjny, chem., petrochem., rafineryjny, celulozowo-papiern., włók., spoż.; największy na świecie producent statków, gł. tankowców (ok. 8,6 mln BRT 41% produkcji świat.), samochodów osobowych (8 mln sztuk 27%), ciężarowych (3 mln sztuk 22%), autobusów i ciągników drogowych; gł. firmy samoch. Toyota, Nissan Motor; J. zajmuje 1. miejsce w produkcji stali surowej (100 mln t), włókien chem., tkanin jedwabnych, 2. miejsce w produkcji kauczuków syntetycznych, papieru (223 kg papieru i tektury na 1 mieszk., 1993), cynku oraz polietylenu; świat. producent sprzętu elektron.: robotów, maszyn liczących, odbiorników radiowych (ok. 11 mln sztuk) i telew. (ponad 13 mln sztuk 12% produkcji świat.), sprzętu gospodarstwa domowego; najsilniej uprzemysłowione pd.-środk. i pd.-zach. Honsiu (pas przem. wzdłuż wybrzeża od Tokio do Kobe oraz wybrzeże Wewnętrznego M. Japońskiego) i pn.-zach. Kiusiu (gł. ośr.: Kitakiusiu, Fukuoka). Intensywne rolnictwo o wysokim stopniu mechanizacji (1 ciągnik na ok. 3 ha użytków rolnych) i kulturze roln.; użytki rolne ok. 14% pow.; uprawa gł. ryżu (1/2 pow. zasiewów) i pszenicy (średnie plony zbóż wysokie ok. 58 q z ha), batatów, drzew owocowych (m.in. jabłonie, grusze, mandarynki), roślin przem. (herbata, tytoń, buraki i trzcina cukr., soja, rzepak); hodowla bydła, trzody chlewnej i kur (gł. Hokkaido) oraz hodowla jedwabników; rozwinięte rybołówstwo (1. miejsce w świecie w połowach mor. i słodkowodnych ok. 12 mln t rocznie), wielorybnictwo, marikultury; gęsta sieć komunik., 7,3 km linii kol. na 100 km2 jedne z najszybszych kolei na świecie Shinkansen, ok. 30 km dróg samoch. na 100 km2; między wyspami komunikacja promowa, tunele podmor. (m.in. Seikan najdłuższy na świecie) i mosty kol.-drogowe, duże znaczenie transportu lotn. (największe porty: Tokio, Osaka) i żeglugi kabotażowej; nośność mor. floty handl. 40 mln DWT (1990); przeładunki w portach mor. ok. 800 mln t, w tym wyładunek ponad 700 mln t; gł. porty mor.: Kobe (przeładunki 158 mln t 1989), Chiba (153 mln t), Nagoja (109 mln t), Jokohama (108 mln t), Kawasaki (90 mln t). 3. miejsce w świat. wymianie handl. (7,8% obrotów międzynar. 1992); wartość eksportu 2738 dol. USA na 1 mieszk., importu 1878 dol. USA; eksport wyrobów przem. (maszyny i urządzenia, środki transportu, wyroby elektrotechn., precyzyjne, włók., żel., stal), import surowców (gł. ropa naft., rudy metali, surowce włók., boksyty), maszyn i żywności; handel gł. z USA, krajami Azji Pd.-Wsch. i Wsch. oraz Europy Zachodniej. Ustrój. Dziedziczna monarchia konstytucyjna; konstytucja obowiązująca od 1947; głowa państwa: cesarz; władza ustawodawcza: 2-izbowe Zgromadzenie Nar. (wybory powszechne): Izba Reprezentantów (4 lata) i Izba Radców (6 lat, 1/2 co trzy lata); wykonawcza: rząd z premierem. Historia. Ok. VII w. p.n.e. królestwo, rozbite następnie na wiele drobnych państw; w poł. VII w. próby stworzenia scentralizowanej władzy z cesarzem na czele; od X w. szczególny wzrost znaczenia możnych rodów (kolejno: Fujiwara, Taira, Minamoto, Hojo, Ashikaga), 1192 powstanie shogunatu; 1543 przybycie Portugalczyków do J., wkrótce Hiszpanów, działalność misjonarzy; 1640 zamknięcie J. dla Europejczyków, prześladowania misjonarzy; w 1. poł. XIX w. ruch na rzecz restauracji władzy cesarskiej, 1868 likwidacja shogunatu, przerwanie izolacji (otwarcie portów, traktaty z obcymi państwami), modernizacja kraju; 1889 konstytucja; zwycięskie wojny z Chinami 1894 95 (zajęcie Tajwanu) i Rosją 1904 05 (zajęcie dzierżawionego przez Rosję od Chin Płw. Liaotuńskiego z Port Artur i części Sachalinu); 1910 aneksja Korei; udział w I wojnie świat. po stronie ententy; 1931 32 podbój Mandżurii (zależne państwo Mandżukuo); 1936 zawarcie z Niemcami paktu antykominternowskiego; 1937 agresja na Chiny; 1941 przystąpienie do II wojny świat. (Pearl Harbor), okupacja dużych obszarów Azji; VIII 1945 amer. atak atomowy na Hirosimę i Nagasaki, włączenie się ZSRR do wojny przeciwko J.; bezwarunkowa kapitulacja (2 IX 1945); 1946 demokr. konstytucja; 1951 traktat pokojowy z USA; panujący: cesarz Akihito (od 1989). CIEKAWOSTKI: - Archipelag japoński składa się z ok. 3 000 wysp; największe z nich to: Honshū, Hokkaidō , Kyūshū i Shikoku; - Japonia jest jednym z najludniejszych i najgęściej zaludnionych państw świata, a jej stolica - Tokio - to największy na świecie okręg miejski (zamieszkany przez ponad 30 milionów ludzi); - W Japonii jest tylko jedna strefa czasowa nie ma tam czasu letniego; -Japonia jest jedynym krajem świata, przeciwko któremu została użyta przez inne państwo broń jądrowa; - Głową państwa japońskiego jest cesarz. Jego rola ogranicza się do obowiązków ceremonialnych i nie posiada on realnej władzy; - Japonia jest członkiem ONZ (od 1956 r.), G8 (od 1975 r.) oraz państw G4 (wraz z Brazylią, Indiami i Niemcami); - Ze względu na rozciągłość południkową Japonii, wyodrębnić możemy tam sześć głównych stref klimatycznych; - Japonia podzielona jest na 47 jednostek administracyjnych: 43 prefektury, dwa okręgi miejskie, okręg specjalny oraz okręg stołeczny ; - Populacja Japonii szacowana na lipiec 2005 roku liczyła 128 085 000 osób. Jest to kraj o absolutnej przewadze ludności etnicznie japońskiej r11; ok. 99% ludności to rdzenni Japończycy, poza tym jest około 1,5 miliona mieszkańców Okinawy, 1 miliona Koreańczyków, 0,5 miliona Chińczyków, tyle samo Filipińczyków oraz 250 tysięcy Brazylijczyków, a także niewielka ilość rdzennych mieszkańców północnych wysp Japonii r11; Ajnów; - Obowiązkowa edukacja w Japonii obejmuje szkołę podstawową oraz gimnazjum, które trwają łącznie 9 lat (od 6. do 15. roku życia); - W Japonii obowiązuje ruch lewostronny; - Jednostka monetarna w Japonii to Jen. 1 Dol ar amerykański to ok. 360 jenów; - kod telefoniczny do Japonii to +81; - Dominującą religią w Japonii jest buddyzm. -Japończycy należą do najdłużej żyjących ludzi na świecie. -Najbardziej popularnym świętem w Japonii jest Święto Sanja Matsuri obchodzone jest ku czci trzech wielkich mężów: Hinokuma Hamanari, Hinokuma Takenari i Hajino Nakatomo - założycieli i fundatorów świątyni Senso-ji, najstarszej shintoistycznej świątyni w Tokio. -Japończycy słyną z naprawdę niezwykłych wynalazków – od 30 lat pracują nad pralką dla człowieka, tak tak pralką do prania ludzi , która ma zrewolucjonizować proces mycia. -Kwitnąca wiśnia – symbol Japonii -Sumo i dżudo – japońskie sporty narodowe. POZDRAWIAM SERDECZNIE :)
